Η σεξουαλική παρενόχληση στην παιδική ηλικία είναι διαχρονικό φαινόμενο. Όσο κι αν πολλοί κατηγορούν την εποχή μας πως έχει εκπέσει ηθικά και πως κάποτε τα πράγματα ήταν αλλιώς, η μόνη διαφορά που βλέπω πλέον είναι ότι οι άνθρωποι μιλάνε περισσότερο. Παλιά όλα αποκρύπτονταν. Το "τα εν οίκω μη εν δήμω" στην χειρότερή του πλευρά. Γι' αυτό στιγματίστηκε η σημερινή εποχή ενώ οι παλιότερες έμοιαζαν ηθικές.
Για να γίνω πιο συγκεκριμένος και πιο κατανοητός, οι παλιότερες κοινωνίες, οι πιο κλειστές, είχαν πολύ περισσότερα δράματα. Αυτό ήταν αποτέλεσμα της απόλυτης κυριαρχίας του αρσενικού στοιχείου προς το θηλυκό και του ενήλικου προς το ανήλικο. Καθώς η ηθική της τότε κοινωνίας θεωρούσε επιτρεπτό το ξυλοφόρτωμα των παιδιών, ποιο παιδί θα τολμούσε να μιλήσει για σεξουαλική παρενόχληση; Καθώς τότε θεωρούνταν αποδεκτό πως η γυναίκα πρέπει να τρώει ξύλο (άποψη που άκουγα συχνά ως παιδί της γενιάς του '90 παρακαλώ), ποια γυναίκα ή κοριτσάκι θα μπορούσε να μιλήσει γι' αυτό; Πόσο μάλλον για περίεργα αγγίγματα;
Βλέπω ακόμα τα κατάλοιπα εκείνης της κοινωνίας σε πολλούς μεγαλύτερους σε ηλικία ανθρώπους. Τείνουν να είναι αδιάφοροι σε τέτοια θέματα, να δικαιολογούν μετά μανίας τον θύτη και να προσάπτουν κατηγορίες στο θύμα: προσπαθούν να πείσουν την κοινή γνώμη πως το θύμα υπερβάλλει, προσπαθούν να πείσουν τον εαυτό τους πως ο θύτης παρεξηγήθηκε και δεν το ήθελε, βασίζονται στο καλό όνομα του θύτη στην κοινωνία για να στηρίξουν την άποψή τους κτλ. Με λίγα λόγια, τα παραπάνω δείχνουν πως οι παλιές γενιές δεν είναι ακόμα έτοιμες να δεχτούν πως οι αδύναμες κοινωνικές ομάδες έχουν δικαιώματα. Δεν πιστεύω ότι οι παλιές γενιές είναι κακές ή ότι μαστιζόμαστε από ανήθικους γέροντες· θα ήταν μια αυθαίρετη και άτοπη γενίκευση. Απλά έτσι συνήθισαν αρκετοί από αυτούς.
Αλλά η σεξουαλική κακοποίηση είναι και σήμερα ένα τρομερά ευαίσθητο θέμα. Δε γίνεται εύκολα κατανοητή, οπότε πώς να γίνει αντιληπτή κατά την ώρα της ενέργειας και να πιαστεί ο δράστης επ' αυτοφώρω; Συνήθως η κακοποίηση γίνεται ενώπιον των γονέων, εν γνώσει των γονέων, οι οποίοι απλά δεν το καταλαβαίνουν! Δεν καταλαβαίνουν τα σημάδια της. Αυτό από μόνο του είναι ανησυχητικό. Ας δώσω παράδειγμα "ήπιας μορφής": Μια γιαγιά/ένας παππούς/ένας θείος/μία θεία (είναι οι πιο συχνοί δράστες) θέλουν από αγάπη (το λέω κυριολεκτικά, όχι ειρωνικά) να σφίξουν στην αγκαλιά τους και να φιλήσουν ένα παιδάκι, π.χ. το εγγονάκι τους. Εκείνο νιώθει μια απόσταση και δε θέλει. Όλη η ομήγυρη το πιέζει να πάει και να δεχτεί το φιλί και την αγκαλιά του παππού. Εκείνο αναγκάζεται να πάει χωρίς να θέλει. Είναι απόλυτα και αδιαμφισβήτητα σίγουρο πως σιχαίνεται εκείνη την στιγμή! Αφού έδειξε πως δε θέλει! Όμως δεν του δίνεται επιλογή (άτιμη κοινωνία, ακόμα και μέσα στο σπίτι). Αυτό μπορεί να συμβεί σε κάθε σπίτι. Ίσως φανερά μπροστά σε όλους, ίσως κρυφά όταν θύμα και θύτης είναι μόνοι.
