Το παρακάτω άρθρο είναι μια αναλογία του μυθικού ταξιδιού του Οδυσσέα σε σχέση με την πορεία της ζωής ενός άντρα (ή γενικότερα κάποιου ανθρώπου, ανεξαρτήτως φύλου). Για τον σκοπό αυτόν θα αναλύσω τους σταθμούς του ταξιδιού έναν-έναν και θα εξηγήσω τον συμβολισμό που κρύβεται από πίσω, τουλάχιστον όπως τον καταλαβαίνω εγώ. Θεωρώ τον Οδυσσέα και το πλήρωμά του μία αδιάσπαστη ομάδα για το παρόν άρθρο μέχρι τη Θρινακία.
Η Ιθάκη (πριν την Τροία): Το βασίλειο το Οδυσσέα. Η πατρίδα του, από την οποία ξεκίνησε για το πολεμικό του ταξίδι στην Τροία κι έλειψε 20 χρόνια. Η Ιθάκη συμβολίζει το σπίτι, η πατρίδα μας. Όλα εκεί είναι γλυκά κι αθώα, όλα αγαπημένα. Δεν υπάρχουν εχθροί ή, ακόμα κι αν υπάρχουν, είναι αδύναμοι κι αμελητέοι. Αυτό το σπίτι το αφήνουμε πίσω μας στο ταξίδι για την ενηλικίωση.
Τρωικός πόλεμος: Ο δεκαετής πόλεμος για την κατάκτηση της Τροίας, με αφορμή την αρπαγή της Ωραίας Ελένης, γυναίκας του βασιλιά της Σπάρτης Μενέλαου. Αυτή είναι η πρώτη δοκιμασία της ενηλικίωσης. Μακριά από το σπίτι, σε μια ατέλειωτη μάχη που κρατάει χρόνια προσπαθούμε να βρούμε τον εαυτό μας, να επιβιώσουμε και να αποδείξουμε την αξία μας.
Κίκονες (ι 39-61): Πολυπληθής λαός που ζούσε στην Ίσμαρο, κοντά στην Τροία. Μετά από μάχη οι Ιθακήσιοι πολεμιστές επικράτησαν αλλά, μέσα στη χαρά για τη νίκη τους, έμειναν εκεί να γλεντήσουν και οι Κίκονες ανασυντάχθηκαν και τους επιτέθηκαν, με αποτέλεσμα να χάσουν 6 άντρες. Οι μάχες με τους Κίκονες θυμίζουν κραιπάλες των νεανικών χρόνων μας, απερισκεψίες της νιότης που κάναμε για χάρη βραχύχρονων απολαύσεων κι ευτυχώς γλυτώσαμε με μικρές απώλειες.
Μεγάλη καταιγίδα (ι 67-83): Καταιγίδα σταλμένη από τους θεούς ή τη Μοίρα προκειμένου να βγάλει τον Οδυσσέα μακριά απ' τον δρόμο του. Τον οδήγησε σε αχαρτογράφητα νερά. Αυτή η καταιγίδα συμβολίζει θλιβερά γεγονότα, μεγάλες αναταράξεις που έρχονται περίπου στην ηλικία των 20 ετών και αποσταθεροποιούν μέσα μας όσα είχαμε δεδομένα βγάζοντας μας από τη σταθερή μας πορεία.
Λωτοφάγοι (ι 83-104): Λαός που ζούσε σ' ένα νησί γεμάτο λωτούς, μαγικά φρούτα που κάνουν τους ανθρώπους να ξεχνούν τα πάντα και να μένουν για πάντα εκεί. Ο Οδυσσέας έσυρε με τη βία στα καράβια όσους συντρόφους του έφαγαν λωτούς. Οι λωτοί είναι οι εθισμοί που μας κράτησαν πίσω, μας δυσκόλεψαν και μπήκαν εμπόδιο στους μακροπρόθεσμους στόχους μας. Κάποιοι χάνονται για πάντα εξαιτίας τους, ενώ μόνο η σύνεση και κάποιες φορές η βίαιη αποκόλληση μπορούν να μας σώσουν από αυτούς.
