Από τότε που άρχισα, καλώς ή κακώς, να ασχολούμαι πιο ενεργά με τη διατροφή μου και να στρέφομαι (μερικώς) προς τη χορτοφαγία, έχω ακούσει πολλά σχόλια εναντίον αυτής της προσπάθειας. Το πρόβλημα μου είναι όχι η ύπαρξη καθεαυτή αρνητικού σχολιασμού αλλά πως τα σχόλια αυτά προέρχονται από άτομα που ουδέποτε έψαξαν ή ασχολήθηκαν με ανάλογα ζητήματα,.
Πρώτον, τις προάλλες δέχτηκα το εξής: "Έγινες χορτοφάγος γιατί έτσι σου είπανε, άρα είσαι πρόβατο". Λοιπόν, πρώτα απ' όλα ποιοι μου είπανε; Γνωστοί με προέτρεψαν, μπήκα κι έψαξα κι έκανα 7 μήνες έρευνας πριν το δοκιμάσω. Επίσης, έχω διαβάσει τόσα και τόσα και ακολουθώ το 1/10 αυτών. Σε κάθε περίπτωση ο οποιοσδήποτε έγινε χορτοφάγος κάποια στιγμή στη ζωή του έχει κάνει κάποιες σκέψεις, τις οποίες ο μέσος άνθρωπος ούτε κάνει ούτε θα κάνει ποτέ:
Η πρώτη είναι διατροφολογικής φύσεως: είναι απαραίτητο να τρώμε κρέας; Μπορεί να ζήσει, υγιεινά και αξιοπρεπώς, κάποιος έτσι; Η δεύτερη είναι μια συμπονετικής: γιατί να πεθαίνουν με φριχτό τρόπο ζώα για τη δική μου όρεξη; Και η τρίτη οικολογικής: εφόσον η κτηνοτροφία είναι τόσο επιζήμια για το περιβάλλον και η έλλειψή της θα έλυνε ικανοποιητικά το πρόβλημα πείνας, δίψας και τρύπας του όζοντος παγκοσμίως, γιατί υπάρχει ακόμα;
Αυτές οι σκέψεις, οι οποίες φυσικά αναλύονται σε τεράστιο βαθμό, δεν μπορούν να απλοποιηθούν τόσο με τη φράση "έτσι σου είπανε". Το αντίθετο μάλιστα. Όσοι ποτέ τους δεν αναρωτήθηκαν αν κάνουν το σωστό ή όχι κι ακολουθούν την πεπατημένη οδό πράττουν "όπως ακριβώς τους είπαν". Και η χρήση επιχειρημάτων σε κάτι που δεν έχει ψάξει κάποιος είναι άκρως ενοχλητική: το να παπαγαλίζει κανείς πεποιθήσεις και ιδέες που δεν έχει αναρωτηθεί ποτέ αν είναι όντως αλήθεια αψηφά τη λογική και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια...
Δεύτερον, πολύ συχνά άνθρωποι που με ρωτάνε γιατί ασχολούμαι με τη χορτοφαγία κλείνουν τη συζήτηση με ένα απλό, λιτό και περισπούδαστο "πρέπει να τρώμε απ' όλα". Έτσι κλείνει γι' αυτούς το κεφάλαιο και νιώθουν νικητές, θριαμβευτές, υγιείς, ακόλουθοι του φωτός και της αλήθειας.
Λοιπόν έχω αμφιβολίες και γι' αυτό. Τι σημαίνει "τρώω απ' όλα"; Πώς ορίζεται το "όλα"; Δηλαδή ο έξυπνος, σωστός άνθρωπος τρώει και στάχτη, πλαστικό ή χαρτί; Μην είσαι ηλίθιος, Βαγγέλη, όχι φυσικά. Εννοούμε πως τρώει απ' όλα τα είδη λαχανικών και κρεάτων και παραμένει υγιής! Βέβαια αν ζούσαμε σε μια χορτοφαγική κοινωνία, οι ίδιοι άνθρωποι στο "απ' όλα" θα συμπεριελάμβαναν μόνο λαχανικά, φύτρες και φρούτα. Αν όμως ζούσαμε σε μια ανθρωποφαγική κοινωνία, τότε το "απ' όλα" θα σήμαινε βρώση και ανθρώπινου κρέατος. Άρα το "απ' όλα" είναι πολύ σχετικό και αλλάζει από τόπο σε τόπο, χωρίς να δίνει λύση ή εξήγηση στο τι είναι θρεπτικό, τι απαραίτητο και τι άχρηστο ή επικίνδυνο.
