Εύκολες και Δύσκολες Δουλειές

   Πολύ συχνά ακούω σε συζητήσεις διαφωνίες σχετικά με το ποια επαγγέλματα είναι εύκολα και ποια δύσκολα. Ο καταλυτικός παράγοντας, θαρρώ, είναι η οπτική γωνία του καθενός. Όποιος έχει εμπειρία στον ιδιωτικό τομέα θεωρεί πως εκεί υπάρχουν οι περισσότερες δυσκολίες. Όσοι κάνουν δουλειά γραφείου τονίζουν το άγχος και την υπευθυνότητα της δουλειάς τους. Όσο για τους εργαζόμενους με κυλιόμενο ωράριο, δικαίως παραπονιούνται για την κουραστική καθημερινότητά τους. Για μένα πάντως, η αλήθεια δεν κρύβεται τόσο στο ίδιο το επάγγελμα όσο στο πόσο ηθικός, πρόθυμος και σωστός επαγγελματίας είναι ο ίδιος ο εργαζόμενος.
   Πρώτα απ' όλα, ας αναφέρω τους αντικειμενικούς παράγοντες που κάνουν ένα επάγγελμα δύσκολο. Σωματική κούραση, πνευματική κούραση, ενασχόληση με έμψυχο δυναμικό, ευθύνη, ρίσκο, σπατάλη χρόνου, μονοτονία, επιβλαβείς συνθήκες εργασίας, άγχος από τους προϊσταμένους για καλύτερη απόδοση κτλ. Πολλοί παράγοντες παίζουν ρόλο στη δυσκολία ενός επαγγέλματος. Το σίγουρο είναι ότι αυτοί που καταλαβαίνουν καλύτερα τις αντικειμενικές δυσκολίες ενός επαγγέλματος είναι εκείνοι που το ζουν. Καλύτερη γνώμη επίσης έχουν αυτοί που ασχολήθηκαν κατά καιρούς με επαγγέλματα διαφόρων χώρων.
   Υπάρχει βέβαια και μια σταδιακή οργή ή αγανάκτηση που βλέπω σε πολλούς που ασχολούνται για χρόνια με μια εργασία. Θεωρούν πως "κάνουν την δυσκολότερη δουλειά" ή πως "μόνο εκείνοι δουλεύουν". Δηλαδή υπερεκτιμούν τις δυσκολίες της δουλειάς τους, μιας και τη ζούνε καθημερινά ενώ περιφρονούν τις δυσκολίες των υπόλοιπων επαγγελμάτων. Σε τέτοιες περιπτώσεις δεν υπάρχει χώρος για συζήτηση. Απλά πρέπει κανείς να είναι συγκαταβατικός και να μην επηρεάζεται από τέτοιες απόψεις.
   Κατά τη γνώμη μου η καλύτερη ερώτηση δεν είναι ποιο είναι δύσκολο επάγγελμα αλλά αν έχει κάποιος τη θέληση να το κάνει σωστά. Διότι το να είσαι εργαζόμενος είναι εύκολο. Το να είσαι καλός επαγγελματίας είναι το δύσκολο (η εξαίρεση σε αυτό είναι μάλλον κάποιες δουλειές ρουτίνας, οι οποίες δε χρειάζονται καμία ιδιαίτερη ικανότητα). Αυτό λίγοι το σκέφτονται, μιας και η ηθική στην εργασία σπάνια αμείβεται ή προσφέρει κάποιο όφελος (το μεγαλύτερο λάθος στη δόμηση της φύσης της εργασίας, κατ' εμέ). Δε θα αναφερθώ σε "βαριές" δουλειές με έντονη σωματική κόπωση, διότι οι δυσκολίες είναι αυτονόητες, οι ανθυγιεινές συνθήκες προφανείς και το φαινόμενο γενικευμένο. Βέβαια υπάρχει η πεποίθηση πως υπάρχει μόνο η σωματική κούραση, κάτι το οποίο είναι πέρα για πέρα λάθος! Η ευκολία ή δυσκολία ενός επαγγέλματος φαίνεται από το αν είναι κανείς διατεθειμένος να δουλέψει ή όχι.
