Για πολύ καιρό ήθελα να ανοίξω αυτό το μεγάλο, γενικό και μυστηριώδες θέμα και σήμερα, Τρίτη και 13 (είναι σύμπτωση κι αν θέλετε με πιστεύετε) αποφάσισα να του δώσω υπόσταση. Τι είναι η τύχη; Τι τυχαίο και τι τυχερό; Πώς αντιλαμβανόμαστε την τύχη; Αξίζει να λέμε πόρνη την τύχη μας; Ίσως καταφέρω να ανασκαλέψω τα γεγονότα και να φανερώσω μια σπίθα αλήθειας.
Η τύχη καταρχάς είναι ο παράγοντας που είναι πανταχού παρών και πάντα άπιαστος. Πιστεύω πως δύσκολα μπορούμε να την ορίσουμε διότι και η ζωή είναι περίπλοκη και απρόβλεπτη. Ας πούμε απλά πως ό,τι είναι "καλό" για εμάς και έρχεται για άλλους λόγους από την δική μας προσπάθεια είναι δουλειά της τύχης. Δυστυχώς ακόμα κι αυτός ο γενικός ορισμός είναι ετοιμόρροπος: ποιος μου εγγυάται ότι αυτό που μου φαίνεται καλό (και λέω πως μου χαμογέλασε η τύχη) είναι όντως καλό; Στο εγγύς μέλλον ή μακροπρόθεσμα ίσως αποδειχτεί ζημιογόνο και να "καταραστώ την τύχη μου" που μου συνέβη!
Έπειτα, δύσκολα μπορώ να δεχτώ πως κάποιοι γεννιούνται τυχεροί και κάποιοι όχι. Θα πρέπει κάποιος να μελετάει κάθε "τυχερή" ενέργεια ενός ατόμου σε σχέση με τις αντίστοιχες ενός άλλου για να πει πως "ο τάδε είναι πιο τυχερός από τον άλλο". Αλλά αυτό είναι τόσο αδύνατο όσο και ανώφελο. Κι εμείς οι ζηλιάρηδες και μνησίκακοι άνθρωποι θα πούμε τυχερό όποιον έχει ό,τι λείπει από εμάς! "Τι τυχερός ο ποδοσφαιριστής που βγάζει εκατομμύρια! Είμαι εντελώς άτυχος σε σχέση μ' αυτόν!" Κι όμως, η αυθαιρεσία έγκειται στο ότι κρίνουμε από μία και μόνο στιγμή της ζωής αυτού του ανθρώπου για να δώσουμε έναν "εφ' όρου ζωής" τίτλο. Όταν βλέπω τον εκατομμυριούχο, καταξιωμένο και διάσημο ποδοσφαιριστή που "απλά κλωτσάει μια μπάλα" παραβλέπω τον ιδρώτα που ρίχνει τόσα χρόνια, την φυσική του κλίση που καλλιέργησε με πολλή προσπάθεια, το ότι ξεχώρισε μέσα από ένα πλήθος άλλων (διότι όσοι είναι διάσημοι ανήκουν σε ένα μηδαμινό ποσοστό σε σχέση με το σύνολο), την αυστηρή δίαιτα και τρόπο ζωής που οφείλει ως αθλητής να βιώνει και τα αποδίδω όλα στην τύχη... Αν εγώ μπορώ, οποτεδήποτε θελήσω, να βγω και να πιω μια μπύρα ας σκέφτομαι πως "ο τυχερός Μέσσι" ελέγχεται στο βάρος για να παραμένει ενεργός, έχει περιορισμό στις εξόδους, απαγόρευση στις καταχρήσεις και τόσα άλλα. Κι αν απαξιώνετε το επάγγελμα, να σας θυμίσω τις καθημερινές 3ωρες τουλάχιστον προπονήσεις και τα 90λεπτα ματς. Ίσως μου πείτε: λίγες στερήσεις για τη ζωή που μπορεί να κάνει. Και απαντάω: λίγες μα όχι αμελητέες. Αυτό είναι ένα παράδειγμα, για να σκεφτείτε όλα τα υπόλοιπα. Οπότε για να πούμε κάποιον τυχερό ας εξετάσουμε σφαιρικά τη ζωή του και όχι μόνο το χρονικό σημείο της ζωής του που φθονούμε!