Αν όμως υποθέσουμε πως η κατανάλωση κρέατος δεν βλάπτει (κάτι για το οποίο αμφιβάλλει πλέον επίσημα και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας), τότε αυτός που "τρώει απ' όλα" ας αναρωτηθεί: τρώει κοτόπουλο, χήνα, γαλοπούλα, γουρούνι, μοσχάρι, κουνέλι, ζαρκάδι, ελάφι κ.α. ισόποσα; Γιατί δεν τρώει γάτα ή σκύλο; Μήπως τελικά δεν τρώει απ' όλα; Μήπως η έλλειψη αυτών των κρεατικών είναι επιζήμια; Μήπως όσοι τρώνε και έντομα είναι πιο υγιείς;
Η απάντησή μου είναι η εξής: όσα είδη κρέατος και να φάει κάποιος, σε οποιαδήποτε ποσότητα, είναι αδύνατον να τρώει απ' όλα, διότι τα είδη ζώων είναι πάρα πολλά. Ένα στομάχι έχουμε, προς θεού! Βέβαια το ζήτημα με τους τρώω-απ-όλα είναι πως νομίζουν ότι επειδή μπορούν να φάνε όλα τα είδη κρέατος σημαίνει ότι αυτό όντως συμβαίνει. Δηλαδή το ότι π.χ. η γαλοπούλα είναι θρεπτική και απαραίτητη (κατά τη γνώμη τους) καλύπτεται επαρκώς από το χριστουγεννιάτικο γεύμα. Τι, όχι; Ή μήπως δεν είναι και τόσο απαραίτητη τελικά; Ε τότε γιατί την τρώμε;
Για να κάνω όμως και κάποια αυτοκριτική, κι εγώ, ο οποίος επί χρόνια ζούσα με τέτοιες αντιλήψεις, θεωρούσα πως το ότι στη χορτοφαγία το σίδηρο καλύπτεται από συγκεκριμένα λαχανικά κάνει τη διατροφή μου υγιή. Τελικά αποδείχτηκε πως η χορτοφαγία μεν τα έλεγε σωστά, εγώ όμως έκανα λάθος: τα λαχανικά αυτά προσφέρουν επαρκή σίδηρο για τον οργανισμό μόνο αν τα τρως σε αρκετή ποσότητα. Δηλαδή η δυνατότητα πρόσληψής τους δε λύνει κάτι αλλά η τακτική πρόσληψη καθεαυτή κάνει τη δουλειά. Ένα σημαντικό μάθημα, το οποίο δεν είναι καθόλου αυτονόητο.
Ας γυρίσω όμως λίγο στους τρώω-απ-όλα. Αυτοί οι οποίοι θεωρούν το ότι μπορούν να φάνε καθετί (λες κι ένας χορτοφάγος δεν μπορεί) ισοδυναμεί με το να τα τρώνε όντως. Δηλαδή ότι η δυνατότητα ισοδυναμεί με την ενέργεια. Όσον αφορά τις τροφές που τρώνε εξίσου χορτοφάγοι και παμφάγοι, υπάρχει κι εκεί το ίδιο φαινόμενο. Ρωτάω: τι σημαίνει τρώτε απ' όλα; Απάντηση: σπανάκι, πράσο, λάχανο, ντομάτα, πατάτα, φασόλια κτλ. Αναρωτιέμαι: όλα αυτά όντως τα τρώνε; Τα τρώνε τακτικά, σε σωστή ποσότητα; Ή απλά εφησυχάζουν με τη σκέψη πως μπορούν;
Αυτές οι σκέψεις μου έρχονται διότι, με αρκετές εξαιρέσεις βέβαια, δεν είναι πολλά τα νοικοκυριά που ξέρουν την διατροφική αξία, τις συνιστώμενες ποσότητες και την ποιότητα όσων τρώνε. Με τις καθησυχαστικές σκέψεις "τρώω απ' όλα" και "πάντα έτσι κάναμε" ή "όλοι έτσι κάνουν" (βλέπετε πόσο η έλλειψη γνώσεων πάει χέρι-χέρι με τη χρήση απόλυτων λέξεων), περνάνε όλη τη ζωή τους, αποδίδοντας τις συχνές αρρώστιες στο "απότομο κρύο" και στην έλλειψη ζακέτας αντί για την έλλειψη βιταμίνης C, καθώς και την αντίδραση στα νέα διατροφολογικής φύσεως, όπως το ότι τα γαλακτοκομικά προϊόντα, το επεξεργασμένο κρέας και τα αβγά είναι καρκινογόνα.