   Για παράδειγμα, είναι εύκολο να είσαι γιατρός. Είναι πολύ εύκολο. Δύσκολο είναι να είσαι καλός γιατρός. Ο γιατρός που δε νοιάζεται απλά δεν ιδιωτεύει. Παίρνει μια θέση νοσοκομείου και κάνει τη ζωή δύσκολη σε συναδέλφους και ασθενείς. Κάνει ελλειπείς διαγνώσεις, βγάζει απρόσεκτα πορίσματα και συμπεριφέρεται άσχημα στους ασθενείς. Αυτά γίνονται. Όμως ο καλός γιατρός είναι αυτός που βάζει την καρδιά και την ψυχή του σε αυτό που κάνει, ασχολείται με τους ασθενείς του υπέρ το δέον και είναι ευαίσθητος, πράγμα που του δίνει ώθηση αλλά και πόνο. Πραγματικά, όσο πιο ευαίσθητος είναι ένας γιατρός, τόσο πιο δύσκολη η δουλειά του, τόσο πιο "βαριά" του κάθεται η ευθύνη...
   Έπειτα, στον τομέα της εκπαίδευσης. Υπάρχει η πεποίθηση πως "οι δάσκαλοι ξύνονται" ή πως "η δουλειά τους είναι να παίζουν και να γελάνε με τα παιδιά". Αυτή η πεποίθηση είναι για γέλια και ακούγεται από άτομα που δεν έχουν ιδέα από εκπαίδευση. Η αλήθεια βρίσκεται στο εξής: είναι πολύ εύκολη δουλειά το να είσαι δάσκαλος που νοιάζεται για τα λεφτά του και μόνο. Είναι όμως ιδιαίτερα δύσκολο επάγγελμα το να είσαι δάσκαλος που νοιάζεται και πασχίζει για την επίδοση και την εκπαίδευση (γνωστική, κοινωνική και ψυχολογική) των μαθητών. Εκεί συνειδητοποιείς πως έχεις 20-25 (υπερβολικός και απαράδεκτος αριθμός) μαθητές, ενώ καλείσαι να ασχοληθείς με τον καθένα από αυτούς και να δώσεις τον καλύτερο εαυτό σου. Ταυτόχρονα. Σε διάστημα 45 λεπτών. Επειδή έχω μια κάποια εμπειρία πάνω στον τομέα, είναι δύσκολο.
   Ακόμα περισσότεροι έχουν την πεποίθηση πως "όσοι κάνουν δουλειά γραφείου ξύνονται". Αυτό μπορεί να ισχύει για μια μερίδα "βολεμένων" στη σύγχρονη ελληνική κοινωνία αλλά σίγουρα δεν είναι γενικός κανόνας. Έχω δει εργαζόμενους να κάνουν τα πάντα για να βοηθήσουν, φυσικά να έχουν την ευθύνη για οποιοδήποτε λάθος κάνουν, να κοπιάζουν για το πρόβλημα του συνανθρώπου τους και να έχουν, παρά όλα αυτά, τη ρετσινιά του "εργαζόμενου που ξύνεται και κοροϊδεύει τον κόσμο". Είναι εύκολο να είσαι ευσυνείδητος εργαζόμενος σε δημόσια υπηρεσία; ΟΧΙ.
   Επόμενη έρχεται η δουλειά των τηλε-πωλητών. Θεωρείται εύκολη, καθώς δεν κουράζεσαι σωματικά.  Λοιπόν, ο τηλε-πωλητής βρίσκεται σε ένα χώρο με άλλους 20-25 ανθρώπους δίπλα του, οι οποίοι είναι συνάδελφοι ΚΑΙ ανταγωνιστές του. Όταν εκείνοι αποδίδουν καλύτερα, εκείνος πιέζεται από τον προϊστάμενο. Επίσης, για όσους θεωρούν πως ο καθένας μπορεί να το κάνει, επισημαίνω πως ένα μεγάλο ποσοστό τηλε-πωλητών πετυχαίνουν ελάχιστες πωλήσεις, λόγω της έλλειψης δεκτικότητας από μέρους των πελατών, καθώς και λόγω έλλειψης προσόντων και ικανοτήτων από μέρους των ίδιων!