Κύκλωπες (ι 106-566): Λαός άγριων και τερατόμορφων πλασμάτων με ένα μάτι που ζούσαν σε σπηλιές. Ο κύκλωπας Πολύφημος άρπαξε τον Οδυσσέα (που πήγε στη σπηλιά από περιέργεια) και τους συντρόφους του, τους έκλεισε στη σπηλιά του και τους έτρωγε έναν-έναν. Με πονηριά ο Οδυσσέας τον τύφλωσε και ξέφυγε, κάνοντας το λάθος όμως να πει το όνομά του στον τυφλό Κύκλωπα, με αποτέλεσμα να δεχτεί τη θεϊκή κατάρα. Οι Κύκλωπες είναι οι μεγαλύτεροι φόβοι μας, αυτοί που υπάρχουν κλειδωμένοι στο μυαλό μας και φοβόμαστε να τους εκφράσουμε. Συχνά εμείς με την περιέργεια μας τους γεννάμε και τους τρέφουμε, επειδή αποφασίζουμε να δούμε με τα ίδια μας τα μάτια πράγματα τρομερά και δυσοίωνα. Αφού το μυαλό μας παγιδευτεί στον φόβο, χρειάζεται μεγάλη αποφασιστικότητα και σοφία για να ξεφύγουμε. Πολλές φορές βέβαια οδηγούμαστε σε παράτολμες ενέργειες προκειμένου να ξορκίσουμε τους φόβους μας και θέτουμε σε κίνδυνο την υγεία μας.
Αίολος (κ 1-76): Βασιλιάς του νησιού Αιολία και άρχοντας των ανέμων. Αρχικά καλοδέχεται τον Οδυσσέα και του χαρίζει το ασκί του για να πάει στην πατρίδα του αλλά, αφού ο Οδυσσέας καταλήγει πάλι εκεί, τον διώχνει με άσχημο τρόπο ως καταραμένο κι εχθρό των θεών. Ο Αίολος συμβολίζει μια πατρική φιγούρα που συναντάμε στη νιότη μας, η οποία μας συμβουλεύει και μας βάζει στον ίσιο δρόμο μετά τα λάθη μας. Πολλάκις αγνοούμε τις συμβουλές και τις προειδοποιήσεις του και καταλήγουμε να δεχόμαστε την περιφρόνησή του.
Λαιστρυγόνες (κ 81-132): Λαός γιγαντόμορφων πλασμάτων, ανθρωποφάγων κι απόλυτα εχθρικών προς τους Ιθακήσιους. Πετώντας πέτρες στα καράβια του Οδυσσέα κάνουν τη μεγαλύτερη ζημιά· μόνο το καράβι του Οδυσσέα γλίτωσε απ' τη μανία τους. Οι Λαιστρυγόνες είναι οι εξωτερικοί παράγοντες που επέδρασαν αρνητικά στις φιλοδοξίες μας, αξεπέραστα εμπόδια που μας ανάγκασαν να υποχωρήσουμε, να αποδράσουμε βιαστικά αποδεχόμενοι την αποτυχία. Προκαλούν μεγάλη ζημιά στην αυτοπεποίθησή μας και μας κάνουν ταπεινούς κι ευγνώμονες για τη ζωή μας.
Μάγισσα Κίρκη (κ 175-560, μ 1-150): Θεά ή γυναίκα με υπεράνθρωπες γνώσεις για τη μαγεία και τα βότανα, η Κίρκη μετέτρεπε σε ζώα-υποχείριά της τους επισκέπτες του νησιού. Το ίδιο έκανε και με τους συντρόφους του Οδυσσέα που την επισκέφτηκαν, ενώ ο Οδυσσέας γλίτωσε μόνο χάρη στη θεϊκή παρέμβαση του Ερμή και του βοτάνου "μώλυ", που τον έσωσε από τα βοτάνια της Κίρκης. Την έπεισε να μεταμορφώσει ξανά σε ανθρώπους τους συντρόφους του και τους ορμήνεψε για το πώς θα συνεχίσουν το ταξίδι τους. Η Κίρκη είναι η γυναίκα που μας σημάδεψε. Για εκείνην χάσαμε την αξιοπρέπεια μας, πέσαμε σε επίπεδο πολύ χαμηλό, ξεχάσαμε τον σκοπό μας και μόνο με μεγάλη αυτοκυριαρχία που επιδείξαμε προσωρινά καταφέραμε να ξεφύγουμε. Σημειωτέον πως η δύναμη και η πονηριά του Οδυσσέα ελάχιστα μέτρησαν εδώ· έτσι και στην πραγματική ζωή, από το έντονο ερωτικό πάθος δύσκολα γλιτώνει κάποιος από μόνος του. Χρειάζεται βοήθεια για να ξανασταθεί στα πόδια του.