Τελικά ίσως αυτοί οι άνθρωποι όντως να τρώνε λίγο απ' όλα. Λίγο κουτόχορτο σίγουρα. Λίγο κάρβουνο επίσης, κυρίως λόγω των ξεροψημένων τοστ, των κρεάτων στα κάρβουνα και του τσιγάρου. Επίσης ακόμα χειρότερη είναι η κόκα-κόλα, η οποία όμως στα μάτια του μέσου Έλληνα είναι πιο αθώα από τον λεμονοχυμό. Αφήνω τις σκέψεις μου εδώ, διότι η παραπάνω ενασχόληση με το θέμα προϋποθέτει να είμαι ο ίδιος διατροφολόγος κι όχι να ψάχνω, όπως κάνω εδώ και καιρό, ζητήματα διατροφής. Για την ώρα θα εμπιστευτώ την λογική: όχι όμως την κοινή, διότι μόνο λογική δεν είναι.
Πρώτον, τις προάλλες δέχτηκα το εξής: "Έγινες χορτοφάγος γιατί έτσι σου είπανε, άρα είσαι πρόβατο". Λοιπόν, πρώτα απ' όλα ποιοι μου είπανε; Γνωστοί με προέτρεψαν, μπήκα κι έψαξα κι έκανα 7 μήνες έρευνας πριν το δοκιμάσω. Επίσης, έχω διαβάσει τόσα και τόσα και ακολουθώ το 1/10 αυτών. Σε κάθε περίπτωση ο οποιοσδήποτε έγινε χορτοφάγος κάποια στιγμή στη ζωή του έχει κάνει κάποιες σκέψεις, τις οποίες ο μέσος άνθρωπος ούτε κάνει ούτε θα κάνει ποτέ:
Η πρώτη είναι διατροφολογικής φύσεως: είναι απαραίτητο να τρώμε κρέας; Μπορεί να ζήσει, υγιεινά και αξιοπρεπώς, κάποιος έτσι; Η δεύτερη είναι μια συμπονετικής: γιατί να πεθαίνουν με φριχτό τρόπο ζώα για τη δική μου όρεξη; Και η τρίτη οικολογικής: εφόσον η κτηνοτροφία είναι τόσο επιζήμια για το περιβάλλον και η έλλειψή της θα έλυνε ικανοποιητικά το πρόβλημα πείνας, δίψας και τρύπας του όζοντος παγκοσμίως, γιατί υπάρχει ακόμα;
Αυτές οι σκέψεις, οι οποίες φυσικά αναλύονται σε τεράστιο βαθμό, δεν μπορούν να απλοποιηθούν τόσο με τη φράση "έτσι σου είπανε". Το αντίθετο μάλιστα. Όσοι ποτέ τους δεν αναρωτήθηκαν αν κάνουν το σωστό ή όχι κι ακολουθούν την πεπατημένη οδό πράττουν "όπως ακριβώς τους είπαν". Και η χρήση επιχειρημάτων σε κάτι που δεν έχει ψάξει κάποιος είναι άκρως ενοχλητική: το να παπαγαλίζει κανείς πεποιθήσεις και ιδέες που δεν έχει αναρωτηθεί ποτέ αν είναι όντως αλήθεια αψηφά τη λογική και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια...
Δεύτερον, πολύ συχνά άνθρωποι που με ρωτάνε γιατί ασχολούμαι με τη χορτοφαγία κλείνουν τη συζήτηση με ένα απλό, λιτό και περισπούδαστο "πρέπει να τρώμε απ' όλα". Έτσι κλείνει γι' αυτούς το κεφάλαιο και νιώθουν νικητές, θριαμβευτές, υγιείς, ακόλουθοι του φωτός και της αλήθειας.
Λοιπόν έχω αμφιβολίες και γι' αυτό. Τι σημαίνει "τρώω απ' όλα"; Πώς ορίζεται το "όλα"; Δηλαδή ο έξυπνος, σωστός άνθρωπος τρώει και στάχτη, πλαστικό ή χαρτί; Μην είσαι ηλίθιος, Βαγγέλη, όχι φυσικά. Εννοούμε πως τρώει απ' όλα τα είδη λαχανικών και κρεάτων και παραμένει υγιής! Βέβαια αν ζούσαμε σε μια χορτοφαγική κοινωνία, οι ίδιοι άνθρωποι στο "απ' όλα" θα συμπεριελάμβαναν μόνο λαχανικά, φύτρες και φρούτα. Αν όμως ζούσαμε σε μια ανθρωποφαγική κοινωνία, τότε το "απ' όλα" θα σήμαινε βρώση και ανθρώπινου κρέατος. Άρα το "απ' όλα" είναι πολύ σχετικό και αλλάζει από τόπο σε τόπο, χωρίς να δίνει λύση ή εξήγηση στο τι είναι θρεπτικό, τι απαραίτητο και τι άχρηστο ή επικίνδυνο.