   Αυτό ισχύει διότι το να πουλήσεις κάτι σε κάποιον προϋποθέτει γνώσεις πειθούς και ρητορικής. Πρέπει να καταλαβαίνει κανείς τη διάθεση του πελάτη, την ψυχολογία του, να έχει πολύ καλό λεξιλόγιο, να είναι διαλλακτικός, να παίρνει γρήγορες αποφάσεις, να είναι ετοιμόλογος, καθώς επίσης και ανειλικρινής ενίοτε. Υπολογίζω πως 10% του πληθυσμού παγκοσμίως (στην καλύτερη περίπτωση) μπορεί να γίνει σωστός πωλητής. Φανταστείτε τώρα να πρέπει η πώληση να γίνεται τηλεφωνικώς, άρα χωρίς οπτική επαφή, επίδειξη προϊόντος ή συμφερόντων πακέτων. Προσθέστε επίσης πως βρισκόμαστε στην Ελλάδα της κρίσης, που ο κόσμος είναι αγχωμένος και πολυάσχολος: η πικρή αλήθεια είναι πως σε κάθε τηλεφώνημα, ο τηλε-πωλητής έχει 10-15 δευτερόλεπτα (το μέγιστο) για να κερδίσει τον πελάτη. Αλλιώς θα του το κλείσουν στα μούτρα. Πολλές φορές χωρίς καμία ευγένεια. Βασικά, καθημερινά του κλείνουν το τηλέφωνο κατάμουτρα περίπου 50 άνθρωποι. Εύκολη δουλειά;
   Πιθανότατα να έφτασα μόλις στο σημαντικότερο μέρος του άρθρου. Ενώ τα παραδείγματα επαγγελμάτων είναι πολλά και δε θα αναλύσω περαιτέρω, θα αναφέρω μια πολύ ιδιαίτερη "δουλειά", η οποία καθορίζει τη ζωή όλων μας (επειδή δεν είναι επάγγελμα, αναγκάστηκα να βάλω τον απεχθέστατο όρο "δουλειά" στον τίτλο, ώστε να καλύπτεται τυπικά κι αυτή η ενασχόληση). Αναφέρομαι στη "δουλειά" του γονέα. Την δυσκολότερη όλων. Είναι εύκολο, ΠΑΝΕΥΚΟΛΟ, να γίνει κάποιος γονέας. Γι' αυτό γίνονται καθημερινά τόσοι χωρίς να το αξίζουν. Για να γίνει όμως κανείς καλός γονέας, πρέπει να αφιερωθεί ψυχή τε και σώματι. Να προσέξει τη σωματική διάπλαση του παιδιού του, την ανάπτυξη της ψυχολογίας και διάνοιάς του, την εκπαίδευσή του, τα χόμπι του, τις συνήθειές του, να είναι υπό την επίβλεψή του 24 ώρες καθημερινά, να το κοινωνικοποιήσει, να είναι υποστηρικτής του στις αποτυχίες, φανατικός οπαδός του στις επιτυχίες, εκπαιδευτικός στα παιδικά κι εφηβικά του χρόνια, γιατρός που λύνει τις περίεργες απορίες του, διατροφολόγος, ψυχολόγος, γυμναστής και τόσα άλλα. Η λίστα δεν τελειώνει...
   Όποιος δεν έχει γίνει (και δεν έχει σκοπό να γίνει) πιθανόν να μην καταλαβαίνει. Επίσης, πολλοί που έγιναν έχουν εσφαλμένες εντυπώσεις και νομίζουν πως βοηθάνε ενώ αντίθετα δημιουργούν εμπόδια. Όχι, δεν είσαι καλός γονέας αν κακομαθαίνεις το παιδί σου. Δεν είναι έξυπνη ιδέα. Δεν είσαι καλός γονέας αν του κάνεις όλα τα χατίρια. Δεν ισχύει η δικαιολογία "ε, μικρός είναι, θα μεγαλώσει και θα στρώσει". Είσαι εκεί για τις ευαίσθητες ηλικίες του που καλλιεργούνται τα πιο μύχια συναισθήματα, φόβοι και συνήθειές του. Η ψυχολογία, οι φοβίες, η σεξουαλικότητα (ναι, και αυτή) καλλιεργούνται κυρίως από τους γονείς, από την βρεφική κιόλας ηλικία! Ας μην αναρωτιέται κανείς γιατί βγαίνουν τόσοι βιαστές, παιδεραστές και σύζυγοι που κακομεταχειρίζονται τον/την σύντροφό και τα παιδιά τους. Από τους γονείς τους έμαθαν. Δεν είναι δικαιολογία το "βαριέμαι να ασχοληθώ με το παιδί μου". Η γονεϊκή αδιαφορία παίζει τρομερά σημαντικό ρόλο και δημιουργεί αντικοινωνικά, φοβικά, πληγωμένα παιδιά, χωρίς εφόδια πολλές φορές για τη μετέπειτα ζωή τους. Γενικότερα, η ευθύνη είναι τεράστια και μπορεί να οδηγήσει τον γονέα μέχρι και στη φυλακή. Αλλά αυτό είναι άλλου παπά ευαγγέλιον...

