Η ανάγκη για ηρωισμό (ή όπως το ονομάζω αυθαίρετα "το σύνδρομο του ήρωα") έχει να κάνει με την τάση ενός ανθρώπου, συνήθως άντρα, να γίνεται δημοφιλής μέσω ηρωικών πράξεων ή γενικώς πράξεων που αποδεικνύουν την αξία του. Ίσως είναι η άλλη όψη του μεσσιανισμού.
Η συνηθέστερη μορφή του είναι η ανάγκη να επιδεικνύει τις ικανότητές του ή μέσω αποφάσεων σε συνθήκες πίεσης ή απαιτητικές, στις οποίες η παρουσία του είναι απαραίτητη. Κατά πλειονότητα, απαντάται στον ερωτικό τομέα. Ο επίδοξος ήρωας επιθυμεί να τραβήξει την προσοχή του άλλου ατόμου μέσω πράξεων αντί μέσω κοινωνικής διάδρασης. Πού οφείλεται αυτό;
Πρώτον, υπάρχει μια έμφυτη τάση στο αντρικό φύλο να αναδεικνύεται μέσω των πράξεών, αντί μέσω των λεγομένων του. Η πιο πρακτική φύση του τον ωθεί σε καταστάσεις πίεσης, όπου η δημοφιλία του ανεβαίνει κατακόρυφα χωρίς να χρειαστεί σταθερή και συνεχής δουλειά, παρά μόνο μία ηρωική πράξη. Δεύτερον, έχει συνηθίσει να λαμβάνει θετικά σχόλια μετά από ανδραγαθήματα και να ανεβαίνει στα μάτια των ανθρώπων του περιβάλλοντός του μέσω αυτών.
Ποιο είναι το μήνυμα που προσπαθεί να περάσει; "Ίσως να μην έχω τις κοινωνικές δεξιότητες να αναδειχθώ αλλιώς, αλλά προσέξτε με για το θάρρος και το κουράγιο / τη δύναμή μου". Γιατί είναι αυτό προτιμητέο; Διότι προσπερνά άμεσα όλα τα, απαραίτητα σε άλλη περίπτωση, στάδια που απαιτούνται για να κερδίσει την καρδιά της αγαπημένης του. Γίνεται ο εκλεκτός της με μια πράξη, σε ένα λεπτό και χωρίς να το χτίζει λίγο λίγο, κάτι που θα απαιτούσε συνεχή προσπάθεια και λεπτομερείς αποφάσεις.
Η σκληρή αλήθεια είναι πως οι περισσότεροι άντρες έχουμε μαύρα μεσάνυχτα από κοινωνική διάδραση. Αδυνατούμε να καταλάβουμε τη σημαντική λεπτομέρεια, αυτό που πρέπει να ειπωθεί κι αυτό που πρέπει να μείνει μέσα στο κεφάλι μας. Συνήθως σε αντίστοιχες περιπτώσεις είμαστε λίγο πιο ντροπαλοί απ' ό,τι πρέπει, λίγο πιο άτολμοι, λίγο πιο φυσιολογικοί. Οπότε αυτό που μπορεί να μας σώσει είναι... μια ηρωική πράξη!
Παραδείγματα αυτού του φαινομένου:
1) Ο τυχαίος ήρωας (πάντα με άγνωστη κοπέλα): τη συναντώ στον δρόμο, έχει πέσει κάτω και τη βοηθάω να σηκωθεί. Την κυνηγάει κάποιος και τη σώζω. Τη σώζω από ληστεία, βιασμό, σεξουαλική παρενόχληση. Με λίγα λόγια, από εντελώς άγνωστος έχω γίνει ο ιππότης της, έχοντας αποδείξει την αξία μου χωρίς να χρειαστεί να ανταλλάξω κουβέντα.
2) Ο γιατρός/ειδικός επιβίωσης: της έχει συμβεί ένα ατύχημα και της παρέχω τις πρώτες βοήθειες (ή σε παραλλαγή, συμβαίνει σ' ένα δικό της πρόσωπο ένα ατύχημα και εμφανίζομαι εγώ για να το σώσω μπροστά της). Κινδυνεύει η υγεία της από κάτι και της δίνω τη λύση με την έγκαιρη εμφάνισή μου (σε σενάρια του '90 χρειάζεται αίμα, έχει πολύ σπάνια ομάδα αίματος κι εγώ της το προσφέρω με σθένος κι αυταπάρνηση).
