Φρόνιμα Κούκλα Μου

 
   Η πιο περίεργη, και κατά κάποιον τρόπο παρανοϊκή, ερμηνεία τραγουδιού που έχω ακούσει. Με  ήρεμο τρόπο ο αγαπητός Βασίλης περιγράφει τις τρομακτικά περιπλεγμένες σκέψεις που βρίσκονται στα μύχια της ψυχής μας και συνήθως μας χτυπάνε την πόρτα τα βράδια. Εικόνες απ' το παρελθόν, στιγμές φόβου, ντροπής, ίσως και χαράς: και ανάλογα με την περίπτωση, κάποιο γεγονός που μας σημάδεψε και μας στοιχειώνει...
   Σβήνω τα χνάρια μου, δε θα με βρείτε, ότι κι αν είπα θα το πάρω και θα φύγω... Η εμμονή στο γεγονός που στοιχειώνει είναι το έναυσμα για την κατάθεση ψυχής. Ο άνθρωπος θέλει να πιστέψει πως το Λάθος στο παρελθόν είναι κάτι που όλοι ξεπέρασαν και μόνο αυτός βασανίζεται απ' αυτό. Και μάλλον κάνει ό,τι μπορεί για να πείσει τον εαυτό του πως το παρελθόν έχει μείνει πίσω. Ό,τι κι αν έκανα δεν εξηγείται... Όχι πως δεν μπορώ να το εξηγήσω, αλλά απρόσωπα δεν εξηγείται... ίσως από άλλους, ίσως και να μην μπω καν στην διαδικασία να το εξηγήσω, ώστε να το αφήσω πίσω μου και να αποποιηθώ την ευθύνη. Κι απ' την αλήθεια μου τη νύχτα ξετυλίγω... Αρχίζει η νύχτα, το μονοπάτι με τις ώρες που μοιάζουν αιώνες και τις σκέψεις που γυρνάνε ανελέητα στο μυαλό. Το πρώτο στάδιο αφού, δημόσια τουλάχιστον, αποποιήθηκα το λάθος μου είναι παραδεχτώ στον εαυτό μου όσα έγιναν. Να βάλω την αλήθεια μπροστά μου και να βυθιστώ μέσα της.
   Σβήνω τα φώτα μου, να δω πώς άρχισα... Τα "φώτα" είναι οι εμπειρίες που αποκομίζουμε από τη ζωή, αυτά που μας κάνουν ό,τι είμαστε και μας δίνουν γνώση αλλά μας στερούν την αθωότητα και την άγνοια. Για μια αντικειμενική ενδοσκόπηση όμως χρειάζεται να βρούμε την αλήθεια που κρύβεται σ' αυτή την παιδικότητα. Τα πιο καλά παιδιά πιστεύουν παραμύθια... Το πρώτο στοιχείο αυτής της αθωότητας είναι η δεκτικότητα. Τα καλά παιδιά δεν κρίνουν, αντίθετα δέχονται και αποδέχονται. Τα παραμύθια μας συντρόφεψαν σαν ήμασταν μικροί: παραμύθια της γιαγιάς; Ή αλήθειες που τις μάθαμε σαν παραμύθια επειδή δεν ήταν για τα ευαίσθητα αυτιά μας; Γυρνάω στα πρώτα μου, εκείνα που άφησα... Το ταξίδι στο παρελθόν φέρνει αναμνήσεις. Τα σημάδια της αθωότητας τα ξεπερνάμε καθώς μεγαλώνουμε αλλά όταν τα κοιτάξεις ξαφνικά κατάματα βλέπεις έναν παλιό αλλά καινούριο κόσμο μπροστά σου. Σίγουρα ο καθένας συγκλονίζεται για το πώς ξεχάστηκαν αυτές οι (κάποτε τόσο σημαντικές) σκέψεις. Βλέπω ένα όνειρο που κόβει σαν αλήθεια... Τι είναι το όνειρο; Και ποιο είναι το όριό του σε σχέση με την αλήθεια; Το όνειρο (ό,τι κι αν σημαίνει αυτό) είναι ο κόσμος όπως τον επεξεργάστηκε το μυαλό και η συνείδησή μας. Είναι μέρος της αλήθειας, μιας αλήθειας όπως εμείς την αντιληφθήκαμε. Ή, αλλιώς, η σκέψη ως παιδικό παραμύθι του παραπάνω στίχου.
   Φρόνιμα κούκλα μου, λέω στην ψυχή μου... Η ψυχή είναι σαν άλογο, έτοιμο να αφηνιάσει με την οσμή του κινδύνου και να χάσει τον έλεγχο. Έτσι χρειάζεται την αυτοσυγκράτηση στην δύσκολη πορεία της. Κι όχι μόνο αυτό αλλά και το "κούκλα μου" λειτουργεί ως ενθαρρυντικό για να συνεχιστεί το βραδινό παραλήρημα με ευνοϊκές συνθήκες. Όλα θα γίνουν όπως τα 'χουμε σχεδιάσει... Αυτοσαρκασμός. Φυσικά και το σχέδιο έρχεται ερήμην, αφού αν ήταν δυνατόν το παρελθόν θα έμενε κλειδωμένο για πάντα. Εννοείται μάλλον ότι το σχέδιο υπάρχει για να αντιμετωπίσει την ακούσια μα βίαιη κατάσταση μέσα στην ψυχή. Στο φως θα γίνεσαι ξανά δική μου και στο σκοτάδι θα σε χάνω μες στα δάση... Η ψυχή αλλιώς αντιδρά την ημέρα, αλλιώς τη νύχτα. Την ημέρα όλα είναι πιο εύκολα: το φως φέρνει την αντικειμενική, αναφορική σκοπιά των πραγμάτων στην επιφάνεια και η συναναστροφή με τον κόσμο, την ρουτίνα και τα τετριμμένα διευκολύνει την ψυχή να ξεχάσει τις έγνοιες της. Τη νύχτα πάλι, το σκοτάδι και η απομόνωση φέρνουν σκέψεις τρελές, απόκοσμες. Οι συνειρμοί παίρνουν ζωή στο όνειρο και οι σκέψεις βασανίζουν εν ώρα αϋπνίας. Η φοβερή τώρα εικονοπλασία του στίχου παρομοιάζει (όπως το φαντάζομαι τουλάχιστον εγώ) την ψυχή με κάτι έμψυχο και ατίθασο, πουλί ή άλογο ίσως, το οποίο είναι ήρεμο και άφοβο στο φως της ημέρας, υπό τον έλεγχο του μυαλού. Τη νύχτα όμως έρχεται ο φόβος, το πάθος, η νοσταλγία, η ανάμνηση, η σύμφυρση των οποίων οδηγεί την ψυχή σε ένα νοερό ταξίδι, σαν να έχει φύγει από τον έλεγχο και να περιπλανιέται μέσα σε σκοτεινά δάση. Η ειρωνεία είναι πως η κατάσταση παρουσιάζεται σαν συμφωνία, επειδή ο άνθρωπος ξέρει πως τα βράδια πάντα θα χάνει τον έλεγχο: έτσι η βραδινή περιπλάνηση φαίνεται να είναι κάτι προσφιλές.
