Η Αποκαθήλωση των Διαφημίσεων

   Πριν κάποιο χρονικό διάστημα η εταιρεία Red Bull δέχτηκε μηνύσεις και αναγκάστηκε να πληρώσει υπέρογκα ποσά, λόγω του ότι κάποιοι καταναλωτές "παραπλανήθηκαν" και επί χρόνια αγόραζαν το προϊόν για να βγάλουν φτερά. Με αφορμή αυτό θέλω να σχολιάσω τη νοοτροπία του καταναλωτή, την περιορισμένη σε απελπιστικά επίπεδα νοημοσύνη του και την εκμετάλλευσή της από εταιρείες μέσω των διαφημίσεων.
   Πρώτον, ένα προϊόν που είναι πραγματικά καλό δε χρειάζεται τόση διαφήμιση. Διαδίδεται τόσο γρήγορα από στόμα σε στόμα, που η ίδια του η επιτυχία γίνεται η διαφήμισή του κι αυτή οδηγεί σε ακόμα μεγαλύτερη επιτυχία. Ένα κακό προϊόν διαφημίζεται με κάθε τρόπο, κάτι που θα έπρεπε να μας βάζει ψύλλους στ' αφτιά. Δίνονται ακόμα και δώρα προκειμένου πουληθεί ένα προϊόν. Για παράδειγμα, οι εφημερίδες πλέον χαρίζουν ό,τι μπορεί να φανταστεί κανείς με την αγορά τους. Από την άλλη, σε παγκόσμια κλίμακα και με τους νόμους της ελεύθερης αγοράς, πλέον η διαφήμιση είναι δυστυχώς επιβεβλημένη. Ο ανταγωνισμός είναι πολύ μεγάλος και τα προϊόντα βρίσκονται σε συνεχή κριτική από τους πελάτες. Κι αυτό οδηγεί στα αθέμιτα μέσα και τις διαφημίσεις κάθε τύπου.
   Φυσικά είναι αυτονόητο πως ο κόσμος των διαφημίσεων είναι ψεύτικος. Οι ηθοποιοί που αναλαμβάνουν το οπτικό μέρος υποκρίνονται και οι φωνές τους, είτε στην τηλεόραση είτε στο ραδιόφωνο, είναι εξασκημένες στο να δείχνουν αυτόν τον ψεύτικο ενθουσιασμό. Στις διαφημίσεις οι άνθρωποι είναι πάντα όμορφοι, χαρούμενοι και ανέμελοι. Πρόθυμοι να αλλάξουν τη ζωή τους με αυτό και μόνο το προϊόν! Δεν υπάρχει αντίλογος, δεν υπάρχουν μειονεκτήματα. Όλα είναι τέλεια, εφόσον όλα είναι ψεύτικα. Παρόλα αυτά, υπάρχει ένα τεράστιο μέρος του ανθρώπινου πληθυσμού που πιστεύει στις διαφημίσεις, εξαιτίας κυρίως της πλύσης εγκεφάλου που μας βομβαρδίζει καθημερινά.
   Παρόλα αυτά, δεν τα βάζω με τους διαφημιστές γενικότερα. Εδικά με αυτούς που χρησιμοποιούν μεταφορικό λόγο. Θεωρώ πως σλόγκαν που είναι επιτυχημένα συνήθως έχουν μεταφορική σημασία και έχουν αφήσει εποχή με το νόημά τους. Με την κυριολεξία κανείς δεν κερδίζει το κοινό του. Από κει και πέρα θέλει στοιχειώδη νοημοσύνη για κάποιον ώστε να καταλάβει την μεταφορική έννοια και να μην πάρει το σλόγκαν κατά λέξη! Αλλιώς πολλά ευτράπελα θα συμβούν. Θα μπορούσε ο καθένας να κάνει μήνυση στην Lays διότι "μπόρεσε να φάει μόνο ένα" ή στην Fairy επειδή "μία σταγόνα Fairy δεν αρκεί"! Και αυτοί οι άνθρωποι θα διεκδικούσαν υπέρογκα ποσά βασισμένοι στην ανθρώπινη βλακεία. Προσωπικά, αν όντως μου έλειπε τόσο μυαλό ώστε να μην καταλαβαίνω την διαφορά κυριολεξίας με τη μεταφορά, δε θα έβγαινα να το διαλαλήσω κιόλας...