3) Ο μηχανικός: κάτι δικό της έχει χαλάσει κι αποδεικνύω την εφευρετικότητα, την πρακτικότητά μου μέσω μιας επισκευής. Έχει πάθει λάστιχο στη μέση του πουθενά, το κινητό/υπολογιστής της έχει ιό, κάποια συσκευή στο σπίτι της δε δουλεύει κλπ.
4) Ο δάσκαλος/ο σύμβουλος ζωής: της μεταφέρω τις γνώσεις μου για κάτι, αποδεικνύοντας την ευφυία μου, την καλή μου πληροφόρηση και τις γνώσεις μου. Ανεβαίνω στα μάτια της απότομα και δραματικά μέσω αυτών.
Φυσικά μια ηρωική πράξη δεν είναι από μόνη της κάτι κακό. Η ανάγκη για μια τέτοια παρέμβαση πολλές φορές είναι ζωτικής σημασίας και διαχρονικά πολλοί ήρωες, μικροί ή μεγάλοι, κέρδισαν δημοφιλία και την καρδιά της αγαπημένης τους μέσω τέτοιων πράξεων. Το μοτίβο αυτό έχει βοηθήσει φοβερά να διαιωνιστεί το ανθρώπινο είδος. Μάλιστα, οι περισσότερες ερωτικές διαδράσεις θέλουν τον άντρα πρακτικό, σωτήρα και πάροχο ασφάλειας.
Αυτό που καθιστά το σύνδρομο του ήρωα πρόβλημα είναι ότι συνήθως ο επίδοξος ήρωας αντικαθιστά όλες τις υπόλοιπες αρετές που θα μπορούσε να αναπτύξει με αυτό. Δηλαδή, σε μία φυσιολογική περίσταση είναι αφανής κι αδιάφορος και περιμένει μια τέτοια ευκαιρία για να φανεί. Αυτό ίσως σε παλιότερα χρόνια να ήταν πρακτικό, αλλά στη σύγχρονη εποχή η γυναίκα γίνεται όλο και πιο ανεξάρτητη. Χρειάζεται όλο και λιγότερο τον ήρωα κι αυτό προκαλεί άγχος στους επίδοξους ήρωες, που θα ήθελαν πολύ μια ευκαιρία να αποδείξουν την αξία τους αλλά σπάνια τη βρίσκουν. Αυτό φυσικά τους προκαλεί άγχος κι ένα αίσθημα αδικίας, καθώς νιώθουν έτοιμοι να προσφέρουν ανά πάσα στιγμή.
Κι αυτό οδηγεί με τη σειρά του στην τεχνητή ανάγκη για ήρωα. Ο επίδοξος ήρωας δημιουργεί μια δύσκολη κατάσταση, την οποία μόνο ο ίδιος μπορεί να λύσει! Αφού δεν υπάρχει η ανάγκη για ήρωα, τη δημιουργεί τεχνηέντως. Γίνεται ο ήρωας που κανείς δε ζήτησε. Ένας άνθρωπος δηλαδή που έχει αφήσει πίσω τις κοινωνικές του δεξιότητες και προσπαθεί να τις υποκαταστήσει με μια στιγμή ηρωισμού. Αυτό φυσικά οδηγεί σε πολλές αδέξιες, αμήχανες καταστάσεις, όπως αναίτιους καβγάδες ή σωτηρίες με το ζόρι. Έτσι, ακόμα κι αν χρειαστεί ηρωισμός σε κάποια περίσταση, οδηγεί σε μια μελλοντική σχέση χωρίς αντίκρισμα. Διότι ο ήρωας που χρειάζεται σήμερα, αύριο έχει ξεχαστεί, μαζί με την ανάγκη για την ύπαρξή του.
Disclaimer: Στο άρθρο αυτό δεν αναλύω κάποιον όρο της ψυχολογίας ούτε κάτι που έχω διαβάσει ως σύνδρομο, παρά μια συμπεριφορά που παρατηρώ γύρω μου.