Ο "Παντογνώστης" Δάσκαλος

   Η εικόνα του δασκάλου έχει αλλάξει ριζικά τα τελευταία χρόνια. Κάποτε ο δάσκαλος ήταν μια από τις εξέχουσες προσωπικότητες των μικρών κυρίως κοινωνιών. Είχε τις περισσότερες γνώσεις από τους υπόλοιπους στο χωριό ή πόλη, ήταν ο μόνος διδάσκων και ο καλύτερος γνώστης της γλώσσας, των μαθηματικών και κάθε είδους πληροφοριών. Είχε την απάντηση στην κάθε ερώτηση, ή τουλάχιστον στην κάθε πρέπουσα ερώτηση. Υπήρχε η ανάγκη να έχει την απάντηση. Αυτό του έδινε το κύρος του: η πεποίθηση ότι έχει είναι παντογνώστης. Κοντολογίς, η εικόνα του σοφού. Αυτή τον ενέταξε στην αγία τριάδα της τότε εποχής: ιατρός - παπάς - δάσκαλος.
   Τα πράγματα έκτοτε έχουν αλλάξει άρδην. Πλέον είμαστε στην εποχή της πληροφορίας. Ο καθένας λοιπόν έχει την επιλογή να μάθει. Μπορεί απλά να αναζητήσει την πληροφορία στο διαδίκτυο, να αφοσιωθεί για λίγο στην ανάγνωση και να λάβει ακριβή γνώση για αυτό που τον ταλανίζει. Δάσκαλοι για το οποιοδήποτε θέμα υπάρχουν παντού, οι μαθητές είναι υποψιασμένοι και καλά πληροφορημένοι. Πραγματικά, βρισκόμαστε στην εποχή όπου η άγνοια είναι επιλογή. Τα βιβλία και οι έρευνες πολλές φορές υποκαθιστούν ή ακόμα και αντικαθιστούν τους δασκάλους και το κύρος του δασκάλου έχει πέσει αρκετά. Τουλάχιστον αυτή η πρωτοκαθεδρία του σε πάσης φύσεως πληροφορία και γνώση.
   Είναι αρκετοί, πιστεύω, οι δάσκαλοι που δυσκολεύονται να βρουν τον εαυτό τους σ' αυτή τη δύσκολη εποχή για την εκπαίδευση. Δεν θεωρούμαστε αυθεντίες απέναντι στους ίδιους μας τους μαθητές, πόσο μάλλον απέναντι στην ίδια την κοινωνία. Ο παλιός δάσκαλος μπορούσε να ξεγελάσει τους μαθητές του, υποκρινόμενος ότι "ξέρει" και να επαναπαυτεί στην εικόνα της αυθεντίας που είχε δημιουργηθεί προς το πρόσωπό του. Σήμερα αυτό είναι ακατόρθωτο. Υπάρχει ο συνεχής φόβος μην κάνουμε λάθος, για κάποιους επειδή φοβούνται για την εικόνα τους και θα χάσουν την επιβολή τους στην τάξη, ενώ για άλλους επειδή θα δώσουν λάθος πληροφορίες στους μαθητές τους.
   Παρόλα αυτά, επειδή η σημερινή εποχή είναι η εποχή της πληροφορίας, είναι επίσης κι η εποχή της παραπληροφόρησης. Αυτό το φαινόμενο μπορεί να φέρει σύγχυση και να αποπροσανατολίσει κάποιον που θέλει πραγματικά να μάθει κάτι. Εκεί λάμπει σαν ήλιος ο πραγματικός δάσκαλος. Μπορεί να προσφέρει γνώση εμπεριστατωμένη, ασφάλεια στους μαθητές του και να διαλύσει τη σύγχυση από τον όγκο των άχρηστων ή λανθασμένων πληροφοριών.
   Το λάθος που γίνεται συχνά (το βλέπω και σε εμένα κάποιες φορές) είναι η συνήθεια που έχουμε να απαιτούμε από τον εαυτό μας να ξέρει. Το "δεν ξέρω" μοιάζει όμοιο με το "δηλώνω ένοχος" του κατηγορουμένου στο δικαστήριο. Κάποιοι προτιμούν να δώσουν μια γρήγορη απάντηση για να ξεμπερδεύουν, παρά να αποφύγουν την απάντηση. Έτσι, δημιουργούν περισσότερο κακό παρά καλό, καθώς αποπροσανατολίζουν τους μαθητές τους και πέφτουν σε αντιφάσεις αργότερα, κι όλα αυτά με βασικό σκοπό να προστατέψουν την εύθραυστη εικόνα τους ως "παντογνώστες δάσκαλοι".
   Φυσικά η αυθεντία του δασκάλου είναι μια εικόνα χαμένη στο χρόνο και καλά θα κάνουμε να το καταλάβουμε. Όπως μου είχε πει κάποτε μια καταπληκτική φιλόλογος: "ο σωστός δάσκαλος είναι αυτός που ξέρει πού να ψάχνει". Και όντως, έτσι είναι. Κανείς δεν μπορεί να "ξέρει τα πάντα", όσο κι αν διαβάσει, όσο κι αν πασχίσει, όσο κι αν προσπαθήσει. Η μάθηση είναι μια συνεχής διαδικασία, η οποία συνεχίζεται μέχρι το θάνατό μας. Οπότε καλό θα ήταν να απαλλαγεί ο κάθε δάσκαλος και φυσικά ο κάθε γονέας που θέλει να δείχνει παντογνώστης από αυτή την ιδέα κι αυτό το άγχος. Δεν έχει τη δυνατότητα, άρα ούτε και την ανάγκη, να είναι παντογνώστης.

Η "Ασφάλεια" της Απόστασης

   Η συμπεριφορά του ανθρώπου συνήθως ποικίλλει. Δεν είναι ίδια η αντιμετώπιση όλων των ζητημάτων. Παραδείγματος χάρη, αλλιώς θα υπολογίσουμε τη ζωή κάποιου ανθρώπου, αλλιώς ενός σκυλιού κι αλλιώς ενός εντόμου. Αλλά ακόμα και ανάμεσα σε ανθρώπους, αλλιώς αντιμετωπίζουμε την ζωή ενός μωρού, αλλιώς ενός γέρου, αλλιώς ενός εγκληματία κτλ. Και η λίστα συνεχίζεται. Αυτό φυσικά συμβαίνει διότι η συμπεριφορά μας καθορίζεται κυρίως από το συναίσθημα και λιγότερο από τη λογική. Υπάρχει όμως και ένας ακόμα σημαντικός παράγοντας που διέπει τη συμπεριφορά μας. Η απόσταση.
   Η απόσταση αλλάζει εξ ολοκλήρου τις σκέψεις μας πάνω σε ένα ζήτημα. Παραδείγματος χάρη, αν ένας άνθρωπος πεθάνει μπροστά στα μάτια μας, το γεγονός πιθανότατα θα μας στιγματίσει. Αν δούμε από την άλλη σε ένα βίντεο έναν άνθρωπο που πέθανε εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά, τότε δεν επηρεαζόμαστε στον ίδιο βαθμό. Αυτό το καταλαβαίνουμε ιδίως σε ντοκουμέντα μεγάλων καταστροφών, όπως το τσουνάμι του 2004 ή ο πρόσφατος σεισμός στο Νεπάλ, όπου η απώλεια ανθρώπινων ζωών ίσα που μας αγγίζει. Αυτή είναι η μαγεία της απόστασης.
