Σάββατο 3 Μαΐου 2014

Συμπεριφορά ως Συνήθεια

   Κάθε μορφή αλληλεπίδρασης και συμβίωσης μεταξύ ανθρώπων δημιουργεί μια κοινωνία. Μικρή ή μεγάλη, δεν έχει σημασία. Και ως κοινωνία, είτε αναφερόμαστε στον επαγγελματικό είτε στον οικογενειακό είτε σε οποιονδήποτε άλλο τομέα, υπάρχουν κανόνες: κανόνες σχέσεων. Αυτοί οι κανόνες παραμένουν πάγιοι, όσο και οι σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων, οι οποίες βασίζονται στην ψυχολογία. Θα ήθελα να επεκταθώ σε ένα φαινόμενο αυτών των κανόνων σχέσεων, το οποίο αποκαλώ "συμπεριφορά ως συνήθεια".
   Πρώτα απ' όλα, τι εννοώ λέγοντας συμπεριφορά; Ως συμπεριφορά εκλαμβάνω κάθε αντίδραση, συναίσθημα, τρόπο έκφρασης που μπορεί να εφαρμόσει κάποιος απέναντι σε κάποιον (ή σε κάτι) άλλο. Αλλά πώς ταιριάζει η συνήθεια με αυτά;
   Τις περισσότερες φορές, η λέξη συνήθεια μας πηγαίνει συνειρμικά στο υλικό επίπεδο κι όχι στο πνευματικό/ψυχολογικό. Συνήθεια είναι να τρώω πολύ, να καπνίζω, να πίνω, οι δουλειές που κάνω κάθε πρωί, τα μέρη που συχνάζω κτλ. Ο κατάλογος είναι αμέτρητος. Παρόλα αυτά, αν σταθούμε στο επίπεδο συμπεριφοράς, μπορούμε να βρούμε στοιχεία κάποιου, τα οποία επαναλαμβάνονται για μεγάλο χρονικό διάστημα. Ισχύει λίγο-πολύ για όλους και αυτή η συνήθεια είναι, θα έλεγα, κακή.
   Φανταστείτε δυο φίλους σας. Ο ένας θυμώνει πολύ συχνά, ενώ ο άλλος σπάνια. Πέρα από το αυτονόητο, ότι δηλαδή αυτός που θυμώνει συχνά γίνεται φορτικός, υπάρχει και το άλλο μειονέκτημα: ο θυμός του χάνει το νόημά του. Δεν ταράζει πλέον τα νερά. Δεν φανερώνει τα όρια αυτού του ανθρώπου. Θα έλεγα ότι ο απέναντι κάποια στιγμή παθαίνει "ανοσία" στο θυμό και, σε κάθε ξέσπασμα του άλλου, ξεφυσάει και σκέφτεται "άντε πάλι απ' την αρχή". Απλά ανέχεται την κατάσταση και δεν ακούει καν τους λόγους και το πιθανό δίκαιο του άλλου. Τι θετικό βγαίνει απ' την κατάσταση αυτή; Τίποτα. Η σχέση μεταξύ τους απλά τρίβεται μέχρι κάποτε να ξεφτίσει...
   Από την άλλη, ο ηπιότερος φίλος είναι και πιο ευχάριστος. Δε δημιουργεί σύγχυση, κακή διάθεση, φορτικότητα στην ατμόσφαιρα. Αλλά τη μία φορά που θα το κάνει, έχει ήδη σηματοδοτήσει τα όριά του, έχει κερδίσει την προσοχή του απέναντι και πιθανότατα θα κερδίσει μια ενδεχόμενη αντιπαράθεση. Γιατί; Διότι ο απέναντι θα τον σεβαστεί και θα τον ακούσει, με βασικότατο παράγοντα αυτόν της έκπληξης! Ο αιφνιδιασμός αυτός που θα προκαλέσει το ξαφνικό ξέσπασμα θα κερδίσει τον άλλον, κατά πάσα πιθανότητα.
   Αυτές οι δύο περιπτώσεις περιπλέκονται ακόμα περισσότερο στον επαγγελματικό τομέα. Κι αυτό διότι τον εργοδότη δεν τον έχουμε διαλέξει. Έχουμε έναν ξένο, τον οποίο ανεχόμαστε να φωνάζει και να απαιτεί καθημερινά, μέχρι η κακή του συμπεριφορά να γίνει συνήθεια. Πλέον είμαστε αδιάφοροι, έχουμε συνηθίσει τα ντεσιμπέλ του. Και φυσικά χάνει το δίκιο του, δεν κερδίζει την προσοχή μας και πέφτει το επίπεδο εργασίας. Ενώ ένας εργοδότης ήπιων τόνων, που θα πατήσει πόδι σπάνια, θα κερδίσει πολλά και θα προσφέρει εξίσου πολλά σε εργασιακό επίπεδο. Αρκεί ο θυμός να μη γίνει συνήθεια...
   Μια ακόμα κακή συνήθεια των ανθρώπων, που φανερώνεται σε σχέσεις, κυρίως ερωτικές, είναι η ανταλλαγή δώρων και οι υποχωρήσεις (κι αυτές δώρα είναι κατά κάποιον τρόπο). Όταν ο ένας από τους δύο υποχωρεί συνεχώς, αυτό γίνεται μια κακή συνήθεια. Μετά από κάποιο διάστημα, όχι μόνο το "παιχνίδι" θα είναι μονόπλευρο, αλλά και οι απαιτήσεις του άλλου θα αυξηθούν! Δε θα υπολογίζει καν τη γνώμη του υποχωρητικού, διότι έχει συνηθίσει να κερδίζει κάθε αντιπαράθεση! Είναι κάτι καινούριο αυτό; Όχι φυσικά, η έλλειψη μέτρου πάντα φέρνει αστάθεια.
   Το παράδειγμα των δώρων πάλι. Είτε αυτά είναι ένα μπουκέτο λουλούδια είτε ένα κέρασμα είτε το πλύσιμο των πιάτων, καλό είναι να γίνονται μετρημένα. Η συνήθεια σκοτώνει βάναυσα κάθε καλή πρόθεση. Κι όχι μόνο αυτό αλλά και το δώρο χάνει την αξία του. Ο ένας πλέον έχει συνηθίσει να δίνει κι ο άλλος να παίρνει. Κι όταν αυτό κάποια στιγμή σταματήσει, αυτός που έπαιρνε συνεχώς παρεξηγείται! Είναι αχάριστος;
   Κατά τη γνώμη μου όχι. Ή τουλάχιστον δεν είναι απόλυτα αχάριστος. Απλά έτσι έμαθε. Ο/η σύντροφος τον κακοέμαθε, τα δώρα έγιναν μια συνήθεια και το φυσιολογικό, η ίση σχέση δηλαδή, δεν τον ικανοποιεί. Ποιος μπορεί να τον κατηγορήσει πως πήρε τα δώρα σαν δεδομένα; Αφού ο άλλος τα έδινε απλόχερα χωρίς να απαιτήσει τα ίδια: πούλησε πολύ φτηνά, για να μην πω χάρισε, την καλοσύνη του και την αγάπη του. Και, κρίνοντας εκ του αποτελέσματος, μπορώ με ασφάλεια να πω πως αυτοί οι τόσο διαφορετικοί κόσμοι δε θα συγκλίνουν: ποτέ δε θα καταλάβει "αυτός που παίρνει" το πώς συνήθισε να είναι κακομαθημένος και ποτέ ο άλλος δε θα δεχτεί την αχαριστία που βρήκε μπροστά του.
   Τι είναι τελικά αυτό που κάνει τη συνήθεια στη συμβίωση, τη συνήθεια στη συμπεριφορά, τόσο κακό οδηγό; Πιθανότατα το στοιχείο της έκπληξης που λείπει. Το να ζεις δίπλα σε κάποιον που σε ξαφνιάζει καθημερινά, που σου θυμίζει γιατί είσαι δίπλα του. Αν μη τι άλλο, μια συμβίωση που υπάρχει από συνήθεια σε κάνει να ξεχνάς τους λόγους ύπαρξής της: η μονοτονία κάνει τη ζωή ανώφελη και το νόημα ξεθωριάζει. Ποιο συναίσθημα αντέχει στο χρόνο όταν δε συδαυλίζουμε πού και πού τη φωτιά του;  

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου