Κρίνοντας Σκληρά

   Η κρίση είναι το παν. Η κρίση υπάρχει παντού, πάντα κι εξ απ' ανέκαθεν. Από τη στιγμή που γεννιόμαστε κρίνουμε. Κρίνουμε, ως βρέφη, πότε δεν έχουμε την ανάλογη προσοχή και κλαίμε, κρίνουμε ποιανού τη συμπάθεια θέλουμε να κερδίσουμε και γελάμε! Και η κρίση μας αναπτύσσεται μαζί με τις εμπειρίες μας και εμπλουτίζεται από τις αισθήσεις μας ενώ αργότερα, κατά τα πρώτα εφηβικά μας χρόνια κι έπειτα, μέσω της λογικής που αποκτάμε. Και αλήθεια πόσο απαραίτητη είναι η κρίση στη ζωή! Στη διατροφή μας, στις παρέες μας, στις σχέσεις μας, μέχρι και στις εκάστοτε διαδρομές που ακολουθούμε, ώστε να προσέχουμε τους κινδύνους και να μην ξεστρατίζουμε.
   Τι είναι η κρίση όμως; Είναι κόρη της λογικής μας και παράλληλα μητέρα της. Είναι η δυνατότητα να υπολογίζουμε τα κάθε λογής δεδομένα, τις συνθήκες και συγκυρίες και να διαλέγουμε την καλύτερη επιλογή. Χωρίς την κρίση δε θα είχαμε τρόπο να ξέρουμε τι είναι καλύτερο για μας ούτε θα βάζαμε στόχους. Θα ήμασταν άβουλα όντα, από κάθε άποψη. Υπάρχουν, σε μικρό ή σε μεγάλο (αρρωστημένο ίσως) βαθμό, άτομα με απώλεια κρίσης: θα κάνουν συνήθως τις χειρότερες επιλογές, αυτές που κάνουν έναν λογικό άνθρωπο να φρίττει. Και φυσικά δεν θα έχουν καμία αιτιολόγηση ή σκοπό σ' αυτό που κάνουν.
   Δε θα αναφερθώ παραπάνω στην έλλειψη κρίσης. Κάθε άλλο. Θέλω να επεκταθώ σε δύο κατηγορίες ανθρώπων που χρησιμοποιούν την κρίση υπερβολικά, με εντελώς αντίθετο μεταξύ τους τρόπο. Σ' αυτούς που κρίνουν σκληρά τον εαυτό τους κι εκείνους που κρίνουν σκληρά τους άλλους. Είναι σπάνιο έως απίθανο να συνυπάρχουν αυτά τα δύο. Οι "σκληροί κριτές του εαυτού τους" (α' κατηγορία) συνήθως είναι άτομα με χαμηλή αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμηση. Υπερτονίζουν τα λάθη τους και τους βασανίζουν οι συνέπειές τους, ενώ παράλληλα δεν θυμώνουν πολύ με τα λάθη των άλλων. Συγχωρούν πολύ εύκολα τους άλλους, πολύ δύσκολα τον εαυτό τους. Το πακέτο συνοδεύεται από μεγάλη έλλειψη εγωισμού και μεγάλη δόση αλτρουισμού, συμπόνοιας δηλαδή για τους άλλους.
   Η άλλη κατηγορία, οι "σκληροί κριτές των άλλων" (β' κατηγορία) είναι εκ διαμέτρου αντίθετοι. Εγωιστές έως εγωπαθείς: πώς αλλιώς άλλωστε μπορείς να παραβλέπεις τόσο τα λάθη σου αλλά να κατακρίνεις τα λάθη των άλλων; Σπάνια έχουν ευαίσθητη και τσουχτερή συνείδηση: συνήθως ξεχνούν και συγχωρούν τα δικά τους λάθη, ή μειώνουν τη σημασία τους. Είναι οι πρώτοι που θα βρίσουν, θα φωνάξουν και θα κάνουν σκηνή για τα λάθη των άλλων, (υπερ)τονίζοντας τη ζημιά που οι ίδιοι υφίστανται, χωρίς να δείξουν κατανόηση για την προσωπικότητα των άλλων ούτε δίνοντας ελαφρυντικά.
