Η Πατριαρχία και τα Στραβά της

   Δεν ξέρω αν σε αυτό ή σε κάποιο παράλληλο σύμπαν θα μπορούσαν να συμβιώσουν τα δύο φύλα εν ειρήνη, χωρίς την τάση να επιβληθούν και να εξουσιάσουν το ένα το άλλο. Επίσης δεν ξέρω πώς θα ήταν ένα μητριαρχικό μοντέλο, στο οποίο οι γυναίκες να έχουν την πρωτοκαθεδρία και να λειτουργούν οι κοινωνίες με τα δικά τους μέτρα και σταθμά. Αυτό που ξέρω είναι πως στον δικό μας κόσμο το αντρικό φύλο είναι το λεγόμενο "ισχυρό", ενώ το γυναικείο το "αδύναμο". Υπάρχει αυτό που αποκαλούμε πατριαρχία, ανδροκρατία κτλ.
   Αυτό το κοινωνικό μοντέλο είναι προαιώνιο. Δεν είμαι σε θέση να ξέρω πώς ξεκίνησαν όλα αλλά μπορώ να υποθέσω πως η μεγαλύτερη σωματική δύναμη του αρσενικού σιγά-σιγά κυριάρχησε πάνω στο θηλυκό. Η τεστοστερόνη, η ορμόνη που κυριαρχεί στους άνδρες, είναι εκείνη που κυρίως ευθύνεται για την μεγάλη σωματική διάπλαση, την επιθετικότητα, την τάση για την επιβολή και την κυριαρχία, καθώς και την καταπίεση προς τους αδύναμους. Έτσι, μετά από πολλές δεκάδες χιλιετίες οργανωμένων ανθρώπινων κοινωνιών, η πατριαρχία συνεχίζει να δείχνει το σκληρό πρόσωπό της και να διαιωνίζει τον πόνο και τη δυστυχία. Όχι πως το αντρικό φύλο δεν έχει καλά στοιχεία να επιδείξει. Απλά η εξουσία που διαρκεί από την αρχή του γένους μας και με αόριστο τέλος είναι φυσικό και επόμενο να βγάλει τον κακό εαυτό του εξουσιάζοντα απέναντι στον εξουσιαζόμενο. Σ' αυτό το άρθρο θα αναλύσω και θα τονίσω τα διάφορα επίπεδα καταπίεσης και κακοποίησης που υπάρχουν επειδή οι άντρες είναι η εξουσία και έχουν αφήσει το στίγμα τους στην ιστορία.
   Πρώτο είδος καταπίεσης είναι φυσικά η καταπίεση προς τη γυναίκα. Ο άνδρας ανέκαθεν θεωρούσε τον εαυτό του ανώτερο και λίγο-πολύ η γυναίκα ήταν κατώτερη κοινωνικά. Σε κάθε πατριαρχική κοινωνία υπήρχαν (και υπάρχουν!) αρκετά στοιχεία και συμπεριφορές υποτίμησης του αντίθετου φύλου, άλλοτε με πιο "πολιτισμένο" τρόπο κι άλλοτε πιο βάρβαρα. Παραδείγματα αυτών είναι η κλειτοριδεκτομή, η σωματική βία, ο βιασμός, ατομικός ή ομαδικός, η χρήση της γυναίκας σαν σκεύος ηδονής, η χρήση της σαν αναπαραγωγική μηχανή, η παντελής έλλειψη δικαιωμάτων, οι περιορισμοί των ελευθεριών πάνω στο σώμα της (η απαγόρευση άποψης σε θέματα εγκυμοσύνης-έκτρωσης, η αναγκαστική κάλυψη των επίμαχων σημείων ενώ ο άντρας δεν έχει τέτοια προβλήματα, ο φόβος για τα έμμηνα και ο χαρακτηρισμός της γυναίκας ως "μιαρής", οι χαρακτηρισμοί κάθε συμπεριφοράς της με βάση την αντρική νοοτροπία και πολλά άλλα), η ίδια η απαγόρευση κυκλοφορίας (η γυναίκα χρειάζεται συγκεκριμένο λόγο για να βγει, αλλιώς χαρακτηρίζεται συχνά ασυνόδευτη, τσούλα κτλ. από πολλούς - φανταστείτε κάτι αντίστοιχο για τον άντρα), η ψυχολογική βία στην οποία υπόκειται η κάθε γυναίκα στην καθημερινότητά της, η σεξουαλική παρενόχληση και η έλλειψη περιθωρίων απέναντί της, η ανελευθερία απέναντι στην σεξουαλικότητά της (αν δεν θέλει σεξ το παίζει δύσκολη/ακατάδεχτη, αν θέλει σεξ είναι "πόρνη" κτλ.). Κι αυτά είναι λίγα παραδείγματα από συμπεριφορές χιλιοακουσμένες, επαναλαμβανόμενες, βασανιστικές και κατάπτυστες, που όμως δεν ενδιαφέρουν τον πολύ κόσμο και δεν συγκινούν μια μεγάλη μερίδα του αντρικού φύλου. Ο φόβος μιας γυναίκας να βγει από το σπίτι της μετά από ένα επιθετικό κι απαιτητικό φλερτ ή μια απόπειρα βιασμού, η έκθεση σε επίμονες και ασταμάτητες προσπάθειες για συνεύρεση (που πρέπει να αποκρούονται ευγενικά κι υπομονετικά για να μην παρεξηγηθεί ο άντρας) για έναν άντρα είναι αδιανόητες ενώ για την γυναίκα καθημερινότητα. Ο προαιώνιος φόβος του βιασμού δε λέει κάτι στον άντρα. Και δυστυχώς η καταπίεση που δεν ζούμε συνήθως δε μας αφορά...