Το θέμα του φιλιού είναι ιδιαίτερα διαδεδομένο. Ένα φιλί που θέλει μόνο ένας απ' τους δύο, που προσφέρει ικανοποίηση μόνο στον έναν απ' τους δύο και είναι επιβεβλημένο απ' αυτόν. Μάλιστα δε μιλάμε πάντα για φιλί στο μάγουλο. Κάποτε υπάρχει φιλί στον ώμο, φιλί στο λαιμό, φιλί στην πλάτη ή οπουδήποτε αλλού μπορεί κανείς να φανταστεί. Αυτό φέρνει δύο πολύ κακές επιπτώσεις στην παιδική ψυχολογία, η οποία είναι πολύ ευαίσθητη: πρώτη, πως το ίδιο δεν ορίζει το σώμα του. Πως μετά από απαίτηση άλλων είναι αναγκασμένο να ενδίδει και να κάνει πράγματα που δε θέλει. Δεύτερον, πως δεν υπάρχει κανένας να το καταλάβει και να το υποστηρίξει. Δεν υπήρχε κάποτε τουλάχιστον. Διότι χαίρομαι που ακούω νέους γονείς να μπαίνουν γενναία μπροστά και να απαιτούν από τον οποιονδήποτε να αφήσει το παιδί να επιλέξει αν θέλει να δεχτεί το φιλί ή την αγκαλιά τους. Εννοείται πως αν το παιδί θέλει και πάει αυτοβούλως δεν υπάρχει πρόβλημα.
Θα αναρωτηθεί κανείς: μα ένα φιλί, μια αγκαλιά μπορεί να είναι τόσο κακό πράγμα; Απαντώ: όχι απλά κακό. Μοιραίο. Μοιραίο να σημαδέψει εφ' όρου ζωής τη σεξουαλική ζωή ενός ενήλικου ατόμου. Αν το παιδάκι συνήθισε να δέχεται ανεπιθύμητα φιλιά στο λαιμό επειδή έτσι άρεσε στη γιαγιά του, θα κουβαλάει την απέχθεια γι' αυτά για όλη του τη ζωή. Ακόμα κι όταν ο/η σύντροφός του θα του δίνει τα φιλιά στο ίδιο σημείο, θα νιώθει μια φαγούρα ή μια ανατριχίλα συνοδευόμενη από ένα κακό συναίσθημα και μια ανάγκη να φύγει. Με λίγα λόγια, η σεξουαλική του ελευθερία και αυτοδιάθεση έχει δεχτεί ένα ισχυρό πλήγμα, με σημάδια ανάλογα με αυτά ενός ατόμου που έχει πέσει θύμα βιασμού!
Επαναλαμβάνω: δεν θεωρώ κακούς τους παππούδες, τις γιαγιάδες, τους θείους, τις θείες κτλ. Δεν κάνουν κάτι από κακία. Απλά έχουν πλήρη άγνοια της πράξης τους. Έχουν επίσης πλήρη άγνοια των σοβαρών συνεπειών της στην παιδική ψυχή και στο παιδικό σώμα. Το κάνουν από αγάπη· από έντονη επιθυμία να δείξουν αυτή την αγάπη στο παιδάκι. Συνήθως δεν το σκέφτονται καν σεξουαλικά, στις καλές περιπτώσεις τουλάχιστον, που ελπίζω πως είναι η πλειοψηφία. Οπότε δε σκέφτονται καθόλου το πώς μυρίζουν (αν μυρίζουν οι ίδιοι καπνό ή αλκοόλ), το τι αίσθηση προκαλεί το φιλί ή η αγκαλιά τους (απέχθεια ή αίσθημα πνιγμού στο αδύναμο σώμα) και άλλες δυσάρεστες παρενέργειες.
