Η Αξία της Ζωής

   Ποια ζωή έχει μεγαλύτερη αξία; Η ζωή ενός παιδιού ή ενός γέροντα; Ενός μαύρου ή ενός λευκού; Μιας γυναίκας ή ενός άνδρα; Ενός θρήσκου ή ενός άθεου; Ενός ετεροφυλόφιλου ή ενός ομοφυλόφιλου; Ενός Έλληνα ή ενός Τούρκου; Ενός κομμουνιστή ή ενός καπιταλιστή; Ενός ζώου ή ενός ανθρώπου;
   Επίτηδες χρησιμοποίησα αυτά τα παραδείγματα, θέλοντας να δείξω πως έννοιες όπως ηλικία, φυλή, φύλο, θρησκεία, σεξουαλικός προσανατολισμός, εθνικότητα, πολιτικές πεποιθήσεις, συνομοταξία (φυσικά υπάρχουν κι άλλες διακρίσεις) πολλές φορές ιεραρχούν την αξία μιας ζωής. Κάποιος "αξίζει" παραπάνω, άλλος λιγότερο. Έτσι μάθαμε. Δυστυχώς όμως, η ιεράρχηση της ζωής και η απόπειρα αξιολόγησής της είναι ένα ψέμα, ένα εγκληματικό ψέμα.
   Αν διδάξω σ' ένα παιδί πως όλες οι ζωές είναι ίσες και κάνω αυτήν τη γνώση κτήμα του, τότε είναι σχεδόν βέβαιο πως θα σέβεται κάθε ζωή. Αν αντίθετα του διδάξω πως μία ζωή είναι ανώτερη από μιαν άλλη, πως ο τάδε κι ο δείνα είναι κατώτεροι από εμάς κτλ., είναι πολύ πιθανό να το πιστέψει. Από κει και πέρα, αφού έχει γίνει αυτό το πρώτο, μεγάλο βήμα, όλα τ' άλλα είναι εύκολα: μπορώ να το πείσω πως "τα ζώα δεν πονάνε όσο εμείς", πως "ένας άθεος αξίζει να πεθάνει", πως "οι μαύροι γεννήθηκαν για να μας υπηρετούν" κι άλλα τέτοια απαράδεκτα. Κοντολογίς, από τη διάκριση ανάμεσα σε δυο ή περισσότερες ζωές ξεκινάνε όλες οι διακρίσεις κι όλα τα βίαια παρεπόμενά τους.
   Ο παραπάνω ισχυρισμός δε γίνεται να αμφισβητηθεί, διότι αυτές οι πεποιθήσεις (και πολλές άλλες, χειρότερες ίσως) υπάρχουν. Ακούγονται. Διδάσκονται. Οποιοσδήποτε θελήσει να τον διαψεύσει, ας απαντήσει και στο εξής: πώς γίνεται οποιοσδήποτε άνθρωπος να προκαλέσει πόνο και θάνατο, έχοντας κατά νου πως το θύμα του είναι ίσο με τον ίδιο; Είναι δυνατόν να προκαλέσω πόνο σε κάποιον, ενώ γνωρίζω πως τον ίδιο κι απαράλλαχτο πόνο νιώθω κι εγώ;
   Ένα δελφίνι, ένας άνθρωπος (ασχέτως φυλής, φύλου κτλ.) πονάει με τον ίδιο τρόπο. Αν βρεθεί σε κατάσταση ασφυξίας, η αγωνία του είναι η ίδια. Η ανάγκη του για τροφή είναι η ίδια. Ο φόβος του θανάτου είναι ο ίδιος. Αν αυτή η απλή σκέψη ήταν κτήμα όλων των ανθρώπων (διότι οι άνθρωποι εγκληματούν), ο κόσμος θα ήταν πολύ καλύτερος. Όσο η ζωή λογαριάζεται λιγότερο απ' ό,τι οι πεποιθήσεις, οι θρησκείες και οι πατριωτισμοί, άλλο τόσο ο κόσμος μας θα είναι καταδικασμένος να ζει φρικαλεότητες. Όσο κάποιος μπορεί να πείσει τους υπόλοιπους πως είναι ηθικό και σωστό για χάρη μιας ιδέας να καταπιέζουν, να βασανίζουν και να σκοτώνουν, τόσο η ανθρωπότητα θα μένει στάσιμη.