   Έπειτα, είναι φυσιολογικό οι διαφημίσεις να είναι υπερβολικές. Έχω δει διαφημίσεις αυτοκινήτων που περνάνε δίπλα από ανεμοστρόβιλους ανέγγιχτα διότι υποτίθεται πως η ταχύτητά τους υπερβαίνει αυτήν του ανέμου. Αν όμως κάποιος το δοκιμάσει αυτό στην πραγματικότητα, δεν έχει κανένα δικαίωμα να τα βάζει με την εταιρεία! Μόνο με το μικροσκοπικού μεγέθους μυαλό του. Εξάλλου οι διαφημίσεις έχουν φτιαχτεί για να παρουσιάσουν κάτι κοινό σαν κάτι υπερβολικά καλό. Αυτό γίνεται μόνο με την υπερβολή. Τη μέρα που θα το καταλάβει αυτό ο κόσμος η ανθρωπότητα θα έχει κάνει ένα βήμα μπροστά.
   Επίσης, επειδή το κόλπο της υπερβολής δεν πιάνει πάντα, έχουν δημιουργηθεί κι άλλα τρικ για να προσελκύουν κόσμο οι εταιρείες. Π.χ. το celebrity endorsement. Σε απλά ελληνικά, το να βάζει μια εταιρεία μια διάσημη προσωπικότητα να διαφημίσει ένα προϊόν ώστε να ακολουθήσουν οι απλοί άνθρωποι το παράδειγμα του. Επειδή η έλλειψη κρίσης είναι χαοτική, οι άνθρωποι στ' αλήθεια πιστεύουν ότι θα μοιάσουν στο είδωλό τους: αν βάλουν Ultrex θα πάρουν ένα κομμάτι της επιτυχίας του Christiano Ronaldo, θα γίνουν σαν τον Beckham αγοράζοντας H&M's κτλ. Τα παραδείγματα είναι άπειρα. Φυσικά τα μοντέλα (και των δύο φύλων) έχουν την τιμητική τους, μιας και πολλές γυναίκες πιστεύουν πως ένα ρούχο θα τους δώσει την ομορφιά, τη νιότη και τη γοητεία του μοντέλου ή πολλοί άντρες, θαυμάζοντας τους κοιλιακούς του μοντέλου, κάνουν εξίσου μάταιες αγορές.
   Επαναλαμβάνω: δεν τα βάζω με τους διαφημιστές. Τη δουλειά τους κάνουν οι άνθρωποι. Βρίσκουν θύματα και με εύκολο τρόπο προσελκύουν μαζικά πρόβατα που θεωρούνται άνθρωποι. Αλλά η διαφήμιση στηρίζεται σε ολόκληρη επιστήμη: αυτήν του marketing. Εκεί η ψυχολογία παίζει τεράστιο ρόλο και γίνονται συνεχώς έρευνες για τη βελτίωση των διαφημίσεων. Όχι των προϊόντων. Απλά των διαφημίσεων. Φυσικά, έστω και η αναφορά από πολλαπλά μέσα ενημέρωσης ενός ονόματος προϊόντος το κάνει πιο οικείο στα αφτιά μας. Θα το προτιμήσουμε σε σχέση με ένα άλλο που μας είναι άγνωστο, χωρίς να έχουμε δοκιμάσει και τα δύο. Διότι αυτό είναι το επίπεδό μας.