   Φυσικά το ίδιο συμβαίνει και στην επικοινωνία μας. Δεν είναι το ίδιο να μιλάμε με κάποιον κατά πρόσωπο με το να του μιλάμε μέσω τηλεφώνου ή μέσω ίντερνετ. Όταν υπάρχει απόσταση, υπάρχει και ασφάλεια. Αυτό σημαίνει ότι μπορούμε να εξωτερικεύσουμε τον πραγματικό εαυτό μας χωρίς κίνδυνο. Αυτή την σκέψη δεν την αντιλαμβάνονται οι περισσότεροι άνθρωποι· πράττουν ασυνείδητα. Για παράδειγμα, όποτε βλέπω ένα λεωφορείο και δεν βιάζομαι, χαζεύω τα πρόσωπα των επιβατών. Οι περισσότεροι ενήλικες αδιαφορούν για το βλέμμα μου. Τα παιδιά όμως, δρώντας πιο αυθόρμητα κι ενστικτωδώς, συνήθως μου χαμογελάνε. Κάποια ακόμα με χαιρετάνε. Φυσικά υπάρχουν κι αυτά που κάνουν άσεμνες χειρονομίες. Και είναι ουκ ολίγα.
   Φανταστείτε το: βλέπεις έναν άνθρωπο για 2 δευτερόλεπτα. Ξέρεις ότι δεν μπορείς να τον πειράξεις. Ούτε εκείνος εσένα. Και το πρώτο που σου περνάει από το μυαλό είναι να τον προσβάλλεις ή να τον βρίσεις. Πόσο εύκολα εκδηλώνεται η πραγματική φύση ενός ανθρώπου;
   Παρατηρήστε το στους οδηγούς. Το αυτοκίνητο παρέχει ένα αίσθημα ασφάλειας, απόσταση από τους δίπλα, καθώς και ένα αίσθημα αορατότητας! Όντως, οι περισσότεροι άνθρωποι όταν βρίσκονται σε αυτοκίνητο νιώθουν ότι κανείς δεν τους βλέπει, γι' αυτό και κάνουν χωρίς σκέψη πράξεις όπως να σκαλίσουν τη μύτη τους ή να μιλάνε μόνοι τους. Επίσης, λόγω αυτής της φαινομενικής ασφάλειας υπάρχει τέτοια λογομαχία πίσω από ένα ανοιχτό παράθυρο, όπως επίσης βρισιές, χειρονομίες και προσβολές, που οδηγούν σε καβγάδες.
   Φυσικά αυτό το παράδειγμα εφαρμόζεται κατά κόρον και στο διαδίκτυο. Δεν υπάρχει "ασφαλέστερο" μέρος για να βρίσεις χωρίς κίνδυνο. Οπότε απλά το κάνεις. Υπάρχουν άνθρωποι που δίνουν συμβουλές, άλλοι που βοηθάνε με ψυχολογικό ή ακόμα και οικονομικό τρόπο τρίτους ενώ κάποιοι που απλά βρίζουν. Αυτό συμβαίνει, σύμφωνα με έρευνες, σπανιότερα όταν υπάρχει οπτική επαφή σε μια συνομιλία, ενώ γίνεται ευκολότερα όταν η συνομιλία είναι απρόσωπη κι ακόμα πιο εύκολα όταν ο άλλος είναι εντελώς άγνωστος, χωρίς καθόλου στοιχεία.
   Κατά τη γνώμη μου, αυτό δείχνει την κενότητα κάποιων ανθρώπων. Την μηδαμινή ανάγκη για κοινωνική συνεισφορά, καθώς και την έλλειψη στοιχειωδών τρόπων συμπεριφοράς. Διότι όταν βγαίνει σε κάποιον αυθόρμητα να βρίσει έναν άγνωστο, σημαίνει πως είναι ακαλλιέργητος, απρόθυμος να συνδιαλεχθεί και να προσφέρει στον συνάνθρωπο με θετικό τρόπο. Αυτή η φαινομενική απόσταση, λοιπόν, μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν καθρέφτης. Μπορεί κανείς να μάθει την πραγματική φύση του πλησίον του απλά προσφέροντάς του αυτή την "ασφάλεια της απόστασης".