Κάτω Κόσμος (λ): Ο Οδυσσέας κάνει ταξιδεύει στη χώρα των Κιμμερίων, κάνει μια τελετή νεκρομαντείας, καλεί τα πνεύματα των νεκρών και συνομιλεί μαζί τους. Ο βασικός σκοπός του ήταν να συνομιλήσει με τον μάντη Τειρεσία και να μάθει τι πρέπει να κάνει για να γυρίσει στην Ιθάκη. Η Νέκυια, η ραψωδία λ της Οδύσσειας, συμβολίζει τις υπαρξιακές αναζητήσεις που κάναμε για να απαντήσουμε δύσκολα ερωτήματα, για να καταλάβουμε τον κόσμο γύρω μας και να ξαναβρούμε τον δρόμο μας. Μας έδωσαν μεγάλη σοφία, δούλεψαν τη φαντασία μας, ανέπτυξαν τις ορίζοντες μας αλλά μας έφεραν επίσης κοσμικό τρόμο ή τον φόβο του θανάτου. Η πνευματική αυτή αναζήτηση σχετίζεται συνήθως με τα τελευταία χρόνια της εφηβείας αλλά πολλούς ανθρώπους δεν τους εγκαταλείπει ποτέ.
Σειρήνες (μ 167-200): Οι Σειρήνες, δαιμονικά πλάσματα που προσκαλούσαν με το γοητευτικό τραγούδι τους τους ναυτικούς στο νησί τους, προκαλούσαν τον θάνατο σε όσους τις άκουγαν. Ο Οδυσσέας πρόσταξε τους συντρόφους του να βουλώσουν με κερί τ' αυτιά τους, ενώ ο ίδιος δέθηκε στο κατάρτι για να ακούσει μεν το σαγηνευτικό τραγούδι, να μην μπορεί δε να ακολουθήσει τα ένστικτά του. Τα πλάσματα αυτά είναι οι πειρασμοί, σε μια ηλικία όμως που είμαστε έτοιμοι να τους αντιμετωπίσουμε, εν αντιθέσει με τους λωτούς, εθιστικές ουσίες που συναντάμε σε νεαρή ηλικία. Φυσικά ένα μέρος μας θέλει να ξαναπάει σε αυτούς τους πειρασμούς αλλά έχουμε τα μέσα για να τους αντιμετωπίσουμε και να χαλιναγωγήσουμε τα ένστικτα μας.
Σκύλλα και Χάρυβδη (μ 201-259, 430-446): Για να αποφύγει τις θανατηφόρες Συμπληγάδες Πέτρες, η Κίρκη συμβούλεψε τον Οδυσσέα να περάσει από το στενό της Σκύλλας και της Χάρυβδης. Η Σκύλλα, ένα παντοδύναμο κι ανίκητο τέρας με έξι κεφάλια που ζει στη μια πλευρά του βράχου και καταβροχθίζει ό,τι περνάει από μπροστά του. Η Χάρυβδη, ένα ακόμα πιο τρομερό πλάσμα, ρουφάει 3 φορές τη μέρα τα νερά με δύναμη και 3 φορές τα φυσάει έξω σε τεράστιες θερμοκρασίες. Ο Οδυσσέας, προκειμένου να σώσει όσους περισσότερους συντρόφους μπορούσε, δε διάλεξε τη μέση οδό αλλά πλησίασε τη Σκύλλα και την πολέμησε μόνος του μέχρι να προσπεράσει το καράβι του. Τα δύο αυτά τέρατα συμβολίζουν μεγάλα διλήμματα σε κρίσιμες ηλικίες. Ίσως επαγγελματικά, ερωτικά ή οικογενειακά αδιέξοδα που ξέρουμε ότι δεν έχουν λύση αλλά μόνο ο χρόνος μπορεί να μας κάνει να τα ξεπεράσουμε. Πρέπει να βάλουμε νέο στο κρασί μας και να ψάξουμε τη μέση λύση. Αλλιώς, οφείλουμε να διαλέξουμε την λιγότερο ζημιογόνα επιλογή και να παλέψουμε για να σώσουμε ό,τι σώζεται...
Θρινακία (μ 260-402): Οι Ιθακήσιοι ναυτικοί βρέθηκαν έπειτα στη Θρινακία, το νησί που έβοσκαν τα βόδια του θεού Ήλιου. Ο Οδυσσέας προειδοποίησε τους συντρόφους του να μην τα πειράξουν. Εκείνοι έκαναν για μέρες όσα τους είπε αλλά, μόλις τους θέρισε η πείνα, εκμεταλλεύτηκαν την απουσία του Οδυσσέα και τα έψησαν, προκαλώντας την οργή του θεού ΉΛιου και τον χαμό τους. Αυτό το νησί αποτελεί το τρίτο επίπεδο πειρασμών/εθισμών. Πλέον οι εθισμοί και οι πειρασμοί δε μας αγγίζουν καν αλλά παρακολουθούμε τους γύρω μας που πέφτουν θύματα τους και παρακολουθούμε ανήμποροι και εξοργισμένοι την ακολασία τους και την επακόλουθη τιμωρία. Σε αυτό το σημείο οι Ιθακήσιοι δε λειτουργούν σαν ομάδα: ο Οδυσσέας είναι ο ώριμος και συνετός καπετάνιος, ενώ οι σύντροφοι αποδεικνύονται κατώτεροι των προσδοκιών, επιρρεπείς και καταδικασμένοι.
Ωγυγία (ε 55-268, μ 448-454): Το νησί της νύμφης Καλυψούς, η οποία κρατά για πολλά χρόνια (7 σύμφωνα με τον Όμηρο) τον Οδυσσέα στη σπηλιά της. Ο σκοπός της ήταν να τον κάνει αθάνατο σύζυγό της. Πάλι ο Οδυσσέας καταφέρνει να φύγει μόνο με την θεϊκή παρέμβαση της Αθηνάς και του Ερμή. Αν εκλάβουμε την Καλυψώ ως γυναίκα, είναι μια μοιραία γυναίκα που μας κρατάει κοντά της για καιρό κι ενώ ξέρουμε πως μαζί της έχουμε ανεξαρτησία κι αυτάρκεια, δεν είναι αυτό που πραγματικά μας ταιριάζει. Είναι πολύ πάνω από το επίπεδό μας και μαζί της ζούμε έναν παράδεισο, ο οποίος ξέρουμε πως είναι παροδικός και δε θα κρατήσει για πάντα. Σε μια διαφορετική ερμηνεία, η Καλυψώ είναι μια κατάσταση ονειρική, υπέροχη, που όμως δεν έχει καμία σχέση με τη ζωή μας όπως την φανταστήκαμε και πρέπει να την αφήσουμε πίσω μας για να επιστρέψουμε στη ζωή που επιλέξαμε. Ο πειρασμός και το δίλημμα είναι τεράστια αλλά η σύνεση μας ζητά να αφήσουμε αυτόν τον παράδεισο πίσω μας.
Σχερία (ε 466-ω 80): Το νησί του βασιλιά Αλκίνοου και της βασίλισσας Αρήτης. Εκεί ο Οδυσσέας ζει ένα μικρό ειδύλλιο με τη νεαρή πριγκίπισσα Ναυσικά και δέχεται τη φιλοξενία και τη βοήθεια του βασιλιά. Το πιο σημαντικό όμως είναι πως δέχεται ν' ανοίξει την καρδιά του και να εξιστορήσει στην βασιλική αυλή όλες του τις περιπέτειες. Η Ναυσικά πιθανότατα σχετίζεται με την επαφή μας με τη νέα γενιά τώρα πια ως πρεσβύτεροι, σε σημείο που νιώθουμε τα χρόνια να βαραίνουν τους ώμους μας. Νιώθουμε τον ερωτισμό και την έλξη της νιότης αλλά ξέρουμε πως δεν ανήκουμε πια εκεί. Ο Αλκίνοος πάλι συμβολίζει ένα πρόσωπο μεγαλύτερης ηλικίας, πιο έμπειρο από εμάς, που μας χαρίζει απλόχερα τη σοφία του, μας προτρέπει ν' ανοίξουμε τον εσωτερικό μας κόσμο, απελευθερώνοντας τα σκοτάδια πυο κρύβουμε μέσα μας, και μας δίνει την ώθηση για να φτάσουμε στον σκοπό μας. Ο Αλκίνοος είναι ένας άνθρωπος με δύναμη, καλή θέληση και είναι μεγάλη τύχη να συναντήσουμε έναν τέτοιον καθοδηγητή στη ζωή μας.
Ιθάκη (μετά το ταξίδι ν 96-): Ο Οδυσσέας γυρνά στην Ιθάκη. Αναγνωρίζεται από τους φίλους του, παρά τη μεταμόρφωσή του σε ζητιάνο, και σφάζει τους μνηστήρες που επιβουλεύονται τη βασιλική του εξουσία και τη γυναίκα του, Πηνελόπη. Η Ιθάκη είναι ο πολυπόθητος προορισμός μας, αυτό που πάντα ονειρευόμασταν. Φυσικά δεν είναι είναι ο ίδιος όπως τον είχαμε στο μυαλό μας παιδιόθεν: η αθωότητα έχει χαθεί, οι εχθροί είναι πολλοί και ισχυροί και πρέπει να επιστρατεύσουμε όλες μας τις δυνάμεις για να τους νικήσουμε. Ζητήματα υγείας, κληρονομικά, σχεσιακά, οικονομικά, όλα αυτά απαιτούν τη δύναμη, την εμπειρία, την αποφασιστικότητά μας, καθώς και τη βοήθεια από τα πρόσωπα που εμπιστευόμαστε.
Άλλοι συμβολισμοί στην Οδύσσεια:
Ποσειδώνας: ο φόβος του θεού που μας συνοδεύει σε όλη τη διάρκεια του ταξιδιού μας.
Σύντροφοι: τα κατώτερα, ζωώδη ένστικτά μας, από τα οποία λείπει η λογική και η σύνεση και όποτε τα ακολουθούμε σφάλλουμε κι οδηγούμαστε στην υπερβολή.
Η Ιθάκη (πριν την Τροία): Το βασίλειο το Οδυσσέα. Η πατρίδα του, από την οποία ξεκίνησε για το πολεμικό του ταξίδι στην Τροία κι έλειψε 20 χρόνια. Η Ιθάκη συμβολίζει το σπίτι, η πατρίδα μας. Όλα εκεί είναι γλυκά κι αθώα, όλα αγαπημένα. Δεν υπάρχουν εχθροί ή, ακόμα κι αν υπάρχουν, είναι αδύναμοι κι αμελητέοι. Αυτό το σπίτι το αφήνουμε πίσω μας στο ταξίδι για την ενηλικίωση.
Τρωικός πόλεμος: Ο δεκαετής πόλεμος για την κατάκτηση της Τροίας, με αφορμή την αρπαγή της Ωραίας Ελένης, γυναίκας του βασιλιά της Σπάρτης Μενέλαου. Αυτή είναι η πρώτη δοκιμασία της ενηλικίωσης. Μακριά από το σπίτι, σε μια ατέλειωτη μάχη που κρατάει χρόνια προσπαθούμε να βρούμε τον εαυτό μας, να επιβιώσουμε και να αποδείξουμε την αξία μας.
Κίκονες (ι 39-61): Πολυπληθής λαός που ζούσε στην Ίσμαρο, κοντά στην Τροία. Μετά από μάχη οι Ιθακήσιοι πολεμιστές επικράτησαν αλλά, μέσα στη χαρά για τη νίκη τους, έμειναν εκεί να γλεντήσουν και οι Κίκονες ανασυντάχθηκαν και τους επιτέθηκαν, με αποτέλεσμα να χάσουν 6 άντρες. Οι μάχες με τους Κίκονες θυμίζουν κραιπάλες των νεανικών χρόνων μας, απερισκεψίες της νιότης που κάναμε για χάρη βραχύχρονων απολαύσεων κι ευτυχώς γλυτώσαμε με μικρές απώλειες.
Μεγάλη καταιγίδα (ι 67-83): Καταιγίδα σταλμένη από τους θεούς ή τη Μοίρα προκειμένου να βγάλει τον Οδυσσέα μακριά απ' τον δρόμο του. Τον οδήγησε σε αχαρτογράφητα νερά. Αυτή η καταιγίδα συμβολίζει θλιβερά γεγονότα, μεγάλες αναταράξεις που έρχονται περίπου στην ηλικία των 20 ετών και αποσταθεροποιούν μέσα μας όσα είχαμε δεδομένα βγάζοντας μας από τη σταθερή μας πορεία.
Λωτοφάγοι (ι 83-104): Λαός που ζούσε σ' ένα νησί γεμάτο λωτούς, μαγικά φρούτα που κάνουν τους ανθρώπους να ξεχνούν τα πάντα και να μένουν για πάντα εκεί. Ο Οδυσσέας έσυρε με τη βία στα καράβια όσους συντρόφους του έφαγαν λωτούς. Οι λωτοί είναι οι εθισμοί που μας κράτησαν πίσω, μας δυσκόλεψαν και μπήκαν εμπόδιο στους μακροπρόθεσμους στόχους μας. Κάποιοι χάνονται για πάντα εξαιτίας τους, ενώ μόνο η σύνεση και κάποιες φορές η βίαιη αποκόλληση μπορούν να μας σώσουν από αυτούς.
Κύκλωπες (ι 106-566): Λαός άγριων και τερατόμορφων πλασμάτων με ένα μάτι που ζούσαν σε σπηλιές. Ο κύκλωπας Πολύφημος άρπαξε τον Οδυσσέα (που πήγε στη σπηλιά από περιέργεια) και τους συντρόφους του, τους έκλεισε στη σπηλιά του και τους έτρωγε έναν-έναν. Με πονηριά ο Οδυσσέας τον τύφλωσε και ξέφυγε, κάνοντας το λάθος όμως να πει το όνομά του στον τυφλό Κύκλωπα, με αποτέλεσμα να δεχτεί τη θεϊκή κατάρα. Οι Κύκλωπες είναι οι μεγαλύτεροι φόβοι μας, αυτοί που υπάρχουν κλειδωμένοι στο μυαλό μας και φοβόμαστε να τους εκφράσουμε. Συχνά εμείς με την περιέργεια μας τους γεννάμε και τους τρέφουμε, επειδή αποφασίζουμε να δούμε με τα ίδια μας τα μάτια πράγματα τρομερά και δυσοίωνα. Αφού το μυαλό μας παγιδευτεί στον φόβο, χρειάζεται μεγάλη αποφασιστικότητα και σοφία για να ξεφύγουμε. Πολλές φορές βέβαια οδηγούμαστε σε παράτολμες ενέργειες προκειμένου να ξορκίσουμε τους φόβους μας και θέτουμε σε κίνδυνο την υγεία μας.