    Η μια ζωή δεν έχει διαφορετική αξία από μιαν άλλη. Κατά τη διάρκεια του βίου μας πιθανότατα θα χρειαστεί να κάνουμε επιλογές ανάμεσα σε ζωές, θα βρεθούμε σε διλήμματα. Ίσως καταλήξουμε να ευεργετήσουμε κάποιον και να αδικήσουμε κάποιον άλλον. Αυτό θα γίνει με βάση συνθήκες που ίσως είναι αντικειμενικές, ίσως όχι. Αν έχει την ευκαιρία κάποιος να σώσει ένα παιδί ή έναν γέροντα, ίσως σώσει το παιδί. Αλλά αν είχε την ευκαιρία να σώσει και τους δύο, χωρίς να χρειαστεί να επιλέξει, πιθανότατα θα έσωζε και τους δύο. Οι συνθήκες μας αναγκάζουν να κάνουμε σκληρές επιλογές. Μπαίνουν ενίοτε πάνω απ' την ανθρωπιά μας. Όμως οι συνθήκες δε δικαιολογούν τις απάνθρωπες πεποιθήσεις: η ζωή είναι υπεράνω οποιασδήποτε πεποίθησης.
   

Νέα Τάξη Πραγμάτων;

   Στην καταπιεσμένη και ανήσυχη κοινωνία μας έχει βρει θέση τα τελευταία χρόνια μια ακόμα φοβία: η "Νέα Τάξη Πραγμάτων" (ΝΤΠ). Η οργάνωση αυτή, κατά τους θιασώτες, ευθύνεται για καθετί κακό και σκοπεύει να μας καταδυναστεύσει: απώτερός της στόχος είναι να δημιουργήσει μια παγκόσμια κυβέρνηση, η οποία θα ελέγχει τους πάντες και τα πάντα και θα καταστρέψει ό,τι καλό υπάρχει τώρα στον κόσμο.
   Το πρόβλημα είναι πως όσα καταλογίζουν σε αυτήν είναι προβλήματα που ήδη υπάρχουν και υπάρχουν σαφώς υπεύθυνοι, οι οποίοι όμως θέλουν να δημιουργήσουν έναν φανταστικό εχθρό για να δεχτεί τις ευθύνες τους. Όπως ο διάβολος είναι ένα ανθρώπινο δημιούργημα για να θεωρείται εκείνος υπεύθυνος για τα δικά μας ατοπήματα, έτσι και η δήθεν ΝΤΠ είναι ένα φανταστικό κακό που φταίει για όλα. Βολικό, έτσι;
   Αν ψάξουμε καλά το ποιοι είναι αυτοί που υποστηρίζουν αυτήν την θεωρία συνωμοσίας, ίσως βρούμε εύκολα κάποια κοινά στοιχεία. Τέτοια στοιχεία είναι γενικά η άρνηση και ο φόβος απέναντι στην τεχνολογία, την επιστήμη και τα επιτεύγματά της, την μόρφωση και τους εκπροσώπους της, οτιδήποτε "ξένο", το οποίο δεν είναι δικό μας και δεν μεγαλώσαμε μαζί του. Συχνά δε, η προσκόλληση σε παλαιολιθικές ιδέες, σε αρχέγονες παραδόσεις και στην θρησκεία, που συνήθως είναι ο γνωστός-άγνωστος σε τέτοιες θεωρίες συνωμοσίας.
   Αν δούμε από άποψη ψυχολογίας αυτήν την ψύχωση, μπορούμε να φανταστούμε ένα σκιάχτρο, το οποίο οι οπαδοί της θεωρίας έχουν πλάσει στο μυαλό τους. Αυτό το σκιάχτρο, η ΝΤΠ, επωμίζεται όλες τις αμαρτίες και τα κακά του κόσμου, ενώ εμείς οι καλοί πλην αβοήθητοι άνθρωποι τρέχουμε να κρυφτούμε από αυτό. Είναι μια πολύ καλή δικαιολογία για να φοβόμαστε οτιδήποτε καινούριο, να αρνούμαστε να κάνουμε βήματα μπροστά, να δημιουργούμε ανυπόστατες φήμες για καθετί προοδευτικό (βάζοντας παράλληλα πηχυαίους τίτλους που θυμίζουν Αποκάλυψη) και να εμμένουμε στα παλιά, τα παραδοσιακά και πατροπαράδοτα. Αυτά τα τελευταία είναι εξ ανάγκης "τα καλά", ενώ τα άλλα, τα καινούρια, ανήκουν στην ΝΤΠ και είναι οι δαίμονες.