   Έπειτα έρχεται η παρενόχληση των αδύναμων. Αυτή υπάρχει κυρίως διότι το μοναδικό κριτήριο σεβασμού ανάμεσα σε μια αντρική παρέα είναι η δύναμη (ασχέτως του τι είδος δύναμης είναι αυτό). Ο δυνατός έχει λόγο, περνάει το δικό του και γίνεται αρχηγός ενώ ο αδύναμος υφίσταται καταπίεση, αφαίρεση δικαιωμάτων και γίνεται υποχείριο, περίγελος και κλωτσοσκούφι των δυνατών. Όποιος δεν έχει νιώσει έτσι ποτέ στη ζωή του, μάλλον ήταν στην αντίθετη παράταξη ή στην ενδιάμεση τάξη των αδιάφορων. Αυτή η έμφυτη συνεχής σύγκριση δύναμης ανάμεσα στους άντρες επηρεάζει κάθε σχέση τους: ο αδύναμος απλά περιφρονείται και καταπατιέται. Δεν ξέρω πώς θα ήταν η αντίστοιχη αντιμετώπιση από μια μητριαρχική κοινωνία αλλά σίγουρα δε θα ήταν αυτή. Το μητρικό ένστικτο/φίλτρο, η στοργή προς τα αδύναμα μέλη, η δεύτερη ευκαιρία και η συγχώρεση είναι αρκετά πιο ανεπτυγμένα χαρακτηριστικά στις γυναίκες παρά στους άντρες. Καταντάει σχεδόν αστείο το ότι πρέπει να θεσπιστούν νόμοι, ηθικοί κανόνες και καμπάνιες προκειμένου να διασφαλιστούν τα βασικά δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία, των ψυχικά ασθενών κτλ. Διότι η φύση της πατριαρχίας θέλει αυτά τα άτομα υπόδουλους των δυνατών. Ας μην ξεχνάμε τον Καιάδα, αυτή τη μελανή σελίδα της ελληνικής ιστορίας που κάποιοι αναπολούν...
   Αμέσως επόμενο θέμα είναι η σεξουαλική ελευθερία. Ακολουθούμενη από ζωώδη ένστικτα, η πατριαρχική κοινωνία επιτρέπει στον δυνατό κάθε σεξουαλική ελευθερία, ενώ όλοι οι υπόλοιποι καταπιέζονται για τις γενετήσιες ορμές τους. Προφανώς περιλαμβάνονται οι γυναίκες σε αυτό τον φριχτό κατάλογο αλλά επίσης κατατάσσονται οι ομοφυλόφιλοι (μιας και είναι "λιγότερο άντρες"), οι αμφιφυλόφιλοι και όλοι, μα όλοι, οι μη ετεροφυλόφιλοι άντρες. Θεωρείται σκάνδαλο έστω η ύπαρξη αυτών των επιθυμιών και θεωρείται από την πλειοψηφία πως κάποιος προκαλεί και μόνο που βγάζει στην επιφάνεια τον εαυτό του. Φυσικά δεν υπάρχει κανένα επιχείρημα πάνω σε αυτό. Απλά ο ετεροφυλόφιλος άντρας είναι ισχυρότερος άρα το δικό του περνάει ενώ οι υπόλοιποι πρέπει να ζούνε με το μαστίγιο και την χλεύη. Οποιοσδήποτε ετεροφυλόφιλος διατυμπανίζει την οργή που νιώθει για την ύπαρξη και την εκδήλωση διαφορετικών σεξουαλικών προσανατολισμών δεν κάνει τίποτε άλλο από το να ακολουθεί τη μάζα. Να λειτουργεί με βάση την "κοινή γνώμη", να κρύβεται πίσω από παγιωμένες και προστατευμένες συμπεριφορές, να περιορίζει ελευθερίες που ο ίδιος δεν κινδυνεύει να χάσει και να καταπιέζει από συνήθεια, χωρίς να ξέρει ο ίδιος γιατί. Γιατί αλήθεια ο οποιοσδήποτε να τιμωρείται για τις σεξουαλικές του προτιμήσεις, εφόσον δεν εμπεριέχουν βία; Σημειωτέον ότι οι ετεροφυλόφιλοι άντρες προκαλούν δια της βίας συνεύρεση σε απείρως περισσότερες περιπτώσεις από τους ομοφυλόφιλους! Παρόλα αυτά η κατακραυγή φυσικά πηγαίνει στην άλλη πλευρά.