Αίολος (κ 1-76): Βασιλιάς του νησιού Αιολία και άρχοντας των ανέμων. Αρχικά καλοδέχεται τον Οδυσσέα και του χαρίζει το ασκί του για να πάει στην πατρίδα του αλλά, αφού ο Οδυσσέας καταλήγει πάλι εκεί, τον διώχνει με άσχημο τρόπο ως καταραμένο κι εχθρό των θεών. Ο Αίολος συμβολίζει μια πατρική φιγούρα που συναντάμε στη νιότη μας, η οποία μας συμβουλεύει και μας βάζει στον ίσιο δρόμο μετά τα λάθη μας. Πολλάκις αγνοούμε τις συμβουλές και τις προειδοποιήσεις του και καταλήγουμε να δεχόμαστε την περιφρόνησή του.
Λαιστρυγόνες (κ 81-132): Λαός γιγαντόμορφων πλασμάτων, ανθρωποφάγων κι απόλυτα εχθρικών προς τους Ιθακήσιους. Πετώντας πέτρες στα καράβια του Οδυσσέα κάνουν τη μεγαλύτερη ζημιά· μόνο το καράβι του Οδυσσέα γλίτωσε απ' τη μανία τους. Οι Λαιστρυγόνες είναι οι εξωτερικοί παράγοντες που επέδρασαν αρνητικά στις φιλοδοξίες μας, αξεπέραστα εμπόδια που μας ανάγκασαν να υποχωρήσουμε, να αποδράσουμε βιαστικά αποδεχόμενοι την αποτυχία. Προκαλούν μεγάλη ζημιά στην αυτοπεποίθησή μας και μας κάνουν ταπεινούς κι ευγνώμονες για τη ζωή μας.
Μάγισσα Κίρκη (κ 175-560, μ 1-150): Θεά ή γυναίκα με υπεράνθρωπες γνώσεις για τη μαγεία και τα βότανα, η Κίρκη μετέτρεπε σε ζώα-υποχείριά της τους επισκέπτες του νησιού. Το ίδιο έκανε και με τους συντρόφους του Οδυσσέα που την επισκέφτηκαν, ενώ ο Οδυσσέας γλίτωσε μόνο χάρη στη θεϊκή παρέμβαση του Ερμή και του βοτάνου "μώλυ", που τον έσωσε από τα βοτάνια της Κίρκης. Την έπεισε να μεταμορφώσει ξανά σε ανθρώπους τους συντρόφους του και τους ορμήνεψε για το πώς θα συνεχίσουν το ταξίδι τους. Η Κίρκη είναι η γυναίκα που μας σημάδεψε. Για εκείνην χάσαμε την αξιοπρέπεια μας, πέσαμε σε επίπεδο πολύ χαμηλό, ξεχάσαμε τον σκοπό μας και μόνο με μεγάλη αυτοκυριαρχία που επιδείξαμε προσωρινά καταφέραμε να ξεφύγουμε. Σημειωτέον πως η δύναμη και η πονηριά του Οδυσσέα ελάχιστα μέτρησαν εδώ· έτσι και στην πραγματική ζωή, από το έντονο ερωτικό πάθος δύσκολα γλιτώνει κάποιος από μόνος του. Χρειάζεται βοήθεια για να ξανασταθεί στα πόδια του.
Κάτω Κόσμος (λ): Ο Οδυσσέας κάνει ταξιδεύει στη χώρα των Κιμμερίων, κάνει μια τελετή νεκρομαντείας, καλεί τα πνεύματα των νεκρών και συνομιλεί μαζί τους. Ο βασικός σκοπός του ήταν να συνομιλήσει με τον μάντη Τειρεσία και να μάθει τι πρέπει να κάνει για να γυρίσει στην Ιθάκη. Η Νέκυια, η ραψωδία λ της Οδύσσειας, συμβολίζει τις υπαρξιακές αναζητήσεις που κάναμε για να απαντήσουμε δύσκολα ερωτήματα, για να καταλάβουμε τον κόσμο γύρω μας και να ξαναβρούμε τον δρόμο μας. Μας έδωσαν μεγάλη σοφία, δούλεψαν τη φαντασία μας, ανέπτυξαν τις ορίζοντες μας αλλά μας έφεραν επίσης κοσμικό τρόμο ή τον φόβο του θανάτου. Η πνευματική αυτή αναζήτηση σχετίζεται συνήθως με τα τελευταία χρόνια της εφηβείας αλλά πολλούς ανθρώπους δεν τους εγκαταλείπει ποτέ.
Σειρήνες (μ 167-200): Οι Σειρήνες, δαιμονικά πλάσματα που προσκαλούσαν με το γοητευτικό τραγούδι τους τους ναυτικούς στο νησί τους, προκαλούσαν τον θάνατο σε όσους τις άκουγαν. Ο Οδυσσέας πρόσταξε τους συντρόφους του να βουλώσουν με κερί τ' αυτιά τους, ενώ ο ίδιος δέθηκε στο κατάρτι για να ακούσει μεν το σαγηνευτικό τραγούδι, να μην μπορεί δε να ακολουθήσει τα ένστικτά του. Τα πλάσματα αυτά είναι οι πειρασμοί, σε μια ηλικία όμως που είμαστε έτοιμοι να τους αντιμετωπίσουμε, εν αντιθέσει με τους λωτούς, εθιστικές ουσίες που συναντάμε σε νεαρή ηλικία. Φυσικά ένα μέρος μας θέλει να ξαναπάει σε αυτούς τους πειρασμούς αλλά έχουμε τα μέσα για να τους αντιμετωπίσουμε και να χαλιναγωγήσουμε τα ένστικτα μας.
Σκύλλα και Χάρυβδη (μ 201-259, 430-446): Για να αποφύγει τις θανατηφόρες Συμπληγάδες Πέτρες, η Κίρκη συμβούλεψε τον Οδυσσέα να περάσει από το στενό της Σκύλλας και της Χάρυβδης. Η Σκύλλα, ένα παντοδύναμο κι ανίκητο τέρας με έξι κεφάλια που ζει στη μια πλευρά του βράχου και καταβροχθίζει ό,τι περνάει από μπροστά του. Η Χάρυβδη, ένα ακόμα πιο τρομερό πλάσμα, ρουφάει 3 φορές τη μέρα τα νερά με δύναμη και 3 φορές τα φυσάει έξω σε τεράστιες θερμοκρασίες. Ο Οδυσσέας, προκειμένου να σώσει όσους περισσότερους συντρόφους μπορούσε, δε διάλεξε τη μέση οδό αλλά πλησίασε τη Σκύλλα και την πολέμησε μόνος του μέχρι να προσπεράσει το καράβι του. Τα δύο αυτά τέρατα συμβολίζουν μεγάλα διλήμματα σε κρίσιμες ηλικίες. Ίσως επαγγελματικά, ερωτικά ή οικογενειακά αδιέξοδα που ξέρουμε ότι δεν έχουν λύση αλλά μόνο ο χρόνος μπορεί να μας κάνει να τα ξεπεράσουμε. Πρέπει να βάλουμε νέο στο κρασί μας και να ψάξουμε τη μέση λύση. Αλλιώς, οφείλουμε να διαλέξουμε την λιγότερο ζημιογόνα επιλογή και να παλέψουμε για να σώσουμε ό,τι σώζεται...
Θρινακία (μ 260-402): Οι Ιθακήσιοι ναυτικοί βρέθηκαν έπειτα στη Θρινακία, το νησί που έβοσκαν τα βόδια του θεού Ήλιου. Ο Οδυσσέας προειδοποίησε τους συντρόφους του να μην τα πειράξουν. Εκείνοι έκαναν για μέρες όσα τους είπε αλλά, μόλις τους θέρισε η πείνα, εκμεταλλεύτηκαν την απουσία του Οδυσσέα και τα έψησαν, προκαλώντας την οργή του θεού ΉΛιου και τον χαμό τους. Αυτό το νησί αποτελεί το τρίτο επίπεδο πειρασμών/εθισμών. Πλέον οι εθισμοί και οι πειρασμοί δε μας αγγίζουν καν αλλά παρακολουθούμε τους γύρω μας που πέφτουν θύματα τους και παρακολουθούμε ανήμποροι και εξοργισμένοι την ακολασία τους και την επακόλουθη τιμωρία. Σε αυτό το σημείο οι Ιθακήσιοι δε λειτουργούν σαν ομάδα: ο Οδυσσέας είναι ο ώριμος και συνετός καπετάνιος, ενώ οι σύντροφοι αποδεικνύονται κατώτεροι των προσδοκιών, επιρρεπείς και καταδικασμένοι.