   Οπότε η βάση της θεωρίας είναι το δίπολο παλιό-καινούριο, που ταμπελοποιείται ως καλό-κακό, χωρίς δεύτερη σκέψη και χωρίς εξαιρέσεις. Αλλά ας μην παραξενευόμαστε: οι άνθρωποι που υποστηρίζουν τέτοιες θεωρίες αγαπούν τα δίπολα, διότι είναι τόσο απλά όσο κι ο τρόπος σκέψης κι ο εγκέφαλός τους. Τους δίνουν μόνο δύο διεξόδους, καμία επιλογή και ταιριάζουν με την μέχρι τώρα νοοτροπία και κοσμοθεωρία τους (εδώ μπορείτε να μαντέψετε τι εννοώ). Οπότε πλέον το "παλιό" είναι ένα πράγμα μονοκόμματο γι' αυτούς, όχι ένα σύνολο συνηθειών και γεγονότων που μπορούν να χαρακτηριστούν άλλοτε χρήσιμα κι άλλοτε βλαβερά. Ή αγκαλιάζεις το παλιό (με όλα τα κουσούρια του φυσικά) ή γίνεσαι πελάτης του καινούριου, κατά τους θιασώτες.
   Η ΝΤΠ δεν υπάρχει. Δεν υπήρξε ποτέ και δεν θα υπάρξει ποτέ. Είναι απλά ένα φόβητρο για να παραμείνουμε εμμονικά στο παρελθόν και να μην ξεκολλήσουμε απ' αυτό. Είναι ένα κόλπο του σημερινού, σαθρού συστήματος για να μας παραλύσει και να μας κρατήσει στα δίχτυα του, προκειμένου να μην προχωρήσουμε και να μην χάσει την πρωτοκαθεδρία που για καιρό είχε.
   Φυσικά δεν υποστηρίζω ότι η τεχνολογία είναι το απόλυτο καλό. Απλά εγώ δεν βασίζομαι σε δίπολα: βλέπω το κάθε επίτευγμα μεμονωμένα και το κρίνω από μόνο του, όχι βάζοντάς το αυθαίρετα μέσα σε σύνολα για να το καλύψω. Κι έτσι πρέπει να λειτουργούμε είτε απέναντι στο παλιό είτε στο απέναντι στο καινούριο είτε απέναντι σε οτιδήποτε. Να βάζουμε την κριτική σκέψη πρώτα και να αφήσουμε τις τερατολογίες και τις κινδυνολογίες. Ας θριαμβεύσει η λογική μπας και προχωρήσει και λίγο ο ντουνιάς. Ίσως στο μέλλον υπάρχουν λιγότεροι οπαδοί της επίπεδης γης...
   Ας εκμυστηρευτώ τι φοβάμαι εγώ: την παλιά τάξη πραγμάτων, η οποία είναι πέρα για πέρα υπαρκτή κι αληθινή. Μια τάξη πραγμάτων που έχει αιματοκυλίσει την ανθρωπότητα για ηλίθιους λόγους, όπως η εθνικότητα, η φυλή, η θρησκεία, το φύλο και γενικά άλλες ταμπέλες που υποκινούν και συδαυλίζουν το μίσος, ενώ παράλληλα φέρνουν της έριδα και τον διχασμό. Έχει φέρει πολέμους, γενοκτονίες, βασανιστήρια, οπισθοδρομισμό και προσπαθεί να κρατηθεί στη ζωή με νύχια και με δόντια. Αυτή η τάξη πραγμάτων δεν είχε ποτέ πρόβλημα να πεθαίνουν άνθρωποι για το κέρδος της και είναι τόσο σκοτεινή και περίπλοκη, ώστε είναι τρομερά δύσκολο η ανθρωπότητα να βγει απ' τον λαβύρινθό της. Ας μην το κάνουμε ακόμα πιο δύσκολο.