   Ας περάσω όμως και σε ένα παρεμφερές θέμα, σε ένα άλλο είδος διαφήμισης. Δώστε προσοχή παρακαλώ: οι προεκλογικές εκστρατείες είναι ένα είδος διαφήμισης. Τίποτα, μα τίποτα παραπάνω. Όποιος βασίζεται στην προεκλογική εκστρατεία ενός ατόμου ή κόμματος για να βγάλει συμπεράσματα είναι άξιος της μοίρας του και το IQ του είναι εφάμιλλο με αυτό της γλυκοπατάτας. Ελπίζω πως έχοντας διασαφηνίσει το θέμα, μπορούν να εξαχθούν κάποια ασφαλή συμπεράσματα: ότι ο πολιτικός θα υπερβάλλει. Θα υπερτονίσει τα θετικά του και θα εξαφανίσει τα αρνητικά του, χωρίς να τα παρουσιάσει καθόλου. Αυτό οφείλει να το καταλάβει όποιος ψηφοφόρος σέβεται τον εαυτό του. Προφανώς δίνονται υπέρογκα ποσά σε προεκλογικές εκστρατείες, έτσι ώστε το παραμύθι και το ψέμα να στηθούν σε ένα τέλειο σκηνικό. Όχι. Όσο και να το ψάξεις φίλε ψηφοφόρε, ο πολιτικός δεν δεσμεύεται με τις δηλώσεις του. Μπορεί να παίζει με τις λέξεις και να έχει προετοιμαστεί να τις αλλάξει αργότερα, καθώς τον κοιτάς με το βλέμμα της αγελάδας. Γι' αυτό υπάρχουν ψυχολόγοι που τον συμβουλεύουν για την παραμικρή κίνηση του χεριού του και το παραμικρό νεύμα του κεφαλιού του. Γι' αυτό οι πολιτικοί λόγοι ετοιμάζονται πιθανότατα από ειδικούς σε θέματα ψυχολογίας του πλήθους. Γι' αυτό τα πάντα σερβίρονται έτσι ώστε να τα πιστέψεις. Επειδή η προεκλογική εκστρατεία είναι μία διαφήμιση.
   Επιστρέφοντας λοιπόν στην αφορμή γι' αυτό το άρθρο, θα κάνω μια αναλογία. Όποιος πιστεύει πως ο πολιτικός του λέει κάθε αλήθεια πριν τις εκλογές είναι το ίδιο απελπιστικά ηλίθιος με αυτόν που πίστεψε πως το Red Bull θα του δώσει φτερά. Η πραγματική κρίση και βαθιά σκέψη ας γίνεται κατά τη διάρκεια της 4ετίας και όχι τις τελευταίες μέρες. Ας μην οργίζεται λοιπόν ο καθένας κι ας μη βασίζεται στο νόμο, τάχα πως ο πολιτικός πρέπει να τιμωρηθεί μιας και δεσμεύτηκε με τους λόγους του. Στο μυαλό του θα έπρεπε να βασίζεται ο κάθε άνθρωπος. Όταν λείπει αυτό, τα υπόλοιπα περιττεύουν...

Λίγα Λόγια για την Κριτική Ταινιών

   Όλοι μας είμαστε κριτικοί. Ας το παραδεχτούμε. Κριτικάρουμε τους γύρω συνανθρώπους μας, τις ιδέες τους, τα άψυχα αντικείμενα, το σύστημα κτλ. Μας αρέσει να κριτικάρουμε. Έτσι νιώθουμε κυρίαρχοι και ασφαλείς. Κάποιοι το κάνουμε περισσότερο, άλλοι λιγότερο. Κάποιοι το κρατάμε ως χόμπι, άλλοι το κάνουν επάγγελμα.
   Για την προέλευση της κριτικής έχω να κάνω την εξής υπόθεση: είναι αναφαίρετο κομμάτι της ανθρώπινης φύσης και ακολουθεί κατά πόδας την παρατήρηση. Δηλαδή αφού έχουμε παρατηρήσει κάτι, αυτόματα ο εγκέφαλός μας βγάζει συμπεράσματα, θετικά ή αρνητικά, ενώ υπάρχει η παρόρμηση να τα διαλαλήσουμε στους γύρω μας. Ίσως αυτή η τάση να προέρχεται από πρωτόγονες κοινωνίες, όπου όποιος έβλεπε κάτι περίεργο να πλησιάζει το αξιολογούσε και το ανέφερε στη φυλή, αν το θεωρούσε επικίνδυνο. Ίσως η κριτική είναι γραμμένη στο DNA μας, ως μέσον επιβίωσης. Παρόλα αυτά, από τη στιγμή που φτάσαμε στο να κριτικάρουμε τα έργα των άλλων, καλό θα ήταν να ακολουθούμε κάποιους κανόνες. Στους κανόνες αυτούς θα αναφέρομαι κυρίως σε ταινίες αλλά ο καθένας μπορεί να τις αντικαταστήσει με μυθιστορήματα, ποιήματα και γενικώς έργα καλών τεχνών.
   Πρώτος, βασικότερος κατά τη γνώμη μου, είναι να μην θεοποιούμε την άποψή μας. Η άποψή μας, όση εμπειρία κι αν σταλάζει από τα χείλη μας, είναι υποκειμενική. Ακόμα και αν κριτικάρουμε παραστάσεις στο Βroadway για 20 χρόνια. Άλλο το να πει κανείς "η ταινία δεν μου άρεσε" και άλλο το να πει "η ταινία είναι χάλια". Το πρώτο είναι άποψη, το δεύτερο γεγονός. Στη δεύτερη περίπτωση έχω κάποιες ερωτήσεις: πώς μπορούμε να θεωρήσουμε τη γνώμη μας γεγονός; Με ποιο δικαίωμα; Γιατί η άποψή μου υπερκαλύπτει αυτές χιλιάδων άλλων;
   Δεύτερον. να μη βιαζόμαστε να κρίνουμε/κριτικάρουμε. Η κριτική καλό θα είναι να γίνεται πολύπλευρα, έχοντας υπολογίσει πολλούς παράγοντες και βλέποντας ένα έργο από πολλές οπτικές γωνίες. Προσωπικά πιστεύω πως οι περισσότερες ταινίες, για να μην πω όλες, έχουν κάτι να προσφέρουν. Αν δεν είμαστε προκατειλημμένοι και προσέχουμε τι παρακολουθούμε την ώρα που αυτό συμβαίνει, θα καταλάβουμε πολλά περισσότερα.
   Αυτό με οδηγεί κατευθείαν στον τρίτο κανόνα. Πριν κριτικάρουμε, ας δώσουμε χρόνο στον δημιουργό να μας δείξει ό,τι έχει να μας δείξει. Αυτό που κάνουμε οι περισσότεροι είναι να απαιτούμε από τον σκηνοθέτη να μας δείξει αυτό που περιμένουμε. Αν δεν το κάνει θεωρείται άχρηστος. Μέγα λάθος! Όποιος σκέφτεται έτσι δε σέβεται αυτό που παρακολούθησε και κρίνει αυθαίρετα. Ο σκηνοθέτης/σεναριογράφος/παραγωγός της ταινίας δεν βρίσκεται μέσα στο μυαλό μας. Δημιουργεί κάτι το οποίο θα παρακολουθήσει μεγάλος αριθμός ανθρώπων κι όχι μόνο ένας. Είναι επιτυχία να εκφράσει αυτό που θέλει όπως το θέλει, ενώ αποτυχία να ρωτήσει το κοινό από πριν και να προσαρμόσει τα γούστα του αναλόγως.
   Εξαίρεση στον κανόνα βάζω τις ταινίες που άλλο πραγματεύονται και άλλο δείχνουν. Αυτές δηλαδή που είναι εκτός θέματος. Σε τέτοιες περιπτώσεις όποιος κατακρίνει έχει δίκιο. Δεν μπορεί ο τίτλος, οι φωτογραφίες, το trailer και η υπόθεση να δείχνουν το Χ και η ταινία να το παρακάμπτει και να δείχνει το Ψ. Εκεί η ίδια η ταινία μας έχει προκαταβάλει και οφείλει να ικανοποιήσει τις προσδοκίες μας.
