Για την Απότομη Στροφή Αριστερά

   Προ ολίγων ημερών, είχαμε στην Ελλάδα ένα γεγονός χωρίς προηγούμενο: αριστερή κυβέρνηση. Ό,τι και αν σημαίνει αυτό. Και τώρα καλούμαστε να κρίνουμε, βάσει των άμεσων και έμμεσων εξελίξεων, το τι συμβαίνει. Είμαστε όμως σε θέση να κρίνουμε σωστά και αντικειμενικά;
   Πρώτον, είναι σίγουρο πως η απότομη στροφή φέρνει απότομες αλλαγές. Αυτό δεν μπορεί κατευθείαν να κριθεί καλό ή κακό από μόνο του. Υπάρχει η πιθανότητα, την οποία δεν μπορούμε να αγνοήσουμε, να γίνουν ή να γίνονται ήδη κινήσεις εντυπωσιασμού. Ό,τι κι αν λένε οι κλισέ, στερεότυπες εκφράσεις "όλοι το ίδιο είναι", "τι μπορεί να κάνει κι αυτός", "διαπλεκόμενοι όλοι τους", κατά τη γνώμη μου τώρα είναι η πρώτη φορά που μπορούμε να δούμε ιδίοις όμμασι τι σχεδιάζει και θα πραγματοποιήσει μια κυβέρνηση διαφορετική, καλύτερη ή χειρότερη από τις προηγούμενες.
   Αν πρέπει να δώσω ένα ελαφρυντικό, είναι πως οι καλές προθέσεις, αν υπάρχουν, δεν είναι αρκετές από μόνες τους. Η κυβέρνηση ίσως θέλει αλλά δεν μπορεί ακόμα. Κι αν βιαζόμαστε να κατηγορήσουμε ή να αρχίσουμε την καταστροφολογία, συνιστώ υπομονή και σύνεση στο λόγο. Ας δώσω ένα παράδειγμα από το παιχνίδι του σκακιού. Κάποιος παίζει μια παρτίδα και οι κινήσεις του είναι κακές. Χάνει τη βασίλισσά του και μένει σημαντικά πίσω στο υλικό. Τότε τον σηκώνουμε και βάζουμε άλλον στη θέση του, ο οποίος καλείται να αποδείξει το πόσο καλός είναι. Είναι δίκαιο να τον κατηγορήσουμε πως είναι πίσω στο υλικό; Αφού μόλις κάθησε να συνεχίσει την παρτίδα! Και ο προηγούμενος σκακιστής έφυγε, δίχως να του δώσει ούτε μια συμβουλή ή ίχνος σχεδίου.
   Παρόλα αυτά, δεν είναι σωστό ούτε να βιαζόμαστε να πανηγυρίσουμε. Οι άνθρωποι που αποτελούν τη νέα κυβέρνηση είναι αδοκίμαστοι, απρόβλεπτοι και σίγουρα θα αντιμετωπίσουν καταστάσεις που δεν γνωρίζουν. Και, πριν βιαστεί κάποιος να ισχυριστεί πως, εφόσον ήταν ήδη στη βουλή, γνώριζαν, ας απαντήσω έτσι: κανείς δεν ξέρει μέχρι να βρεθεί στην υπεύθυνη θέση. Κανείς δεν είναι στη θέση ενός υπουργού μέχρι να κάτσει στην καρέκλα του γραφείου του. Οπότε ας λέμε λίγα κι ας σκεφτόμαστε πολλά.
   Τελικά όμως τι πρέπει να κάνουμε; Να χαρούμε ή να λυπηθούμε; Να ελπίζουμε ή να απογοητευόμαστε; Η απάντησή μου είναι η εξής: να σκεφτόμαστε. Να σκεφτόμαστε λογικά. Να μη βάζουμε συναισθήματα στη μέση: ούτε φόβο ούτε χαρά ούτε ελπίδα, χωρίς πρώτα να υπάρχουν στοιχεία. Εξάλλου η προϋπάρχουσα κατάσταση των πολιτών δεν έχει αλλάξει ακόμα. Όσα είχαμε (ή δεν είχαμε!) υπάρχουν.
   Κι αν μπορώ να κρίνω κάτι θετικά, είναι πως οι νυν υπουργοί (ένα μέρος τους τουλάχιστον) έχουν βιογραφικό που δείχνει ελληνικό παρελθόν. Πήγαν πανεπιστήμιο στην Ελλάδα, εργάστηκαν στην Ελλάδα κι έχουν γνώση ίσως καλύτερη από άλλους, εφόσον έζησαν καταστάσεις στη χώρα και δεν έλειπαν για χρόνια στο εξωτερικό. Χωρίς να θέλω να χαϊδεύω αυτιά, μιας και το μαύρο σύννεφο της κρίσης βρίσκεται ακόμα πάνω απ' τα κεφάλια μας, ας πω αυτό: έχουμε δικαίωμα να ατενίσουμε το μέλλον με αισιοδοξία! Όπως το είχαμε και πριν, με όλες τις δυσκολίες, έτσι και τώρα. Ούτε αυτό έχει αλλάξει.

Ένας Καθημερινός Λιθοβολισμός από την Κοινωνία

   Το άρθρο αυτό το γράφω με αφορμή ένα μάθημα αγγλικών σχετικό με την αυτοπεποίθηση. Στο εν λόγω μάθημα μας ζητήθηκε να περιγράψουμε θετικά στοιχεία του εαυτού μας, χωρίς όμως υποθέσεις, μετριοπάθειες ή σεμνοτυφίες. Προσπαθώντας να απαντήσω, έπιασα τον εαυτό μου να κάνει σκέψεις του τύπου: μήπως υπερβάλλω; Τι γνώμη θα έχουν οι υπόλοιποι για μένα; Μήπως να βάλω ένα πιο "μέτριο" επίθετο; Οι εκφράσεις του τύπου "νομίζω ότι είμαι κάπως...", "κάποιες φορές είμαι καλός σε...", "ας πούμε πως..." έδιναν κι έπαιρναν. Υποθέτω πως και τα υπόλοιπα άτομα είχαν παρόμοιους ενδοιασμούς. Και, δεδομένου του καλού κλίματος στην τάξη, αναρωτιέμαι: γιατί είμαστε τόσο απρόθυμοι να εκφράσουμε ελεύθερα κάτι καλό για εμάς;
   Αρχικά, συνειδητοποιώ πως αυτή η συμπεριφορά απαντάται παντού τριγύρω μας, δεν είναι ένα μεμονωμένο περιστατικό. Έχουμε την τάση να διστάζουμε να αναδείξουμε κάποια καλά μας στοιχεία, φοβούμενοι πως θα μας γιουχάρουν, φανερά ή κρυφά. Ακόμα κι όταν το κάνουμε, βάζουμε φίλτρα και μετριάζουμε τον εαυτό μας για να γίνουμε αποδεκτοί από τους άλλους. Επίσης, είμαστε έτοιμοι να κριτικάρουμε οποιονδήποτε κάνει προσπάθειες να δημιουργήσει κάτι ή να αναδείξει το ταλέντο του, με κλισέ εκφράσεις του τύπου: "σιγά τα αίματα", "ποιος/α νομίζει πως είναι!", "το ψώνιο!" κτλ. Συνοπτικά, λειτουργούμε σαν ένα ομοιογενές σύνολο που προσπαθεί να μείνει ομοιογενές: κάθε προσπάθεια για ανάδειξη, διαφοροποίηση ή αλλαγή γιουχάρεται, καταπνίγεται και καταποντίζεται από εμάς τους ίδιους, τα μέλη της κοινωνίας!
   Επομένως, κάτι που μπορώ να υποθέσω από την συμπεριφορά αυτή, η οποία είναι κοινή, απαράλλαχτη και σχεδόν αυτόματη, είναι πως διδασκόμαστε και μαθαίνουμε από μικροί να αντιδρούμε έτσι. Είναι ένας τρόπος αντίδρασης που καλλιεργείται μέσα από τους φορείς κοινωνικοποίησης: οικογένεια, σχολείο, εκκλησία. Άνθρωποι που μεγάλωσαν σε οικογένειες με φιλελεύθερο πνεύμα αντιστέκονται συνήθως σ' αυτήν την τόσο συντηρητική συμπεριφορά. Δεν τους βγαίνει αυθόρμητα να κατακρίνουν αλλά να προτρέπουν τους άλλους να είναι διαφορετικοί, αξιόλογοι και καλύτεροι. Δεν τους αρέσει το τσουβάλιασμα διαφορετικών ανθρώπων και αξιών. Παρόμοια θετική συμπεριφορά παρατηρείται και από ανθρώπους που έχουν μέτρια ή μικρή σχέση με την εκκλησία, έναν θεσμό εκ φύσεως συντηρητικό. Άλλη μια ένδειξη (ίσως και απόδειξη) πως δε γεννιόμαστε με τάσεις συντηρητικές αλλά γαλουχούμαστε με αυτές.
   Έπειτα, αν το δούμε από βιολογικής πλευράς, είμαστε ένα είδος περήφανο πως εξελίσσεται ραγδαία και προοδεύει μέρα με τη μέρα. Ας αναρωτηθεί ο καθένας μας: συμπεριφορές που ρίχνουν μοναδικούς ανθρώπους με εξαιρετικά χαρίσματα στον ομαδικό βούρκο, απλά και μόνο επειδή τόλμησαν να αναδειχθούν, είναι λογικές; Είναι συμπεριφορές που πρέπει να παροτρύνουμε; Εξελίσσουν το ανθρώπινο είδος;
   Καλώς ή κακώς, ένα μικρό μόνο ποσοστό του ανθρώπινου πληθυσμού αναδεικνύεται και βοηθά στην πρόοδο. Κι αυτό μας οδηγεί σε μια ψυχολογική αιτία, υπεύθυνη για τις συντηρητικές μας τάσεις: ζηλεύουμε. Ζηλεύουμε και φθονούμε όποιον είναι καλύτερος και μας ξεπερνάει. Οπότε, εφόσον μέσα μας ξέρουμε, κι ας μην το παραδεχόμαστε, πως δεν μπορούμε να φτάσουμε στο ύψος του, προσπαθούμε να τον ρίξουμε στο δικό μας. Αυτή η κίνηση γίνεται μαζικά κι έτσι συγκαλύπτεται. Συχνά νιώθουμε μια περίεργη ανακούφιση όταν κάποιος άλλος κατακρίνει ένα πρόσωπο που αναδείχθηκε σε κάτι κι είμαστε έτοιμοι να προσθέσουμε κι άλλο λάδι στη φωτιά: κάπως έτσι γεννιέται συνήθως το κουτσομπολιό.
   Επίσης συμβαίνει πολύ συχνά η "αποκαθήλωση" των προσωπικών μας ηρώων. Είναι φυσικό να θαυμάζουμε έντονα κάποια πρόσωπα όσο είμαστε μικροί και κάποια από αυτά να τα κρατάμε μέσα μας για χρόνια. Παρόλα αυτά, υπάρχουν άνθρωποι γύρω μας που σπεύδουν να κατηγορήσουν και να κατεβάσουν από το βάθρο τους τα ινδάλματά μας. Μας θυμίζουν την κακή τους πλευρά, μας παροτρύνουν να τους "απομυθοποιήσουμε" και καταστρέφουν μια όμορφη εικόνα ανθρώπων στη σκέψη μας. Κάποτε είχα παρατηρήσει αυτή την αποκαθήλωση διαβάζοντας τον Χάρι Πότερ, που είδε να καταστρέφεται μπροστά του η ιδέα του πατέρα του, του δασκάλου του, του σχολείου του, μέχρι και ολοκληρωτικά του "μαγικού" του κόσμου. Τελευταία βρίσκομαι κι εγώ σ' αυτή την θέση. Όποτε αναφέρω κάποιον που θαυμάζω, θα βρεθεί κάποιος να τον "λιθοβολήσει", θαρρείς με μανία! Είναι λες και χρειαζόμαστε κι άλλη μιζέρια στην καθημερινότητά μας!
   Τι μένει όμως στο τέλος; Ποιος μένει στη μνήμη και ποιος ξεχνιέται; Θυμόμαστε αυτόν που τόλμησε να κάνει το βήμα μπροστά, που μας έδειξε την καλύτερη, δημιουργικότερη πλευρά του ή εκείνους που προσπαθούν χαιρέκακα να του βάλουν τρικλοποδιά; Από τους πολλούς ανθρώπους που γνωρίζουμε λίγα είναι τα προσωπικά μας ινδάλματα. Εξίσου λίγοι είναι αυτοί που θα σταθούν στο ύψος τους και θα προτάξουν τον εαυτό τους μπροστά στα μάτια τη κοινωνίας. Και πριν αποφασίσουμε να τους (κατα)κρίνουμε, ας αναφέρω το γνωστό: "ο αναμάρτητος πρώτος το λίθο βαλέτω"!
   Υπάρχει, τέλος, και μια σοφή φράση για την τάση αυτή της κοινωνίας: υπάρχουν αυτοί που γράφουν Ιστορία, αυτοί που μιλάνε για Ιστορία κι αυτοί που μιλάνε μονάχα για τους άλλους. Εσείς σε ποια κατηγορία ανήκετε;