   Ένα ακόμα φλέγον ζήτημα, το οποίο δεν μπορεί να περάσει απαρατήρητο, είναι η θρησκεία. Ας σκεφτούμε λίγο πώς ήταν κάποιες πρωτόγονες λατρείες, πριν η πατριαρχία πατήσει πόδι και εκεί: η πρωταρχική και ισχυρότερη θεότητα ήταν γυναίκα. Είχε ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στο πάνθεον των πολυθεϊστικών θρησκειών και αδιαμφισβήτητη δύναμη στις μονοθεϊστικές. Γιατί; Μα διότι η δύναμη της γυναίκας να τεκνοποιεί θεωρούνταν μαγική. Επίσης διότι τα έμμηνα προκαλούσαν ανείπωτο δέος στους άντρες. Καθώς όμως οι αιώνες περνούσαν, κάποιες από τις θεότητες αυτές (Ιστάρ, Αφροδίτη, Κυβέλη, Ρέα, Γαία, Νιου-Βα) απέκτησαν δευτερεύοντα ρόλο. Αξιοσημείωτες οι περιπτώσεις μιας σχετικής ισότητας σε ζεύγη όπως Γκεμπ-Νουτ (Αίγυπτος), Αψού-Τιαμάτ (Βαβυλώνα), Ιζανάγκι-Ιζανάμι (Ιαπωνία). Φυσικά και θεότητες που συμβόλιζαν την σεξουαλική ελευθερία (Μπέρφομετ, Παν) δαιμονοποιήθηκαν αργότερα και έγιναν σύμβολα του κακού. Έτσι "αποκαταστάθηκε η τάξη", μια τάξη δηλαδή στην οποία η σεξουαλική ελευθερία είναι έγκλημα. Κάπως έτσι στις περισσότερες θρησκείες ο Θεός (ο άφυλος, το απόλυτο Ον) είναι άντρας. Δεν μπορεί να θεωρηθεί καθόλου περίεργο μιας και η πατριαρχία δεν αφήνει άλλα περιθώρια. Οι γυναίκες είναι σαν παιδιά κατώτερων θεών. Απλά ατύχησαν που γεννήθηκαν γυναίκες.
   Ένας άλλος τομέας όπου η πατριαρχία έχει ρίξει χάος και σκοτάδι είναι η πολιτική. Μιας και το αντρικό φύλο χαρακτηρίζεται (από την προϊστορική εποχή) από τυχοδιωκτισμό, λόγω της ανάγκης να βγαίνει σε μεγάλα και αβέβαια κυνήγια, η συμπεριφορά του τζογαδόρου έχει περάσει στα γονίδιά μας. Οπότε η πολιτική χαρακτηρίζεται από μεγάλες και όχι σίγουρες κινήσεις, οι οποίες όμως στοιχίζουν αμέτρητα κι ανώνυμα θύματα. Πόλεμοι, οικονομικές κρίσεις, δολοφονίες, τρομοκρατικά χτυπήματα, πραξικοπήματα κτλ. είναι αποτελέσματα βιαστικών υπολογισμών, παιχνιδιών εξουσίας, ανάγκης για καθυπόταξη, υποδούλωση και καταπίεση των αδύναμων. Γενικά ένα μητριαρχικό μοντέλο εξουσίας πιθανόν να τα πήγαινε καλύτερα σε επίπεδο πολιτικής. Βέβαια τα παραδείγματα που έχουμε σήμερα είναι μεμονωμένα και όχι αντιπροσωπευτικά: είναι γυναίκες ζυμωμένες μέσα στην πατριαρχία και μετρημένες στα δάχτυλα.
   Το πιο σημαντικό όμως σφάλμα, κατά τη γνώμη μου, της πατριαρχίας, η μεγαλύτερή της αδυναμία, το πιο απαράδεκτο κι ανώριμο στοιχείο της είναι η έλλειψη αυτογνωσίας. Η κοινή γνώμη δεν μπορεί ούτε καν να σκεφτεί πως μπορεί να έχει λάθος. Το μπαλάκι πάντοτε κι ανεξαιρέτως πάει αλλού: φταίνε οι γυναίκες που οι άντρες οργίζονται, φταίνε οι ομοφυλόφιλοι για την διατάραξη της ηθικής, φταίνε οι ανάπηροι που ζητάνε τα δικαιώματά τους για τον εκφυλισμό και την αδυναμία των επόμενων γενεών.. Πολλά τέτοια εξευτελιστικά παραδείγματα που δείχνουν πόσο αμετανόητα στρουθοκαμηλίζουμε. Πώς γίνεται μειοψηφίες, οι οποίες δέχονται κάθε είδους πόλεμο και καταπίεση, δεν έχουν πολιτική και στρατιωτική δύναμη, δεν έχουν συνήθως δικαίωμα λόγου ή εξουσίας, να ευθύνονται για τα δεινά μας; Και πώς γίνεται η πλειοψηφία, η ίδια η πατριαρχία, να μην ευθύνεται; Τελικά η έλλειψη αυτογνωσίας είναι ένα τρομερό ελάττωμα σε ένα άτομο. Μπορεί ο καθένας να φανταστεί τώρα τον αποπροσανατολισμό όταν η ίδια έλλειψη εντοπίζεται σε κλίμακα μιας χώρας ή της υφηλίου. Τα αποτελέσματα είναι η αδιάκοπη δυστυχία που μαστίζει τον κόσμο. Ας μην κλείνουμε τα μάτια μας. Η ισχυρή πλειοψηφία ευθύνεται. Η ευθυνοφοβία δε θα κάνει τον κόσμο καλύτερο.

Το Κυνήγι της Επιβίωσης

   Θεωρητικά κάθε οργανισμός που έχει φτιαχτεί οπουδήποτε στο σύμπαν ενδιαφέρεται να επιβιώσει. Όσο πολύχρωμος κι αν είναι ο κόσμος μας, ένα πράγμα παραμένει ασπρόμαυρο: η εναλλαγή ζωής και θανάτου. Και η μάχη για επιβίωση είναι σκληρή. Όποιος παρακολουθεί ρεπορτάζ από ντοκυμαντέρ σχετικά με τη φύση συχνά μπορεί να καταλάβει αρκετά για την ποικιλομορφία του κόσμου και των πλασμάτων του, όπως και για τους διάφορους τρόπους που αυτά εφευρίσκουν για να εξασφαλίσουν το πιο πολύτιμο αγαθό απ' όλα, την επιβίωση.
   Το ίδιο ισχύει και για τους ανθρώπους. Βέβαια το έχουμε ξεχάσει. Όταν λέμε "φύση" και "περιβάλλον" συνήθως αναφερόμαστε στο σύνολο των υπόλοιπων μορφών ζωής, αφήνοντας εμάς απέξω. Θεωρούμε δηλαδή κατά βάθος πως υπάρχει από τη μια η φύση κι από την άλλη οι άνθρωποι, οι οποίοι πλέον έχουμε εξασφαλίσει την επιβίωσή μας, ενώ τα υπόλοιπα είδη ακόμα παλεύουν γι' αυτήν...
   Πόσο οικτρά πλανευόμαστε! Η μάχη για την επιβίωση δεν σταματά ποτέ! Αλλά υπάρχουν αρκετοί παράγοντες από τους οποίους προέρχεται αυτή η πλάνη, δύο από τους οποίους είναι η υπεροψία μας και η κτητικότητα. Η κτητικότητα ας πούμε πως είναι η ανάγκη μας για κτήση, για να έχουμε κάτι δικό μας. Είναι το μεγαλύτερο ψέμα απ' όλα. Τίποτα δεν μας ανήκει, διότι τίποτα δεν ορίζουμε. Ένα παλιό ινδιάνικο ρητό έλεγε: "Η γη δεν ανήκει σε εμάς. Εμείς ανήκουμε στη γη". Τα παιδιά μας είναι οργανισμοί που αποσχίζονται και λειτουργούν εντελώς ανεξάρτητα από τη θέλησή μας, αν και πολλοί γονείς θέλουν να πιστεύουν πως τα ελέγχουν. Οι φίλοι μας, τα ζώα μας, τα σπίτια μας, οι περιουσίες μας... όλα αυτά είναι όμορφες ψευδαισθήσεις που μας κάνουν να νομίζουμε πως κάτι μας ανήκει, το οποίο θα μας κρατήσει σε αυτό τον κόσμο αφότου αποδημήσουμε για πάντα. Από αυτή την πλάνη προέρχεται και η έκφραση "ο πλανήτης μας". Δεν είναι δικός μας. Είναι κάτι αχανές, τεράστιο σε σχέση με εμάς, το οποίο προϋπήρχε και θα συνεχίσει να υπάρχει μετά από την έλευση του ανθρώπου.