Ακολουθεί η εξής απορία: τι είναι τυχαίο και τι όχι; Και πάλι το θέμα ξεφεύγει από τα όρια της απλής απάντησης... Τι θα πει τυχαίο; Αυτό που μας φέρνει η τύχη; Κι αν ναι, η καλή ή κακή τύχη; Και ξανά, τι είναι τύχη; Συμπερασματικά τα πάντα τυχαία είναι, αν θεωρήσουμε πως η τύχη βάζει παντού το χέρι της. Ακόμα και σε καταστάσεις που ελέγχουμε εξ ολοκλήρου εμείς, η τύχη εμφανίζεται με την μορφή των συγκυριών, που είναι πανταχού παρούσες και τα πάντα πληρούσες.
Άλλες μορφές που εμφανίζεται μπροστά μας η τύχη είναι οι πιθανότητες. Καλές ή κακές, δεν εξαρτώνται από εμάς. Τώρα φυσικά θα πρέπει να αναφερθώ στο εύκολο χρήμα, διότι οι θεωρίες με πιθανότητες κατά κύριο λόγο εκεί χρησιμοποιούνται... Στα τυχερά παιχνίδια λοιπόν ορισμένοι προσπαθούν να αυξήσουν τις πιθανότητες και άλλοι κερδίζουν με μικρές... Αν κάποιος δίπλα μου κερδίσει κάποιο ποσό είναι τυχερός, όπως διαφημίζουν τα εν λόγω μαγαζιά; Μήπως ξέρω πόσες εκατομμύρια φορές αποτυχίας γεύτηκε πριν του χαμογελάσει η τύχη; Και σε τελική ανάλυση, αυτά τα κερδισμένα θα του φέρουν την ευτυχία (δείτε: η λέξη ευτυχία, όποια έννοια κι αν έχει σήμερα, είναι ετυμολογικά απλά η εύνοια της τύχης); Τίποτα δεν είναι δεδομένο. Εγώ από προσωπική πείρα σας διαβεβαιώ για το πόσο λίγο υπολογίζουμε τα ευκόλως κερδισμένα! Τελικά, θεωρώ πως τα πράγματα δεν είναι ασπρόμαυρα: τα λεφτά δεν φέρνουν την ευτυχία ούτε την δυστυχία (όχι απαραίτητα). Για τις πιθανότητες δεν θα αναφέρω άλλα, διότι εκκρεμούν σημαντικότερα...
Για παράδειγμα οι συμπτώσεις, κόρες της τύχης κι αυτές. Είναι στο μυαλό μας: αν όχι αυτές, τότε γενικά η σύμπτωση ως όρος. Αν βλέπω, ας πούμε, ένα όνομα που σημαίνει πολλά για μένα μπροστά μου, σε ταμπέλες καταστημάτων, σε διαφημίσεις και οπουδήποτε αλλού το θεωρώ αμέσως σύμπτωση. Κι όμως! Και πριν το έβλεπα στην ίδια συχνότητα, χωρίς να το αντιλαμβάνομαι, διότι μου ήταν αδιάφορο. Όλα είναι παιχνίδια του μυαλού...
Οι μεγαλύτεροι φορείς τύχης όμως (ή ατυχίας πες καλύτερα) για την κοινή ανθρώπινη αντίληψη είναι οι προλήψεις. Όταν τις σκέφτομαι μου προκαλεί απίστευτες στιγμές γέλιου η αδυναμία του ανθρώπου: όταν πρόκειται να μας συμβεί κάτι σημαντικό, όντες αγχωμένοι και ευάλωτοι, ψάχνουμε παντού οιωνούς, σημάδια και τέρατα. Γιατί το κάνουμε αυτό; Απλά επειδή φοβόμαστε για το χειρότερο και κάποιες λεπτομέρειες το κάνουν να φαντάζει αληθινό, σαν να ανασαίνει δίπλα μας... Οι άνθρωποι πάλι που είναι προληπτικοί στην καθημερινότητά τους είναι ακόμα πιο ανόητοι. Όταν τους συνταράσσει ένας σπασμένος καθρέφτης, γιατί δεν σκέφτονται όλα τα σπασμένα βάζα, πιάτα και ποτήρια που είναι κι αυτά εξίσου ζημιές; Όταν περνά μπροστά τους μια μαύρη γάτα, σκέφτονται πόσες άσπρες, γκρίζες ή πιτσιλωτές περνάνε καθημερινά από μπροστά τους χωρίς να τις δώσουν σημασία; Και ούτω καθεξής...