   Γενικά αντιπαθώ αυτή τη β' κατηγορία ανθρώπων: την αντιπαθώ όσο μπορεί να αντιπαθεί κάποιος αυτούς που κοιτάζουν μόνο την πάρτη τους. Δυστυχώς αυτοί οι άνθρωποι είναι έτοιμοι να υπερασπιστούν τα δικαιώματά τους ανά πάσα στιγμή και δε δέχονται πως είναι εγωιστές: κοιτούν τόσο κοντόφθαλμα που δεν καταλαβαίνουν τη διαπίστωση, την εκλαμβάνουν ως προσβολή. Από αυτή την κατηγορία δύσκολων ανθρώπων σπάνια να περιμένετε αληθινή κατανόηση ή προσοχή στα δικά σας θέματα. Σπάνια να περιμένετε επίσης συστολή ή ντροπή: ο κρυψίνους και ντροπαλός άνθρωπος δεν έχει τα χαρακτηριστικά αυτής της κατηγορίας.
   Όσον αφορά τους ανθρώπους της α' κατηγορίας, σε λογικά πλαίσια είναι άνθρωποι που μπορείς να στηριχτείς πάνω τους: κρίνουν τόσο σκληρά τον εαυτό τους που θα κάνουν τα πάντα για να δώσουν ικανοποιητική βοήθεια. Αν δεν το καταφέρουν θα τα βάλουν με τον εαυτό τους. Είναι επίσης τα κατάλληλα άτομα για να ακούσουν τα προβλήματά των άλλων, διότι νοιάζονται ν' ακούσουν, κατανοούν και ψάχνουν λύσεις. Παρόλα αυτά, μπορούν να γίνουν αφόρητοι με τη συστολή τους, τις ανασφάλειες και τη ντροπή τους. Η αναποφασιστικότητα και η αμφιβολία που έχουν για τις ικανότητές τους πολλές φορές τους χαλάνε ευκαιρίες που θα μπορούσαν να εκμεταλλευτούν.
   Και οι δύο περιπτώσεις είναι ακραίες. Είναι η υπερβολική χρήση της κρίσης και, ως γνωστόν, η υπερβολή δεν οδηγεί στο καλό. Οπότε, είτε το εσωτερικό μάτι της συνείδησης είναι πάντοτε γουρλωμένο είτε τα εξωτερικά καρφωμένα στις ατέλειες των άλλων, θα έλεγα να τα κλείνουμε πότε-πότε. Ακόμα κι η ίδια μας η κρίση πρέπει να κρίνεται όταν παρεκτρέπεται... 

Ελεύθερες Επιλογές

   Ελευθερία. Ελευθερία σε όλα, ή τουλάχιστον σε όσα περισσότερα μπορούμε. Αλλά ελευθερία και στις επιλογές μας; Πού ματακούστηκε τέτοια καταγέλαστη και κατάπτυστη είδηση;
   Πώς να είμαστε ελεύθεροι, ενώ από τις απαρχές του ανθρώπινου γένους υπάρχει η προσπάθεια να λατρέψουμε έναν αόρατο, νοητό δυνάστη; Μιλάω φυσικά για τη Μοίρα (το μερίδιο δηλαδή της ζωής που μας αναλογεί). Της έχουμε δώσει το όνομα Πεπρωμένο (δηλαδή αυτό που προσφέρεται, από το σύνολο προφανώς της ζωής). Αυτή η παντοδύναμη "οντότητα", η οποία είχε θεοποιηθεί στην αρχαιότητα και εθεωρείτο ανώτερη από τους θεούς, είναι ο μεγαλύτερος εχθρός της ελευθερίας. Γιατί;
   Διότι καθορίζει τη ροή της ζωής μας και τα σημαντικότερα σημεία της. Η αστρολογία δε, η επιστήμη που βασίζεται κατά κύριο λόγο στη Μοίρα, θεωρεί ότι ακόμα και τα μικρότερα κομματάκια της ζωής μας έχουν προβλεφτεί. Ποια η επιλογή σου όταν έχουν προαποφασιστεί τα πάντα για σένα; Ποια η ευθύνη σου για όλες σου τις αμαρτίες όταν είσαι αναγκασμένος από μια ανώτερη δύναμη να πράξεις έτσι;
   Ευτυχώς, στη σημερινή εποχή η μοιρολατρία έχει ξεπεραστεί, τουλάχιστον από ένα μεγάλο και νοήμον ποσοστό του πληθυσμού. Οι άνθρωποι έχουν κάπως απαγκιστρωθεί από την πεπαλαιωμένη άποψη πως "το πεπρωμένο φυγείν αδύνατον". Οι λόγοι που η ελευθερία χάνεται έχουν αλλάξει τώρα, ποικίλλουν και έχουν κυρίως να κάνουν με τον τρόπο ζωής που προσπαθούν να περάσουν τα ΜΜΕ.