Η απάντησή μου είναι η εξής: όσα είδη κρέατος και να φάει κάποιος, σε οποιαδήποτε ποσότητα, είναι αδύνατον να τρώει απ' όλα, διότι τα είδη ζώων είναι πάρα πολλά. Ένα στομάχι έχουμε, προς θεού! Βέβαια το ζήτημα με τους τρώω-απ-όλα είναι πως νομίζουν ότι επειδή μπορούν να φάνε όλα τα είδη κρέατος σημαίνει ότι αυτό όντως συμβαίνει. Δηλαδή το ότι π.χ. η γαλοπούλα είναι θρεπτική και απαραίτητη (κατά τη γνώμη τους) καλύπτεται επαρκώς από το χριστουγεννιάτικο γεύμα. Τι, όχι; Ή μήπως δεν είναι και τόσο απαραίτητη τελικά; Ε τότε γιατί την τρώμε;
Για να κάνω όμως και κάποια αυτοκριτική, κι εγώ, ο οποίος επί χρόνια ζούσα με τέτοιες αντιλήψεις, θεωρούσα πως το ότι στη χορτοφαγία το σίδηρο καλύπτεται από συγκεκριμένα λαχανικά κάνει τη διατροφή μου υγιή. Τελικά αποδείχτηκε πως η χορτοφαγία μεν τα έλεγε σωστά, εγώ όμως έκανα λάθος: τα λαχανικά αυτά προσφέρουν επαρκή σίδηρο για τον οργανισμό μόνο αν τα τρως σε αρκετή ποσότητα. Δηλαδή η δυνατότητα πρόσληψής τους δε λύνει κάτι αλλά η τακτική πρόσληψη καθεαυτή κάνει τη δουλειά. Ένα σημαντικό μάθημα, το οποίο δεν είναι καθόλου αυτονόητο.
Ας γυρίσω όμως λίγο στους τρώω-απ-όλα. Αυτοί οι οποίοι θεωρούν το ότι μπορούν να φάνε καθετί (λες κι ένας χορτοφάγος δεν μπορεί) ισοδυναμεί με το να τα τρώνε όντως. Δηλαδή ότι η δυνατότητα ισοδυναμεί με την ενέργεια. Όσον αφορά τις τροφές που τρώνε εξίσου χορτοφάγοι και παμφάγοι, υπάρχει κι εκεί το ίδιο φαινόμενο. Ρωτάω: τι σημαίνει τρώτε απ' όλα; Απάντηση: σπανάκι, πράσο, λάχανο, ντομάτα, πατάτα, φασόλια κτλ. Αναρωτιέμαι: όλα αυτά όντως τα τρώνε; Τα τρώνε τακτικά, σε σωστή ποσότητα; Ή απλά εφησυχάζουν με τη σκέψη πως μπορούν;
Αυτές οι σκέψεις μου έρχονται διότι, με αρκετές εξαιρέσεις βέβαια, δεν είναι πολλά τα νοικοκυριά που ξέρουν την διατροφική αξία, τις συνιστώμενες ποσότητες και την ποιότητα όσων τρώνε. Με τις καθησυχαστικές σκέψεις "τρώω απ' όλα" και "πάντα έτσι κάναμε" ή "όλοι έτσι κάνουν" (βλέπετε πόσο η έλλειψη γνώσεων πάει χέρι-χέρι με τη χρήση απόλυτων λέξεων), περνάνε όλη τη ζωή τους, αποδίδοντας τις συχνές αρρώστιες στο "απότομο κρύο" και στην έλλειψη ζακέτας αντί για την έλλειψη βιταμίνης C, καθώς και την αντίδραση στα νέα διατροφολογικής φύσεως, όπως το ότι τα γαλακτοκομικά προϊόντα, το επεξεργασμένο κρέας και τα αβγά είναι καρκινογόνα.
Τελικά ίσως αυτοί οι άνθρωποι όντως να τρώνε λίγο απ' όλα. Λίγο κουτόχορτο σίγουρα. Λίγο κάρβουνο επίσης, κυρίως λόγω των ξεροψημένων τοστ, των κρεάτων στα κάρβουνα και του τσιγάρου. Επίσης ακόμα χειρότερη είναι η κόκα-κόλα, η οποία όμως στα μάτια του μέσου Έλληνα είναι πιο αθώα από τον λεμονοχυμό. Αφήνω τις σκέψεις μου εδώ, διότι η παραπάνω ενασχόληση με το θέμα προϋποθέτει να είμαι ο ίδιος διατροφολόγος κι όχι να ψάχνω, όπως κάνω εδώ και καιρό, ζητήματα διατροφής. Για την ώρα θα εμπιστευτώ την λογική: όχι όμως την κοινή, διότι μόνο λογική δεν είναι.