Τέλος, η τύχη επηρεάζει πολύ την ψυχολογία μας. Πολλοί δηλαδή θεωρούν τον εαυτό τους άτυχο επειδή δυσκολεύονται να δεχτούν πως, όπως και σε όλους τους υπόλοιπους, τους "τυχαίνουν" άσχημα περιστατικά και κακές συγκυρίες: φυσικά το πρώτο εξιλαστήριο θύμα είναι η κακομοίρα η τύχη. Η τύχη που φέρνει ελπίδα, φέρνει κι απελπισία όταν έχει καιρό να μας χτυπήσει την πόρτα, κι ο καθένας μπορεί να το σκεφτεί εύκολα αυτό. Εγώ όμως αναρωτιέμαι: τη στιγμή που βρίζουμε την τύχη μας για ένα μεμονωμένο περιστατικό που μας στενοχωρεί, αναλογιζόμαστε παράλληλα πόσα μας έδωσε η καλή μας τύχη και τα προσπερνάμε σαν να μην είναι τίποτα;
Το συμπέρασμά μου: η τύχη ίσως και να μην υπάρχει. Είναι ένα παιχνίδι του μυαλού μας στο σύνολό της, ένα τεχνητό δημιούργημα που βάζουμε σαν ασπίδα για να δικαιολογήσουμε την αδυναμία μας. Κι αν υποθέσουμε ότι υπάρχει, δεν μας ορίζει και δεν πιστεύω πως απλά χτυπάει την πόρτα στον "τυχερό". Διότι κι η τύχη θέλει τον αγώνα της: αν δεν δοκιμάσεις, αν δεν τολμήσεις, πάντα στον καθρέφτη θα αντικρίζεις έναν άτυχο άνθρωπο. Ακόμα κι ο υπερτυχερός που έπιασε το τζόκερ χρειάστηκε να παίξει το δελτίο! Συν Αθηνά και χείρα κίνει λοιπόν...
Αυτές είναι οι σκέψεις που με ταλανίζουν (και θα συνεχίσουν), εμένα τον προβληματισμένο με την τύχη τυχοδιώκτη. Καλή τύχη (ό,τι κι αν σημαίνει αυτό) και στις δικές σας αναζητήσεις λοιπόν...
Η τύχη καταρχάς είναι ο παράγοντας που είναι πανταχού παρών και πάντα άπιαστος. Πιστεύω πως δύσκολα μπορούμε να την ορίσουμε διότι και η ζωή είναι περίπλοκη και απρόβλεπτη. Ας πούμε απλά πως ό,τι είναι "καλό" για εμάς και έρχεται για άλλους λόγους από την δική μας προσπάθεια είναι δουλειά της τύχης. Δυστυχώς ακόμα κι αυτός ο γενικός ορισμός είναι ετοιμόρροπος: ποιος μου εγγυάται ότι αυτό που μου φαίνεται καλό (και λέω πως μου χαμογέλασε η τύχη) είναι όντως καλό; Στο εγγύς μέλλον ή μακροπρόθεσμα ίσως αποδειχτεί ζημιογόνο και να "καταραστώ την τύχη μου" που μου συνέβη!