   Λόγου χάρη, τα πρότυπα που κυκλοφορούν και αναδεικνύονται με κάθε δυνατή ευκαιρία. Ο λεφτάς, χαμογελαστός και επιδεικτικός, με μια κουστωδία θαυμαστών και υποχείριών του, είναι αυτό που ο καθένας σήμερα ίσως θα ήθελε να είναι. Ο νέος, γραμμωμένος, με ακριβή μηχανή και πλαισιωμένος από αιθέριες υπάρξεις. Η κοπέλα, φτιασιδωμένη ως το μεδούλι και με ύφος 40 καρδιναλίων. Και πολλά άλλα τέτοια παραδείγματα. Πέρα απ' τον "σωστό" τρόπο ζωής, διαφημίζεται και η σωστή συνταγή υλικών αγαθών που φέρνουν την ευτυχία, όλα με την ακριβοπληρωμένη τους μάρκα. Ένας ακόμα τρόπος να χειραγωγήσουν τις επιλογές...
   Τι έχει αλλάξει λοιπόν; Μάλλον ήρθε η τάση να ελεγχθεί ο ανθρώπινος νους, να ακολουθήσει τα πρότυπα, να ξέρει πως η ατομικότητα είναι σφάλμα ενώ η άκριτη προσκόλληση στη μάζα φέρνει την ευτυχία. Ένας πονηρός δηλαδή τρόπος να χαράξουν τον δρόμο σου, να σε βάλουν στο καλούπι που θέλουν και να σε περιγελάσουν αν διαφέρεις. Η δύναμη της μάζας είναι η δύναμη που πάντα θα περιορίζει την ελευθερία. Η διαφορά είναι η πηγή του ψέμματος. Παλιά ήταν μια ανώτερη οντότητα, τώρα ένα καθ' όλα ανθρώπινο, μα καθόλου ανθρωπιστικό, μοντέλο τρόπου ζωής....
   Εγώ πιστεύω σε κάτι άλλο. Η Ελευθερία, με όλη την έννοια της λέξης, δεν περιορίζεται. Δεν πρέπει να περιορίζεται! Η μοναδικότητα του καθενός μας είναι και η ταυτότητά του. Το άτομο, αποφεύγοντας την καθημερινή πλύση εγκεφάλου, καλό είναι να ακολουθεί τη ροή της δικής του σκέψης, τα πρότυπα που το ίδιο καθορίζει για τον εαυτό του.
   Και οι επιλογές μας; Ας σκεφτούμε ελεύθερα. Κανείς δεν είναι προδιαγεγραμμένο ότι θα αποτύχει. Δεν όρισε καμία μοίρα πως θα γίνεις σπουδαίος ή άσημος. Καμία μόδα δεν αξίζει, εφόσον σε βγάζει από τα όρια του εαυτού σου. Οι επιλογές σου μόνο, ακόμα και οι μικρότερες, ανοίγουν την αυλαία του μέλλοντος. Και οι επιλογές σου δημιουργούν άπειρες πιθανές συνέχειες στον τρόπο ζωής σου. Υπάρχει ένα πιθανό σενάριο για κάθε αποτυχία σου ή επιτυχία σου, ένας δρόμος που σε οδηγεί αλλού. Μπορείς να γίνεις πρωθυπουργός ή ψαράς, παλαιοπώλης ή ταξιτζής. Μπορείς να είσαι μορφωμένος, να δοκιμάσεις κάθε γεύση που μπορείς να βρεις, να ταξιδέψεις, να γνωρίσεις και να συναναστραφείς με κάθε λογής ανθρώπους. Κοντολογίς, αν έχεις την πρόθεση να επιλέξεις τα θέλω σου, οι δρόμοι είναι ανοιχτοί. Ο μόνος που θα σε εμποδίσει πραγματικά είναι ο φόβος για το αύριο, για το άγνωστο, οι ανασφάλειες και οι αμφιβολίες που έχεις. Αφού τα συμψηφίσεις όλα αυτά, φίλε μου, σκέψου: κάνεις αυτά που πραγματικά θέλεις; Είσαι ο εαυτός σου; Είσαι Ελεύθερος;