   Έπειτα, θεωρώ λανθασμένη την καθολική σύγκριση ταινιών. Συμφωνώ πως όλοι παρασυρόμαστε και λέμε πως η Α ταινία είναι "καλύτερη" από την Β. Παρόλα αυτά, αυτό είναι λάθος. Υπάρχουν διάφορα κριτήρια για μια καλή ταινία και δεν μπορούμε να τα αγνοούμε. Σκηνοθεσία, σενάριο, διάλογοι, ηθικά και κοινωνικά μηνύματα, ειδικά εφέ, ηθοποιία και πολλά άλλα. Όταν λέμε πως η ταινία είναι γενικά κι αόριστα "καλύτερη" από μια άλλη, τότε ή εννοούμε όλα αυτά ή δεν ξέρουμε τι λέμε. Προσωπικά, εκτιμώ πολύ τη μουσική στις ταινίες. Μπορώ να ακούσω soundtracks ξεχωριστά από μια ταινία για ώρες. Δεν είναι αυτός ένας παράγοντας που κάνει μια ταινία καλή; Με ποιο δικαίωμα κάποιος το παραλείπει και λέει πως η ταινία αυτή είναι χάλια;
   Συμπερασματικά, θεωρώ πως ο καθένας μας δικαιούται να έχει άποψη. Αυτό το δικαίωμα όμως το κερδίζει αφού έχει αφιερώσει την προσοχή του στο έργο του άλλου, χωρίς να είναι προκατειλημμένος και αξιολογώντας το έργο για αυτό που είναι, όχι για αυτό που ο ίδιος περιμένει. Από κει και πέρα, τα γούστα είναι γούστα. Αφήνοντας την κριτική στην άκρη, θαρρώ πως κάθε ταινία ή είδος ταινίας αξίζει να υπάρχει. Αν δεν άξιζε, δε θα υπήρχε. Όπως λέει κι ένας φίλος, όποιο έργο συγκινεί και εκφράζει έστω και έναν άνθρωπο αξίζει. Περί ορέξεως κολοκυθόπιτα λοιπόν...
   

Η Ανάγκη για Ευγένεια

   Υπάρχουν αξίες στην κοινωνία που θεωρούνται αυτονόητες αλλά δεν είναι. Όπως για παράδειγμα η ευγένεια. Δεν είναι αυτονόητη η καλημέρα, η καλησπέρα, η καληνύχτα, το ευχαριστώ, το παρακαλώ, η συγνώμη. Δεν είναι προνόμιο των "καλών παιδιών" ή των προσκόπων αυτές οι λέξεις. Μπορεί ο καθένας να τις χρησιμοποιήσει χωρίς να αλλάξει απαραίτητα ο χαρακτήρας του. Η χρήση τους μπορεί να σταθεροποιήσει σχέσεις ενώ η αχρησία να τις καταστρέψει... Όσον αφορά την ευγένεια βέβαια έχουν ειπωθεί πολλά, όπως ότι είναι υπερεκτιμημένη, πως μας δείχνει αδύναμους, μέχρι πως είναι ταυτόσημη της υποκρισίας!
   Πρώτα απ' όλα, θα ήθελα να δώσω τον δικό μου ορισμό της ευγένειας. Η ευγένεια είναι να χρησιμοποιείς καλούς τρόπους. Δηλαδή ήρεμη και μετρημένη συμπεριφορά, χωρίς προσβολές ή προσωπικές επιθέσεις. Σε κάθε δυνατή περίπτωση. Σκοπό της ευγένειας θέτω την καλή διαπροσωπική επικοινωνία και μια μελλοντική αλτρουιστική κοινωνία. Δεν έχει καμία σχέση με την μεταβολή της συμπεριφοράς μας. Όταν είμαι ευγενικός δεν κρύβω τις προθέσεις μου. Απλά τις εκφράζω με ήπιο τρόπο. Οπότε η ταύτιση ευγένειας και υποκρισίας κατ' εμέ είναι άκυρη.