Έπειτα, δύσκολα μπορώ να δεχτώ πως κάποιοι γεννιούνται τυχεροί και κάποιοι όχι. Θα πρέπει κάποιος να μελετάει κάθε "τυχερή" ενέργεια ενός ατόμου σε σχέση με τις αντίστοιχες ενός άλλου για να πει πως "ο τάδε είναι πιο τυχερός από τον άλλο". Αλλά αυτό είναι τόσο αδύνατο όσο και ανώφελο. Κι εμείς οι ζηλιάρηδες και μνησίκακοι άνθρωποι θα πούμε τυχερό όποιον έχει ό,τι λείπει από εμάς! "Τι τυχερός ο ποδοσφαιριστής που βγάζει εκατομμύρια! Είμαι εντελώς άτυχος σε σχέση μ' αυτόν!" Κι όμως, η αυθαιρεσία έγκειται στο ότι κρίνουμε από μία και μόνο στιγμή της ζωής αυτού του ανθρώπου για να δώσουμε έναν "εφ' όρου ζωής" τίτλο. Όταν βλέπω τον εκατομμυριούχο, καταξιωμένο και διάσημο ποδοσφαιριστή που "απλά κλωτσάει μια μπάλα" παραβλέπω τον ιδρώτα που ρίχνει τόσα χρόνια, την φυσική του κλίση που καλλιέργησε με πολλή προσπάθεια, το ότι ξεχώρισε μέσα από ένα πλήθος άλλων (διότι όσοι είναι διάσημοι ανήκουν σε ένα μηδαμινό ποσοστό σε σχέση με το σύνολο), την αυστηρή δίαιτα και τρόπο ζωής που οφείλει ως αθλητής να βιώνει και τα αποδίδω όλα στην τύχη... Αν εγώ μπορώ, οποτεδήποτε θελήσω, να βγω και να πιω μια μπύρα ας σκέφτομαι πως "ο τυχερός Μέσσι" ελέγχεται στο βάρος για να παραμένει ενεργός, έχει περιορισμό στις εξόδους, απαγόρευση στις καταχρήσεις και τόσα άλλα. Κι αν απαξιώνετε το επάγγελμα, να σας θυμίσω τις καθημερινές 3ωρες τουλάχιστον προπονήσεις και τα 90λεπτα ματς. Ίσως μου πείτε: λίγες στερήσεις για τη ζωή που μπορεί να κάνει. Και απαντάω: λίγες μα όχι αμελητέες. Αυτό είναι ένα παράδειγμα, για να σκεφτείτε όλα τα υπόλοιπα. Οπότε για να πούμε κάποιον τυχερό ας εξετάσουμε σφαιρικά τη ζωή του και όχι μόνο το χρονικό σημείο της ζωής του που φθονούμε!
Ακολουθεί η εξής απορία: τι είναι τυχαίο και τι όχι; Και πάλι το θέμα ξεφεύγει από τα όρια της απλής απάντησης... Τι θα πει τυχαίο; Αυτό που μας φέρνει η τύχη; Κι αν ναι, η καλή ή κακή τύχη; Και ξανά, τι είναι τύχη; Συμπερασματικά τα πάντα τυχαία είναι, αν θεωρήσουμε πως η τύχη βάζει παντού το χέρι της. Ακόμα και σε καταστάσεις που ελέγχουμε εξ ολοκλήρου εμείς, η τύχη εμφανίζεται με την μορφή των συγκυριών, που είναι πανταχού παρούσες και τα πάντα πληρούσες.
Άλλες μορφές που εμφανίζεται μπροστά μας η τύχη είναι οι πιθανότητες. Καλές ή κακές, δεν εξαρτώνται από εμάς. Τώρα φυσικά θα πρέπει να αναφερθώ στο εύκολο χρήμα, διότι οι θεωρίες με πιθανότητες κατά κύριο λόγο εκεί χρησιμοποιούνται... Στα τυχερά παιχνίδια λοιπόν ορισμένοι προσπαθούν να αυξήσουν τις πιθανότητες και άλλοι κερδίζουν με μικρές... Αν κάποιος δίπλα μου κερδίσει κάποιο ποσό είναι τυχερός, όπως διαφημίζουν τα εν λόγω μαγαζιά; Μήπως ξέρω πόσες εκατομμύρια φορές αποτυχίας γεύτηκε πριν του χαμογελάσει η τύχη; Και σε τελική ανάλυση, αυτά τα κερδισμένα θα του φέρουν την ευτυχία (δείτε: η λέξη ευτυχία, όποια έννοια κι αν έχει σήμερα, είναι ετυμολογικά απλά η εύνοια της τύχης); Τίποτα δεν είναι δεδομένο. Εγώ από προσωπική πείρα σας διαβεβαιώ για το πόσο λίγο υπολογίζουμε τα ευκόλως κερδισμένα! Τελικά, θεωρώ πως τα πράγματα δεν είναι ασπρόμαυρα: τα λεφτά δεν φέρνουν την ευτυχία ούτε την δυστυχία (όχι απαραίτητα). Για τις πιθανότητες δεν θα αναφέρω άλλα, διότι εκκρεμούν σημαντικότερα...