Όλα αυτά καλό είναι να τα προσέχουν πρώτα οι γονείς, ώστε να είναι οι ίδιοι φύλακες των παιδιών τους, προστάτες της σωματικής τους αυτοδιάθεσης και να δίνουν το εξής μήνυμα στα παιδιά τους: "Είμαι εδώ για σένα. Κανείς δε σε αναγκάζει να κάνεις κάτι που δε θέλεις, εσύ επιλέγεις τι θα γίνει με το σώμα σου".
Για να γίνω πιο συγκεκριμένος και πιο κατανοητός, οι παλιότερες κοινωνίες, οι πιο κλειστές, είχαν πολύ περισσότερα δράματα. Αυτό ήταν αποτέλεσμα της απόλυτης κυριαρχίας του αρσενικού στοιχείου προς το θηλυκό και του ενήλικου προς το ανήλικο. Καθώς η ηθική της τότε κοινωνίας θεωρούσε επιτρεπτό το ξυλοφόρτωμα των παιδιών, ποιο παιδί θα τολμούσε να μιλήσει για σεξουαλική παρενόχληση; Καθώς τότε θεωρούνταν αποδεκτό πως η γυναίκα πρέπει να τρώει ξύλο (άποψη που άκουγα συχνά ως παιδί της γενιάς του '90 παρακαλώ), ποια γυναίκα ή κοριτσάκι θα μπορούσε να μιλήσει γι' αυτό; Πόσο μάλλον για περίεργα αγγίγματα;
Βλέπω ακόμα τα κατάλοιπα εκείνης της κοινωνίας σε πολλούς μεγαλύτερους σε ηλικία ανθρώπους. Τείνουν να είναι αδιάφοροι σε τέτοια θέματα, να δικαιολογούν μετά μανίας τον θύτη και να προσάπτουν κατηγορίες στο θύμα: προσπαθούν να πείσουν την κοινή γνώμη πως το θύμα υπερβάλλει, προσπαθούν να πείσουν τον εαυτό τους πως ο θύτης παρεξηγήθηκε και δεν το ήθελε, βασίζονται στο καλό όνομα του θύτη στην κοινωνία για να στηρίξουν την άποψή τους κτλ. Με λίγα λόγια, τα παραπάνω δείχνουν πως οι παλιές γενιές δεν είναι ακόμα έτοιμες να δεχτούν πως οι αδύναμες κοινωνικές ομάδες έχουν δικαιώματα. Δεν πιστεύω ότι οι παλιές γενιές είναι κακές ή ότι μαστιζόμαστε από ανήθικους γέροντες· θα ήταν μια αυθαίρετη και άτοπη γενίκευση. Απλά έτσι συνήθισαν αρκετοί από αυτούς.
Αλλά η σεξουαλική κακοποίηση είναι και σήμερα ένα τρομερά ευαίσθητο θέμα. Δε γίνεται εύκολα κατανοητή, οπότε πώς να γίνει αντιληπτή κατά την ώρα της ενέργειας και να πιαστεί ο δράστης επ' αυτοφώρω; Συνήθως η κακοποίηση γίνεται ενώπιον των γονέων, εν γνώσει των γονέων, οι οποίοι απλά δεν το καταλαβαίνουν! Δεν καταλαβαίνουν τα σημάδια της. Αυτό από μόνο του είναι ανησυχητικό. Ας δώσω παράδειγμα "ήπιας μορφής": Μια γιαγιά/ένας παππούς/ένας θείος/μία θεία (είναι οι πιο συχνοί δράστες) θέλουν από αγάπη (το λέω κυριολεκτικά, όχι ειρωνικά) να σφίξουν στην αγκαλιά τους και να φιλήσουν ένα παιδάκι, π.χ. το εγγονάκι τους. Εκείνο νιώθει μια απόσταση και δε θέλει. Όλη η ομήγυρη το πιέζει να πάει και να δεχτεί το φιλί και την αγκαλιά του παππού. Εκείνο αναγκάζεται να πάει χωρίς να θέλει. Είναι απόλυτα και αδιαμφισβήτητα σίγουρο πως σιχαίνεται εκείνη την στιγμή! Αφού έδειξε πως δε θέλει! Όμως δεν του δίνεται επιλογή (άτιμη κοινωνία, ακόμα και μέσα στο σπίτι). Αυτό μπορεί να συμβεί σε κάθε σπίτι. Ίσως φανερά μπροστά σε όλους, ίσως κρυφά όταν θύμα και θύτης είναι μόνοι.
Το θέμα του φιλιού είναι ιδιαίτερα διαδεδομένο. Ένα φιλί που θέλει μόνο ένας απ' τους δύο, που προσφέρει ικανοποίηση μόνο στον έναν απ' τους δύο και είναι επιβεβλημένο απ' αυτόν. Μάλιστα δε μιλάμε πάντα για φιλί στο μάγουλο. Κάποτε υπάρχει φιλί στον ώμο, φιλί στο λαιμό, φιλί στην πλάτη ή οπουδήποτε αλλού μπορεί κανείς να φανταστεί. Αυτό φέρνει δύο πολύ κακές επιπτώσεις στην παιδική ψυχολογία, η οποία είναι πολύ ευαίσθητη: πρώτη, πως το ίδιο δεν ορίζει το σώμα του. Πως μετά από απαίτηση άλλων είναι αναγκασμένο να ενδίδει και να κάνει πράγματα που δε θέλει. Δεύτερον, πως δεν υπάρχει κανένας να το καταλάβει και να το υποστηρίξει. Δεν υπήρχε κάποτε τουλάχιστον. Διότι χαίρομαι που ακούω νέους γονείς να μπαίνουν γενναία μπροστά και να απαιτούν από τον οποιονδήποτε να αφήσει το παιδί να επιλέξει αν θέλει να δεχτεί το φιλί ή την αγκαλιά τους. Εννοείται πως αν το παιδί θέλει και πάει αυτοβούλως δεν υπάρχει πρόβλημα.
Θα αναρωτηθεί κανείς: μα ένα φιλί, μια αγκαλιά μπορεί να είναι τόσο κακό πράγμα; Απαντώ: όχι απλά κακό. Μοιραίο. Μοιραίο να σημαδέψει εφ' όρου ζωής τη σεξουαλική ζωή ενός ενήλικου ατόμου. Αν το παιδάκι συνήθισε να δέχεται ανεπιθύμητα φιλιά στο λαιμό επειδή έτσι άρεσε στη γιαγιά του, θα κουβαλάει την απέχθεια γι' αυτά για όλη του τη ζωή. Ακόμα κι όταν ο/η σύντροφός του θα του δίνει τα φιλιά στο ίδιο σημείο, θα νιώθει μια φαγούρα ή μια ανατριχίλα συνοδευόμενη από ένα κακό συναίσθημα και μια ανάγκη να φύγει. Με λίγα λόγια, η σεξουαλική του ελευθερία και αυτοδιάθεση έχει δεχτεί ένα ισχυρό πλήγμα, με σημάδια ανάλογα με αυτά ενός ατόμου που έχει πέσει θύμα βιασμού!
Επαναλαμβάνω: δεν θεωρώ κακούς τους παππούδες, τις γιαγιάδες, τους θείους, τις θείες κτλ. Δεν κάνουν κάτι από κακία. Απλά έχουν πλήρη άγνοια της πράξης τους. Έχουν επίσης πλήρη άγνοια των σοβαρών συνεπειών της στην παιδική ψυχή και στο παιδικό σώμα. Το κάνουν από αγάπη· από έντονη επιθυμία να δείξουν αυτή την αγάπη στο παιδάκι. Συνήθως δεν το σκέφτονται καν σεξουαλικά, στις καλές περιπτώσεις τουλάχιστον, που ελπίζω πως είναι η πλειοψηφία. Οπότε δε σκέφτονται καθόλου το πώς μυρίζουν (αν μυρίζουν οι ίδιοι καπνό ή αλκοόλ), το τι αίσθηση προκαλεί το φιλί ή η αγκαλιά τους (απέχθεια ή αίσθημα πνιγμού στο αδύναμο σώμα) και άλλες δυσάρεστες παρενέργειες.
Όλα αυτά καλό είναι να τα προσέχουν πρώτα οι γονείς, ώστε να είναι οι ίδιοι φύλακες των παιδιών τους, προστάτες της σωματικής τους αυτοδιάθεσης και να δίνουν το εξής μήνυμα στα παιδιά τους: "Είμαι εδώ για σένα. Κανείς δε σε αναγκάζει να κάνεις κάτι που δε θέλεις, εσύ επιλέγεις τι θα γίνει με το σώμα σου".