   Επίσης, αξία έχει να είμαι ευγενικός πάντοτε. Δηλαδή το να έχω καλούς τρόπους όποτε με συμφέρει αλλά όποτε θυμώνω να αλλάζω στάση δεν με κάνει ευγενικό αλλά ασυνεπή. Το να κρύβω τις προθέσεις μου πίσω από μια μάσκα θεωρώντας πως αυτό είναι ευγένεια με κάνει υποκριτή. Πέφτω δηλαδή στην γνωστή παγίδα. Και, το βασικότερο ίσως, δεν είμαι ευγενικός επειδή μου το επιβάλλουν: είμαι επειδή το θέλω!
   Υπάρχει αξία στο να είσαι ευγενικός επειδή το θέλεις και όχι επειδή σου το επιβάλλουν! Η διαφορά είναι μεγάλη. Η ευγένεια πηγάζει από μέσα μας και απαιτεί εσωτερική γαλήνη και ισορροπία. Η φαινομενική ευγένεια, που επιβάλλεται από το αφεντικό μας, τους γονείς μας και γενικότερα από άλλους, δεν είναι πραγματική. Θα παραθέσω τη ρήση του κωμικού Mikeius: "δεν είναι δουλειά του υπαλλήλου να είναι ευγενικός. Είναι δουλειά του ανθρώπινου είδους!".
   Ας μην κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλό μας. Μπορούμε να βρούμε άπειρες δικαιολογίες για τους κακούς τρόπους μας. Να βρίζουμε, και να κακομεταχειριζόμαστε τους πάντες και τα πάντα αγνοώντας τις ενοχές μας. Παρόλα αυτά, αδυνατούμε να δούμε τη μαγεία των καλών τρόπων. Την αξία που σου δίνει μια καλή πράξη, η οποία δεν σου επιβλήθηκε από πουθενά αλλά την έκανες επειδή εσύ το ήθελες. Ανέφερα τη λέξη μαγεία, καθώς τα μετέπειτα αποτελέσματα στη σχέση σου με κάποιον και στο παράδειγμα που του δίνεις πολλές φορές ξεπερνάνε τα όρια της ανθρώπινης νόησης. Μπορεί κάποιος να δώσει παράδειγμα αξιών και ιδανικών στα εγγόνια του με βάση μια ανάμνηση που έχει πριν 50 χρόνια. Απλά επειδή θυμάται ότι του φέρθηκες καλά, χωρίς να τον έχεις ανάγκη και χωρίς να έχεις να κερδίσεις κάτι. Κάτι που μένει στη μνήμη του ευεργετηθέντος.
   Βέβαια υπάρχουν περιπτώσεις ανθρώπων που δεν καταλαβαίνουν ούτε στο ελάχιστο τις αξίες της ευγένειας, της γενναιοδωρίας, της αφιλοκερδούς βοήθειας κτλ. Τις θεωρούν σημάδι αδυναμίας, λόγο για εκμετάλλευση και πολλά άλλα "χαριτωμένα". Δεν μπορούμε να τους μετατρέψουμε όλους σε ανθρώπους. Δυστυχώς, κάποιοι θα παραμείνουν ομιλούντες πίθηκοι. Παρόλα αυτά, μπορούμε να περιθωριοποιήσουμε τέτοιες συμπεριφορές και να γίνουν η εξαίρεση, όχι ο κανόνας.
   Τέλος, αν το δούμε ωφελιμιστικά, κερδίζουμε κάτι από κάθε πράξη ευγένειας. Είτε αυτή είναι μια ευγενική λέξη είτε μια παραχώρηση προτεραιότητας σε πεζό ή όχημα είτε μια γενναιόδωρη πράξη χωρίς αντάλλαγμα. Τέτοιες πράξεις προσφέρουν μια ικανοποίηση απερίγραπτη. Επίσης, υποσυνείδητα δημιουργείται ένα κλίμα χαλάρωσης, γαλήνης και αυτοπεποίθησης στον εγκέφαλο, το οποίο μας συνοδεύει για καιρό και μας διευκολύνει να λειτουργήσουμε παντοιοτρόπως. Συνεπώς, η χρόνια ενοχή στον εγκέφαλο είναι αρρώστια, κατάρα και μας τρώει, ενώ η ευγένεια είναι ο λόγος για μακροχρόνια υγεία.