Η τριμερής διαίρεση των στιγμών

   Πολλοί άνθρωποι που συνηθίζουν να φιλοσοφούν καταλήγουν σε δικά τους συμπεράσματα για τη ζωή με βάση την εμπειρία τους. Υπάρχουν εκείνοι που, εμποτισμένοι με ένα αίσθημα σκοπού και φιλοδοξίας, σκέφτονται και πράττουν αποκλειστικά για τη μελλοντική τους ζωή. Άλλοι, επηρεασμένοι από την ευθραυστότητα της ανθρώπινης ύπαρξης, καταλήγουν να ζούνε μόνο για το παρόν. Οι μεν λένε "ζήσε για το αύριο", οι δε "ζήσε για το τώρα". Λάθος και τα δύο, κατά τη γνώμη μου. Τουλάχιστον από μόνα τους.
   Η ζωή δεν πρέπει να συλλαμβάνεται σαν μια μονοκόμματη κατάσταση. Δεν υπάρχει καμία υποχρέωση που μας δένει είτε να ζούμε αποκλειστικά για το παρόν είτε αποκλειστικά για το μέλλον. Είτε ο χρόνος υπάρχει είτε είναι μια ανθρώπινη σύμβαση, εμείς οι άνθρωποι έτσι αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο κι οφείλουμε να σεβόμαστε και τις τρεις χρονικές βαθμίδες. Συνεπώς, η ζωή μας πρέπει να χωρίζεται σε τρία είδη στιγμών, για τις οποίες δε χρειάζεται ενοχή.
   Οι στιγμές που απολαμβάνουμε το παρόν. Είναι λογικό, μιας και διακατεχόμαστε απο ανάγκη για διασκέδαση, ψυχαγωγία και απόλαυση, να αφιερώνουμε κάποιες στιγμές μας -ο καθένας όσο επιλέξει- για να τις ικανοποιήσουμε. Η ενοχοποίηση της επιθυμίας και της απόλαυσης είναι ενοχοποίηση της ίδιας της ζωής: πρέπει να ξεριζωθεί από μέσα μας και να υπάρξει ελευθερία στο παρόν. Αγνή, γαλήνια και συνεπής συμπεριφορά όσον αφορά τις στιγμές που απολαμβάνουμε το τώρα, διότι το εφήμερο είναι μέρος του παντοτινού. Θέλει τον χρόνο του και τον σεβασμό του.
   Οι στιγμές που αφιερώνουμε στο παρελθόν. Εξυπνάδες του τύπου "δεν κοιτάζω ποτέ πίσω" είναι πλήρως αφιλοσόφητες. Το παρελθόν μας είναι κομμάτι μας. Οι σημερινές μας πράξεις και σκέψεις καθορίζονται σε τεράστιο βαθμό από την αχανή βάση δεδομένων που έχουμε στη μνήμη μας, σε σημείο που είναι αδύνατον να υπάρξουμε χωρίς το παρελθόν μας. Ζωντανή απόδειξη οι άνθρωποι που ταλαιπωρούνται από παθήσεις που τους στερούν τη μνήμη: είναι χαμένοι στο παρόν χωρίς το παρελθόν τους να τους φωτίζει τον δρόμο. Φυσικά υπάρχει απόλαυση και στις στιγμές που αφιερώνουμε στο παρελθόν: η αναπόληση και ο ρεμβασμός αποτελούν ανθρώπινη ανάγκη, την οποία επίσης οφείλουμε να σεβόμαστε.
   Οι στιγμές που δουλεύουμε για το μέλλον. Έχοντας αποφασίσει πως θα αφιερώσουμε χρόνο και για το παρόν και για το παρελθόν, θα ήταν ασυνεπές να μη σκεφτόμαστε το μέλλον μας. Επίσης, θα ήταν ανεύθυνο. Είμαστε υπεύθυνοι πάνω απ' όλα για την ύπαρξή μας και, εφόσον επιθυμούμε να μη γίνουμε βαρίδιο στους άλλους, οφείλουμε να εργαζόμαστε για το αύριο, για να έχουμε ένα καλύτερο μέλλον όσο ζούμε: να στρώσουμε δηλαδή τον δρόμο για να έχουμε κι αργότερα την ευκαιρία να ζούμε για το παρόν και το παρελθόν. Βέβαια υπάρχει και το θέμα της υστεροφημίας: ο άνθρωπος, αργά ή γρήγορα, συνειδητοποιεί το εφήμερο της ύπαρξής του, πως κάποτε θα πάψει να υπάρχει σ' αυτόν τον κόσμο. Ενάντια στον απόλυτο τρόμο της ανυπαρξίας, ένα από τα πολλά είδη άμυνας, ίσως το πιο συνεπές, είναι η εργασία για το μέλλον: να δημιουργήσουμε κάτι το οποίο θα είναι ορόσημο της ύπαρξής μας, ακόμα κι αφού θα έχουμε πεθάνει. Ένα μνημείο που θα φωνάζει, σε μια αέναη ηχώ, την ποιότητα της ύπαρξής μας. Αν αυτή η συνειδητοποίηση έρθει πολύ αργά, ίσως να μην έχουμε την ευκαιρία να πραγματοποιήσουμε αυτή τη φιλοδοξία μας. Αν έρθει νωρίς, τότε, ανάμεσα στις στιγμές τις αφιερωμένες στο παρόν και στο παρελθόν, θα αφιερώσουμε στιγμές για την υστεροφημία μας.
   Κλείνω με την εξής σκέψη: κανείς δε μας υποχρεώνει να διαλέξουμε μία από τις τρεις χρονικές βαθμίδες. Καθεμία από αυτές έχει σημαντική θέση στη ζωή μας και δεν πρέπει να υποτιμάται για χάρη των άλλων δύο. Οπότε ελεύθερα, χωρίς ενοχές, ας ζούμε και για τις τρεις, εκμεταλλευόμενοι τις ευκαιρίες που μας δίνονται.

Αφιέρωμα: Σπύρος Παπαλέξης - Έντγκαρ Χέβενσκαρ

   Στον παρόν αφιέρωμα θα αναφερθώ σ' έναν ανερχόμενο συγγραφέα του φανταστικού, τον Σπύρο Παπαλέξη. Ήρθα σε επαφή με τη συγγραφική του δουλειά μέσω του πρώτου του μυθιστορήματος, το οποίο εκδόθηκε από τις εκδόσεις Παράξενος Ελκυστής. Το βιβλίο λέγεται Έντγκαρ Χέβενσκαρ, Οι Πρώτες Περιπέτειες και αναμένεται να αποτελείται από περισσότερα μέρη.

   Όσον αφορά τα στοιχεία που το κάνουν ξεχωριστό, είναι η δουλειά που έχει γίνει από τον συγγραφέα στη δημιουργία του κόσμου. Ισχυρίζεται πως δούλεψε για χρόνια το έργο κι αυτό φαίνεται στο πάνθεον του σύμπαντος αυτού (Κόσμος του Ναρός): υπάρχει μια πληθώρα θεοτήτων, οι συγγενικές σχέσεις των οποίων περιπλέκονται μεταξύ τους σε τεράστιο βαθμό. Αν και δημιουργήθηκε από έναν άνθρωπο, η συνέπεια στην περιγραφή των θεοτήτων είναι εκπληκτική, σε βαθμό που θα μπορούσε να ανταγωνίζεται πραγματικές μυθολογίες. 

   Επίσης, υπάρχει χάρτης του κόσμου του Ναρός με μια ιδιαιτερότητα: είναι αρκετά κατατοπιστικός ώστε να καταλαβαίνει ο αναγνώστης πού εκτυλίσσεται η δράση σε κάθε σημείο του βιβλίου αλλά όχι τόσο λεπτομερής ώστε να στερεί τη δυνατότητα του αναγνώστη να φαντάζεται δικές του λεπτομέρειες και να κάνει εικασίες για τοποθεσίες που δεν αναφέρονται σε αυτόν. 

   Στο θέμα της ιστορίας του κόσμου εκείνου, υπάρχει χρονολόγηση της αυτοκρατορίας στην οποία εκτυλίσσεται η περισσότερη δράση από τη δημιουργία της μέχρι το χρονικό παρόν της ιστορίας. Μπορεί, συνεπώς, ο αναγνώστης να εντρυφήσει -αν είναι από αυτούς που ασχολούνται με λεπτομέρειες- στην ιστορία από πολλές απόψεις.
   Η γραφή του έχει κάποιες ιδιαιτερότητες: είναι αρκετά γκρίζα, κατά την άποψή μου. Ο συγγραφέας δε δίνει πολλές απαντήσεις και κρατάει αρκετά στο μανίκι του για αργότερα. Ακροβατεί ανάμεσα σε δύο απαντήσεις σε πολλά θέματα, χωρίς να επιτρέπει στον αναγνώστη να διαλέξει τη μία ή την άλλη απάντηση. Βέβαια αυτό ίσως να είναι ό,τι εισέπραξα εγώ, χωρίς να είναι συνειδητή προσπάθεια του συγγραφέα...
   Είναι φανερές κάποιες ομοιότητες με έργα σταθμούς στον κόσμο του Φανταστικού, όπως Lord of the Rings και -ακόμα περισσότερο- Game of Thrones. Το βιβλίο ταξιδεύει σε κόσμους όπου η μαγεία και οι θεότητες μπλέκονται με τις ζωές των θνητών, των βασιλιάδων, των ιερέων και των πολεμιστών.
   Ευτυχώς ή δυστυχώς, το βιβλίο έχει πολλά ονοματεπώνυμα -δύσκολα μάλιστα!- κάτι που κάνει την παρακολούθηση της πλοκής και των χαρακτήρων λίγο δυσκολότερη, όμως δίνει παραπάνω αξία στα ίδια τα πρόσωπα, πρωταγωνιστικά και μη. Σε τελική ανάλυση, πώς να μη συμπαθήσεις έναν πρωταγωνιστή που λέγεται Έντγκαρ Χέβενσκαρ;

10 Στοιχεία της καθημερινότητας που εξάπτουν τη Φαντασία

   Οι περισσότερες ιδέες και σενάρια που σχετίζονται με το μυστήριο και ίσως με το μεταφυσικό βασίζονται σε απλές, καθημερινές λειτουργίες, ενέργειες ή καταστάσεις. Μπορεί γι' αυτόν τον λόγο να εξάπτουν τόσο πολύ τις αισθήσεις: ακριβώς επειδή τις συναντάμε καθημερινά, όμως στην περίπτωση του βιβλίου ή της ταινίας τρόμου ή μυστηρίου παίρνουν άλλη μορφή...

Ανάπτυξη: Η ανάπτυξη, η διαδικασία που ο άνθρωπος ξεκινά τη ζωή του και καταλήγει στα βαθιά γεράματα, έχει προξενήσει πολλές παράξενες ιδέες στο μυαλό των δημιουργών/καλλιτεχνών. Ειδικά η αρχή και το τέλος, δηλαδή η βρεφική και η γεροντική ηλικία, προκαλούν την ανθρώπινη σκέψη. Η παιδική αθωότητα και η γεροντική σοφία, άλλωστε, αντιστρέφονται σε ταινίες τρόμου: βλέπουμε παιδιά με δολοφονικές τάσεις ή γέροντες/γερόντισσες παρανοϊκούς, με παροξυσμούς βίας και μακάβριες προφητείες ή δηλώσεις. Ίσως επειδή αυτές οι ηλικίες είναι στο κατώφλι της ζωής και του θανάτου αντίστοιχα να τους αποδίδονται αυτές οι μυστήριες ιδιότητες.
Τροφή: Αφού μιλήσαμε για την ανάπτυξη, επόμενο είναι να αποτελεί μυστήριο και η ίδια η κατανάλωση τροφής που οδηγεί στην ανάπτυξη. Πολλά σενάρια σχετικά με μεταλλάξεις, κατάρες και μεταμορφώσεις ξεκινούν από την κατανάλωση "μιας μυστηριώδους ουσίας", ενός βοτάνου, ενός μανιταριού, ενός φίλτρου κτλ. Επίσης, το ίδιο το στόμα και οι εκφράσεις του, η στοματική κοιλότητα και το μαύρο χάος που υπάρχει από πίσω αλλά και τα κοφτερά δόντια προξενούν έναν αρχέγονο τρόμο στον άνθρωπο, ο οποίος νιώθει ξαφνικά θήραμα. Επιπλέον, η λαιμαργία, η απόλυτη έκφραση πείνας, προκαλεί πολλές φορές τον φόβο, ειδικά αν σχετίζεται με κάτι που δεν ταιριάζει στις διατροφικές μας συνήθειες...
Αναπνοή: Η αναπνοή, όσο ασθενική ή αθόρυβη κι αν είναι, είναι το βασικό σημάδι ζωής. Είναι το πρώτο που αναζητά ένας διασώστης σ' ένα θύμα στον δρόμο. Χωρίς αυτήν, η ζωή παύει να υπάρχει. Γι' αυτόν τον λόγο, η αναπνοή είναι κάτι το ελπιδοφόρο για τη ζωή. Εκτός αν βρίσκεται κανείς σ' ένα μέρος που δε θα ήθελε να συναντήσει κάτι ζωντανό. Σκοτεινά δάση τη νύχτα, νεκροταφεία και μαυσωλεία ή έρημα σπίτια είναι μέρη που η ανάσα δεν προμηνύει κάτι καλό...
Καρδιοχτύπι: Όπως και η αναπνοή, το καρδιοχτύπι είναι μια αυτόματη, ανεξέλεγκτη διαδικασία που δείχνει ζωή. Είναι ένα όμορφο ακουστικό ερέθισμα, ειδικά όταν ακούγεται από βρέφη, ασθενείς που φοβηθήκαμε πως χάσαμε ή μετά από μία ανάνηψη. Είναι άλλη ιστορία όμως όταν ακούγεται χωρίς προφανή πηγή, σε δυσανάλογα μεγάλη ένταση, σε αυξανόμενο ρυθμό που προκαλεί στρες ή μέσα από ένα άψυχο αντικείμενο που δε διαθέτει κυκλοφορικό σύστημα. Εκεί, όπου η ανθρώπινη αυτή λειτουργία παντρεύεται με το απόκοσμο,  η φαντασία μπορεί να καλπάσει ελεύθερη...
Περπάτημα: Η διαδικασία του περπατήματος είναι μηχανική για τους περισσότερους. Ούτε καν το σκέφτονται. Είναι ένα δείγμα που προδίδει ζωή, κίνηση. Και πάλι, όπως τα προηγούμενα παράδειγμα, δεν αφήνει την ίδια αίσθηση όταν συμβαίνει σε έρημους δρόμους... Πρώτον, αν προέρχεται από κάποια άγνωστη πηγή, το σταθερό βάδισμα μπορεί να προκαλέσει τρόμο επειδή δηλώνει αυτοπεποίθηση, αίσθηση σκοπού και έλλειψη φόβου. Δεύτερον, το αλαφροπάτητο βάδισμα, αυτό που δείχνει μια ανάγκη για απόκρυψη, φανερώνει μια πονηρές και κακόβουλες προθέσεις, αν όχι δείγμα μεταφυσικής δραστηριότητας. Τρίτον, το πανίσχυρο και βαρύ βάδισμα, αυτό που σείει τη γη, είναι δείγμα υπεράνθρωπης, βάρβαρης και ωμής δύναμης. Σε ένα δάσος ένα τέτοιο είδος βαδίσματος προμηνύει την εμφάνιση κάποιου πανίσχυρου και πιθανώς τρομακτικού πλάσματος. 
Βλέμμα: Ένα βλέμμα μπορεί να έχει πολλά νοήματα. Τα μάτια είναι ο καθρέφτης της ψυχής, λένε εξάλλου. Μια αίσθηση πολύ ισχυρή στον άνθρωπο, μπορεί να προκαλέσει έντονο άγχος ή και τρόμο όταν είναι παρατεταμένη χωρίς συγκεκριμένο λόγο. Άλλωστε, ένας άνθρωπος σε ένα έρημο στενό τα βράδια νιώθει ένα αόρατο μάτι να τον παρακολουθεί. Αν δεν υπάρχει φανερό πρόσωπο, το βλέμμα γίνεται ακόμα πιο τρομακτικό: μέσα από μια μάσκα, μέσα από ζωγραφισμένα μάτια σε τοίχους ή, ακόμα χειρότερα, όταν δε βλέπουμε τα ίδια τα μάτια. Ξυπνάνε μέσα μας αισθήματα αρχέγονα, ο ανείπωτος τρόμος του θηράματος και η αίσθηση πως πουθενά δεν είμαστε ασφαλείς...
Ομιλία: Η διαδικασία που βοηθάει στην επικοινωνία, αυτή που μας ξεχωρίζει από τα ζώα. Σιγά-σιγά, καθώς τα μυστήρια του εγκεφάλου γνωστοποιούνται στην επιστημονική κοινότητα, όλο και περισσότερες από τις λεκτικές λειτουργίες του ανθρώπου αποκωδικοποιούνται. Υπάρχουν όμως στοιχεία της διαδικασίας που την κάνουν μυστήρια και τρομακτική. Πρώτη είναι η ακατάληπτη ομιλία: όταν κάποιος μιλάει χωρίς να βγαίνει λογικός ειρμός απ' τα λόγια του, μας δίνει την εντύπωση της παραφροσύνης. Επίσης, το παραμιλητό κάποιου δίνει την αίσθηση της παραφυσικής δραστηριότητας, σαν να μην είναι ο ίδιος που μιλάει. Τέλος, σε θρησκευτικού θέματος ταινίες, πολλές φορές ένα κακόβουλο πνεύμα χρησιμοποιεί το στόμα ενός ανθρώπου για να μιλήσει, με τη φωνή να γίνεται υπόκωφη, τσιριχτή και γενικώς απάνθρωπη ενώ το νόημα των λέξεων τρομάζει...
Μνήμη: Η μνήμη είναι ένα ακόμα μυστήριο από μόνη της. Τι μένει στο μυαλό μας και τι όχι; Οι αναμνήσεις μας υπάρχουν ή όχι; Τι συμβαίνει όταν νιώθουμε πως κάτι το έχουμε ήδη ζήσει ή το αντίθετο, όταν ξέρουμε ότι κάτι το ζήσαμε αλλά δεν το θυμόμαστε; Πολλάκις η έλλειψη μνήμης ως θεματική έχει παρακινήσει τους δημιουργούς να εξερευνήσουν τα όρια της πραγματικότητας, καθώς ο άνθρωπος συχνά δεν μπορεί να την εξηγήσει με φυσιολογικό τρόπο. Μια ανάμνηση, για παράδειγμα, που θα έπρεπε να έχουν δύο άτομα αλλά το ένα δεν την έχει για κάποιο λόγο... Κάποιοι αποδίδουν τις παράξενες αναμνήσεις τους με προηγούμενες ζωές τους, με πρόβλεψη του μέλλοντος ή με άλλες διαστάσεις. Η φαντασία οργιάζει εδώ! Έπειτα, οι τεχνητές αναμνήσεις, εμφυτευμένες τυχαία ή για να εξυπηρετήσουν κάποια κακόβουλη σκοπιμότητα, γίνονται κοινό θέμα σε φουτουριστικές ταινίες και προκαλούν αλλοίωση της πραγματικότητας στο μυαλό κάποιου, ο οποίος δεν ξέρει τι είναι πραγματικό και τι όχι...
Ύπνος: η φυσιολογική αυτή διαδικασία εγείρει το μυστηριακό για πολλούς λόγους. Ο απλούστερος είναι επειδή στην κατάσταση ύπνου ο άνθρωπος είναι ανυπεράσπιστος και συνήθως στο σκοτάδι. Γι' αυτό πολλές φορές απεικονίζονται αλλόκοτες και τρομακτικές μορφές να βρίσκονται κοντά στον κοιμισμένο άνθρωπο. Έπειτα, στη φάση του ύπνου κάποιος μπορεί να κάνει παράξενες κινήσεις, να παραμιλήσει ή να υπνοβατήσει, λειτουργίες που προκαλούν την περιέργεια, αν όχι κάτι χειρότερο. Βέβαια, υπάρχουν και τα όνειρα, που θα μπορούσαν να είναι μια κατηγορία από μόνα τους. Αυτή η βουτιά στο υποσυνείδητο ή και στο ασυνείδητο έχει παρασύρει την ανθρωπότητα σε πολλές εικασίες: τα όνειρα έρχονται από θεούς, είναι προφητικά, προειδοποιήσεις και προβλέψεις κτλ. Η διαδικασία του ύπνου επίσης έχει συνδεθεί με τη μακροζωία και την αθανασία, καθώς πολλοί μύθοι μιλούν για άτομα που κοιμήθηκαν και ξύπνησαν σε άλλη εποχή, όπως ο Επιμενίδης ο Κρητικός. Τέλος, επειδή συσχετίζεται με τον θάνατο. Λένε πως ο ύπνος είναι ένα είδος ζωντανού θανάτου, το κατώφλι για τον θάνατο ή μια απομίμησή του.
Θάνατος: Η αντίθετη όψη της ζωής. Θάνατος, το μεγαλύτερο μυστήριο απ' όλα, αυτό που έχει εξάψει τη φαντασία όσο κανένα. Άλλοι τον παρομοιάζουν με ταξίδι, κάποιοι με πύλη για κάποια άλλη ζωή ή διάσταση και πολλές θρησκείες έχουν εκμεταλλευτεί τον φόβο του θανάτου για να πουλήσουν τις δικές τους μεταφυσικές θεωρίες. Υπάρχουν πάμπολλα μυθικά πλάσματα που σχετίζονται με τον θάνατο: είτε είναι στο μεταίχμιο ζωής και θανάτου, νεκροζώντανα δηλαδή, είτε έχουν περάσει κάποιο είδος μεταμόρφωσης με τον θάνατο κι έχουν επιστρέψει, όπως τα φαντάσματα και οι βρικόλακες. Έχουν γίνει πολλές προσπάθειες για την επικοινωνία με τον λεγόμενο κόσμο των νεκρών και υπάρχουν τεχνικές, τελετές και αντικείμενα που λέγεται πως φέρνουν μηνύματα από εκεί. Λόγω της φύσης του, είναι ένα μυστήριο που θα παραμείνει πιθανότατα άλυτο.