Ωγυγία (ε 55-268, μ 448-454): Το νησί της νύμφης Καλυψούς, η οποία κρατά για πολλά χρόνια (7 σύμφωνα με τον Όμηρο) τον Οδυσσέα στη σπηλιά της. Ο σκοπός της ήταν να τον κάνει αθάνατο σύζυγό της. Πάλι ο Οδυσσέας καταφέρνει να φύγει μόνο με την θεϊκή παρέμβαση της Αθηνάς και του Ερμή. Αν εκλάβουμε την Καλυψώ ως γυναίκα, είναι μια μοιραία γυναίκα που μας κρατάει κοντά της για καιρό κι ενώ ξέρουμε πως μαζί της έχουμε ανεξαρτησία κι αυτάρκεια, δεν είναι αυτό που πραγματικά μας ταιριάζει. Είναι πολύ πάνω από το επίπεδό μας και μαζί της ζούμε έναν παράδεισο, ο οποίος ξέρουμε πως είναι παροδικός και δε θα κρατήσει για πάντα. Σε μια διαφορετική ερμηνεία, η Καλυψώ είναι μια κατάσταση ονειρική, υπέροχη, που όμως δεν έχει καμία σχέση με τη ζωή μας όπως την φανταστήκαμε και πρέπει να την αφήσουμε πίσω μας για να επιστρέψουμε στη ζωή που επιλέξαμε. Ο πειρασμός και το δίλημμα είναι τεράστια αλλά η σύνεση μας ζητά να αφήσουμε αυτόν τον παράδεισο πίσω μας.
Σχερία (ε 466-ω 80): Το νησί του βασιλιά Αλκίνοου και της βασίλισσας Αρήτης. Εκεί ο Οδυσσέας ζει ένα μικρό ειδύλλιο με τη νεαρή πριγκίπισσα Ναυσικά και δέχεται τη φιλοξενία και τη βοήθεια του βασιλιά. Το πιο σημαντικό όμως είναι πως δέχεται ν' ανοίξει την καρδιά του και να εξιστορήσει στην βασιλική αυλή όλες του τις περιπέτειες. Η Ναυσικά πιθανότατα σχετίζεται με την επαφή μας με τη νέα γενιά τώρα πια ως πρεσβύτεροι, σε σημείο που νιώθουμε τα χρόνια να βαραίνουν τους ώμους μας. Νιώθουμε τον ερωτισμό και την έλξη της νιότης αλλά ξέρουμε πως δεν ανήκουμε πια εκεί. Ο Αλκίνοος πάλι συμβολίζει ένα πρόσωπο μεγαλύτερης ηλικίας, πιο έμπειρο από εμάς, που μας χαρίζει απλόχερα τη σοφία του, μας προτρέπει ν' ανοίξουμε τον εσωτερικό μας κόσμο, απελευθερώνοντας τα σκοτάδια πυο κρύβουμε μέσα μας, και μας δίνει την ώθηση για να φτάσουμε στον σκοπό μας. Ο Αλκίνοος είναι ένας άνθρωπος με δύναμη, καλή θέληση και είναι μεγάλη τύχη να συναντήσουμε έναν τέτοιον καθοδηγητή στη ζωή μας.
Ιθάκη (μετά το ταξίδι ν 96-): Ο Οδυσσέας γυρνά στην Ιθάκη. Αναγνωρίζεται από τους φίλους του, παρά τη μεταμόρφωσή του σε ζητιάνο, και σφάζει τους μνηστήρες που επιβουλεύονται τη βασιλική του εξουσία και τη γυναίκα του, Πηνελόπη. Η Ιθάκη είναι ο πολυπόθητος προορισμός μας, αυτό που πάντα ονειρευόμασταν. Φυσικά δεν είναι είναι ο ίδιος όπως τον είχαμε στο μυαλό μας παιδιόθεν: η αθωότητα έχει χαθεί, οι εχθροί είναι πολλοί και ισχυροί και πρέπει να επιστρατεύσουμε όλες μας τις δυνάμεις για να τους νικήσουμε. Ζητήματα υγείας, κληρονομικά, σχεσιακά, οικονομικά, όλα αυτά απαιτούν τη δύναμη, την εμπειρία, την αποφασιστικότητά μας, καθώς και τη βοήθεια από τα πρόσωπα που εμπιστευόμαστε.
Άλλοι συμβολισμοί στην Οδύσσεια:
Ποσειδώνας: ο φόβος του θεού που μας συνοδεύει σε όλη τη διάρκεια του ταξιδιού μας.
Σύντροφοι: τα κατώτερα, ζωώδη ένστικτά μας, από τα οποία λείπει η λογική και η σύνεση και όποτε τα ακολουθούμε σφάλλουμε κι οδηγούμαστε στην υπερβολή.