Για παράδειγμα οι συμπτώσεις, κόρες της τύχης κι αυτές. Είναι στο μυαλό μας: αν όχι αυτές, τότε γενικά η σύμπτωση ως όρος. Αν βλέπω, ας πούμε, ένα όνομα που σημαίνει πολλά για μένα μπροστά μου, σε ταμπέλες καταστημάτων, σε διαφημίσεις και οπουδήποτε αλλού το θεωρώ αμέσως σύμπτωση. Κι όμως! Και πριν το έβλεπα στην ίδια συχνότητα, χωρίς να το αντιλαμβάνομαι, διότι μου ήταν αδιάφορο. Όλα είναι παιχνίδια του μυαλού...
Οι μεγαλύτεροι φορείς τύχης όμως (ή ατυχίας πες καλύτερα) για την κοινή ανθρώπινη αντίληψη είναι οι προλήψεις. Όταν τις σκέφτομαι μου προκαλεί απίστευτες στιγμές γέλιου η αδυναμία του ανθρώπου: όταν πρόκειται να μας συμβεί κάτι σημαντικό, όντες αγχωμένοι και ευάλωτοι, ψάχνουμε παντού οιωνούς, σημάδια και τέρατα. Γιατί το κάνουμε αυτό; Απλά επειδή φοβόμαστε για το χειρότερο και κάποιες λεπτομέρειες το κάνουν να φαντάζει αληθινό, σαν να ανασαίνει δίπλα μας... Οι άνθρωποι πάλι που είναι προληπτικοί στην καθημερινότητά τους είναι ακόμα πιο ανόητοι. Όταν τους συνταράσσει ένας σπασμένος καθρέφτης, γιατί δεν σκέφτονται όλα τα σπασμένα βάζα, πιάτα και ποτήρια που είναι κι αυτά εξίσου ζημιές; Όταν περνά μπροστά τους μια μαύρη γάτα, σκέφτονται πόσες άσπρες, γκρίζες ή πιτσιλωτές περνάνε καθημερινά από μπροστά τους χωρίς να τις δώσουν σημασία; Και ούτω καθεξής...
Τέλος, η τύχη επηρεάζει πολύ την ψυχολογία μας. Πολλοί δηλαδή θεωρούν τον εαυτό τους άτυχο επειδή δυσκολεύονται να δεχτούν πως, όπως και σε όλους τους υπόλοιπους, τους "τυχαίνουν" άσχημα περιστατικά και κακές συγκυρίες: φυσικά το πρώτο εξιλαστήριο θύμα είναι η κακομοίρα η τύχη. Η τύχη που φέρνει ελπίδα, φέρνει κι απελπισία όταν έχει καιρό να μας χτυπήσει την πόρτα, κι ο καθένας μπορεί να το σκεφτεί εύκολα αυτό. Εγώ όμως αναρωτιέμαι: τη στιγμή που βρίζουμε την τύχη μας για ένα μεμονωμένο περιστατικό που μας στενοχωρεί, αναλογιζόμαστε παράλληλα πόσα μας έδωσε η καλή μας τύχη και τα προσπερνάμε σαν να μην είναι τίποτα;
Το συμπέρασμά μου: η τύχη ίσως και να μην υπάρχει. Είναι ένα παιχνίδι του μυαλού μας στο σύνολό της, ένα τεχνητό δημιούργημα που βάζουμε σαν ασπίδα για να δικαιολογήσουμε την αδυναμία μας. Κι αν υποθέσουμε ότι υπάρχει, δεν μας ορίζει και δεν πιστεύω πως απλά χτυπάει την πόρτα στον "τυχερό". Διότι κι η τύχη θέλει τον αγώνα της: αν δεν δοκιμάσεις, αν δεν τολμήσεις, πάντα στον καθρέφτη θα αντικρίζεις έναν άτυχο άνθρωπο. Ακόμα κι ο υπερτυχερός που έπιασε το τζόκερ χρειάστηκε να παίξει το δελτίο! Συν Αθηνά και χείρα κίνει λοιπόν...
Αυτές είναι οι σκέψεις που με ταλανίζουν (και θα συνεχίσουν), εμένα τον προβληματισμένο με την τύχη τυχοδιώκτη. Καλή τύχη (ό,τι κι αν σημαίνει αυτό) και στις δικές σας αναζητήσεις λοιπόν...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου