Μακάριοι οι Πτωχοί τω Πνεύματι

   Τις προάλλες έβλεπα ένα βίντεο με αφορμή κάποιους ανθρώπους που έφυγαν από τη Βόρειο Κορέα για να γλυτώσουν από το καθεστώς. Τότε υπήρχε η 4ετία της μεγάλης πείνας και, παρά τις ωμότητες του καθεστώτος, ήταν αυτός ο παράγοντας που τους έκανε να φύγουν. Μετά από περιπέτειες λοιπόν, έφτασαν να είναι πολιτες της Νότιας Κορέας, με εργασία, δικαιώματα και φυσιολογική ζωή. Όταν ο δημοσιογράφος ρώτησε: "Πού πιστεύετε ότι οι άνθρωποι είναι πιο ευτυχισμένοι;" η κοπέλα που ερωτήθηκε απάντησε με απόλυτη βεβαιότητα: "Στη Βόρεια Κορέα! Οι άνθρωποι εκεί, παρά τα όσα συμβαίνουν, ζούνε απλά κι ευτυχισμένα, χωρίς έγνοιες. Ενώ στη Νότια Κορέα, αν και έχουν πάμπολλες ευκαιρίες, ελευθερίες και δικαιώματα, είναι τόσο πολύ το άγχος που οι άνθρωποι δεν είναι ευτυχισμένοι".

   Το συμπέρασμα με σόκαρε. Ποτέ δεν περίμενα πως κάτι τέτοιο θα μπορούσε να ειπωθεί, πόσο μάλλον να ισχύει. Δεν ήξερα πως το κυνήγι της ευτυχίας έχει τόσο απλή λύση. Όταν ήμουν παιδί και διάβαζα παραμύθια για βασίλεια, σκεφτόμουν πως είναι τρομερά δυστυχισμένοι οι άνθρωποι εκεί, καθώς έχουν από πάνω τους έναν βασιλιά που τους ορίζει κι έχει δικαίωμα ζωής και θανάτου πάνω τους. Τώρα πια καταλαβαίνω πως δεν είναι έτσι: το κλειδί είναι η έλλειψη γνώσης. Εφόσον εκείνοι οι άνθρωποι μεγάλωσαν με την ιδέα πως "έτσι είναι", δεν έχουν σκεφτεί ποτέ τους πως ίσως κάπου να υπάρχουν ανθρώπινα δικαιώματα. Ακόμα κι αν βλέπουν δημόσιες εκτελέσεις μέρα παρά μέρα, αν αυτό ανήκει στην καθημερινότητα, στη ροή της πραγματικότητας, και οι άνθρωποι δεν ξέρουν κάτι διαφορετικό, η άγνοια τους προστατεύει από τη δυστυχία.

   Εγώ πάλι, που έχω γνωρίσει, μέσω βιβλίων ή εμπειριών, για πιο εξελιγμένες κοινωνίες, οικτίρω αυτούς τους ανθρώπους. Είναι η γνώση που με βάζει να κάνω συγκρίσεις και να θεωρώ ότι ο Α είναι ευτυχισμένος ενώ ο Β όχι. Αν δεν είχα καθόλου γνώση, δε θα έμπαινα στον κόπο να το σκεφτώ κι αυτό πιθανότατα θα με έκανε ευτυχισμένο. Με βάση αυτόν τον συλλογισμό, η γνώση φέρνει συγκρίσεις κι αυτές φέρνουν ευτυχία μόνο αν είναι ικανοποιητικές. Όμως επειδή πάντα υπάρχουν παγκοσμίως παραδείγματα που είναι καλύτερα απ' τα δικά μας, η γνώση μας κάνει να τρωγόμαστε και να μακαρίζουμε τον μακρινό τόπο, οικτίροντας εμάς γιατί δεν είμαστε έτσι.
   Γενικά υπάρχει ανέκαθεν η απορία αν η συσσώρευση γνώσεων αυξάνει τα επίπεδα ευτυχίας. Ίσως η συνειδητοποίηση κάποιων καταστάσεων να σχετίζεται, πάντα μέσω της σύγκρισης, όμως οι απλές και σκόρπιες γνώσεις δε βοηθάνε. Συνήθως η περιέργεια, αν και χρήσιμη, φέρνει κακά μαντάτα: ας σκεφτούμε τις ειδήσεις που βλέπουμε καθημερινά στους δέκτες μας. Οι περισσότερες σχετίζονται με κάτι κακό και αυξάνουν τα επίπεδα άγχους. Συνήθως ο τηλεθεατής έχει ήδη δεχτεί αρκετές ψυχρολουσίες προτού εμφανιστούν δυο-τρία καλά νέα, που επ' ουδενί αρκούν ως αντιστάθμισμα. 

   Αντίθετα, η έλλειψη γνώσεων φέρνει ξεγνοιασιά. Η πληροφόρηση ότι κάπου στη Ρωσία ένα ζευγάρι κάηκε ζωντανό ή ότι στη Μαλαισία οικογένεια ωθούσε τα παιδιά της στην πορνεία δε μου χρησιμεύει κάπου. Το να μην ξέρω για όλα αυτά όμως μου χαρίζει ανεμελιά, χαλαρότητα και έλλειψη πνευματικού φόρτου. Μπορώ να συγκεντρωθώ σε όσα έχω, σε όσα υπάρχουν γύρω μου και, αν είμαι άνθρωπος ευχάριστος και ανέμελος, να ευτυχήσω.
   Βέβαια η ανάγκη για πληροφόρηση είναι εθισμός. Ένας άνθρωπος που έχει συνηθίσει να βλέπει ειδήσεις καθημερινά δεν μπορεί να ζήσει χωρίς αυτές. Ο καθημερινός βομβαρδισμός από ειδήσεις είναι αναπόσπαστο μέρος της ζωής του, κι ας μην τον κάνουν πιο ευτυχισμένο. Η συνήθεια, όπως πολύ συχνά γίνεται, κερδίζει τη μάχη ενάντια στην ευτυχία. Είναι μια εύκολη λύση, απλή και αυθόρμητη, που αφήνει μακριά το κυνήγι της ευτυχίας, το οποίο είναι μακρινό, αόριστο και ίσως-ίσως άπιαστο. Από την άλλη, ο άνθρωπος που δεν έχει έγνοιες στο κεφάλι του έχει την ευτυχία του μικρού παιδιού: όταν οι υπόλοιποι φροντίζουν για τα υπόλοιπα, ενώ ο ίδιος ζει τη ζωή του, χωρίς να νοιάζεται να σώσει τον κόσμο, το περιβάλλον, τη χώρα του ή την οικογένειά του έστω, μπορεί να δηλώνει -και να είναι- ο πιο ευτυχισμένος άνθρωπος. Μακάριοι οι πτωχοί τω πνεύματι λοιπόν, κι ας συνδεθεί αυτή η φτώχεια με την έλλειψη πληροφόρησης και γνώσεων, όχι με την έλλειψη πνευματικής διαύγειας.