   Τους φόβους ξέμαθα, σε κύκλους κλείνομαι... Σιγά σιγά ο άνθρωπος μεγαλώνει και ωριμάζει. Οι παιδικοί φόβοι φεύγουν και αντικαθίστανται από σταθερότητα και σιγουριά. Όταν όμως έρχεται η ώρα της ανάμνησης αυτοί οι φόβοι γίνονται μια πραγματικότητα και πάλι, ένας φαύλος κύκλος κατά τη διάρκεια της νύχτας: όλα είναι πιο έντονα και ζωντανά. Δεμένο πάνω μου το ψέμα της ζωής μου... Εκείνες τις ώρες που το παρελθόν (ψέμα όπως παρουσιάζεται σε άλλους, κάτι κρυμμένο ή ψεύτικα δοσμένο, αλλά αλήθεια για τον εαυτό μας) οργιάζει, το ψέμα "δένεται", δηλαδή αγκιστρώνεται πάνω στο μυαλό και δεν το αφήνει σε ησυχία και στην γαλήνη του ύπνου. Στα φώτα έμαθα σκιά να γίνομαι... Η ενοχή λοιπόν, η Ερινύα, είναι αυτή που έχει τον έλεγχο της ψυχής πια, κι ο άνθρωπος που νιώθει τύψεις φοβάται το φως (δηλαδή την αλήθεια). Ξένο καράβι μιας θάλασσας δικής μου... Εικονοπλασία και πάλι: το ακυβέρνητο καράβι είναι πάλι η ίδια η ψυχή, που πλέει στις σκέψεις, που παρομοιάζονται με θάλασσα. Δικές μου οι σκέψεις αλλά το μέσο που έχω για να την εξερευνήσω αυτή την θάλασσα δεν μπορώ να το ελέγξω...
   Όμως το ψέμα μου τα βράδια λύνεται, παίρνει ζωή απ' τη ζωή, γίνεται αλήθεια... Η περιγραφή της όλης κατάστασης. Αυτό το αντικείμενο σκέψης αλλού λέγεται ψέμα, αλλού παρελθόν, αλλού όνειρο, αλλού παραμύθι, πάντως ζωντανεύει με την έλευση του σκοταδιού. Πώς; Αφορμώμενο από τα γεγονότα που περιτριγυρίζουν την σκέψη. Γίνεται πιο αληθινό όσο η ώρα περνάει και δυναμώνει παίρνοντας μια στέρεη υπόσταση στο συνειδητό πλέον. Τι κι αν το αίμα μου κρασί δε γίνεται... Ασυνήθιστη περιγραφή, η οποία επιδέχεται πολλών ερμηνειών. Το αίμα ίσως συμβολίζει την αλήθεια των γεγονότων, αυτά που συνέβησαν πραγματικά και άφησαν σημάδι. Δεν γίνεται κρασί, μιας και η αλήθεια δεν είναι ψέμα, όσο κι αν προσπαθήσουμε να πείσουμε τον εαυτό μας για το αντίθετο. Ο στίχος δείχνει να έχει μέσα του μια νότα παραίτησης. ...σκοτώνουν τα όνειρα όταν γίνονται συνήθεια... Αν λάβουμε τα όνειρα με την κυριολεκτική έννοια, τότε η συνήθεια φαίνεται να δημιουργεί ένα φαύλο κύκλο πάλι. Κάτι που κλωθογυρίζει την σκέψη καλό είναι να μη γίνεται συχνά, για να έχει περιθώρια ο νους να ξεσκάσει, να αποφύγει την στενοχώρια. Η επανάληψη κάνει το όνειρο-σκέψη εμμονή, άρα βασανίζει και προκαλεί σταδιακά τον "θάνατο".
   Ποιος μπορεί να πει πως κατάλαβε ένα ποίημα εξ ολοκλήρου; Ποιος μπορεί να ακολουθήσει σκέψεις ή στίχους αλάνθαστα; Κι εγώ, όπως τόσοι άλλοι, άκουσα και ταξίδεψα. Κι αν έδωσα μια ερμηνεία, αυτή ίσως να μην είναι η σωστή, μπορεί ούτε καν στο ελάχιστο. Αλλά αυτή είναι η μαγεία των στίχων: να κινούν κάτι, κάτι που είναι διαφορετικό στον καθένα μας και το αντιλαμβανόμαστε με εντελώς προσωπικό τρόπο...