   Έπειτα η υπεροψία. Η ανθρώπινη υπεροψία είναι μια μάστιγα εφάμιλλη με την προηγούμενη. Νομίζουμε πως είμαστε κυρίαρχοι των πάντων, η κορωνίδα της δημιουργίας, ενώ δεν ελέγχουμε καν τον εαυτό μας. Πιστεύουμε πως κάνουμε κάτι καλύτερο από τα ζώα, όμως μάλλον δεν είμαστε καλοί παρατηρητές: τα ζώα κάνουν κάθε κίνησή τους προκειμένου να επιβιώσουν. Να ζήσουν λίγο παραπάνω και να κάνουν απογόνους. Να μην εξαφανιστούν. Είναι απαλλαγμένα από το κυνήγι της ευτυχίας. Κάθε τους κίνηση είναι ένας κώδικας που, αν αποκωδικοποιηθεί, γίνεται φανερό πως οδηγεί στην επιβίωση. Κι ακριβώς γι' αυτό δεν πέφτουν στις παράλογες πλάνες του είδους μας, το οποίο προκειμένου να έχει "ευτυχία" βάζει την επιβίωση σε δεύτερη μοίρα. Τα μόνα είδη ζώων που ξεχνάνε την επιβίωση σε μεγάλο βαθμό είναι τα οικόσιτα. Κι αυτό επειδή έχουν επηρεαστεί από τον άνθρωπο, που τους παρέχει τροφή, στέγη, ζεστασιά και προστασία.
   Όταν η Riot Games έδωσε στον κυνηγό-αιλουροειδές Rengar την ατάκα "η άνεση γεννάει αδυναμία" έκανε κάτι πολύ σοφό: τόνιζε πως όταν η επιβίωση είναι εξασφαλισμένη, το είδος εκφυλίζεται. Ξεχνάει τον πραγματικό σκοπό της ύπαρξής του, παθαίνει ένα σοκ από την ξαφνική έλλειψη φόβου, κινδύνου και ανάγκης για επιβίωση και μετά ψάχνει αλλού τον σκοπό της ζωής του. Επίσης γίνεται απροετοίμαστο να αντιμετωπίσει θανάσιμες παγίδες και κινδύνους και ζει άσκοπα.
   Ας περάσω στον σύγχρονο άνθρωπο, ο οποίος εδώ και πολλούς αιώνες έχει εξασφαλίσει τα βασικά προς το ζην αγαθά και νιώθει ανώτερος από οποιοδήποτε πλάσμα της δημιουργίας. Αυτό το άσκοπο κυνήγι της ευτυχίας μας οδήγησε στο να ψάχνουμε λύσεις για να βρούμε κι άλλη ευτυχία ή να γίνουμε "πιο ευτυχισμένοι" από άλλους ανθρώπους. Κι εκεί ξεχάσαμε πως για να έχουμε την πολυτέλεια να είμαστε ευτυχισμένοι πρέπει πρώτα να μάθουμε να επιβιώνουμε. Οπότε κυνηγάμε κάθε πολυτέλεια που εσφαλμένα ονομάσαμε ευτυχία, πετώντας την υγεία μας, την εγγύηση της επιβίωσής μας, στην άκρη. Γι' αυτό βλέπω και κάτι ηλιθιότατες δηλώσεις όπως "αν πρόκειται να μην καπνίζω καλύτερα να πεθάνω", "καλύτερα να πεθάνω στα 60 μου πίνοντας αλκοόλ παρά στα 80 μου υγιής", "αν η ζάχαρη και το αλάτι είναι δηλητήρια θα πεθάνω τρώγοντάς τα" και άλλες πολλές, οι οποίες αυτόματα υποβιβάζουν δραματικά το IQ του είδους μας.
   Αλήθεια; Νομίζουμε πως είμαστε τόσο δυνατοί που μπορούμε να ελέγξουμε τον ίδιο μας τον θάνατο; Ποιοι; Εμείς, τα ανόητα ανθρωπάκια, τα οποία δεν έχουμε αποδεχτεί την ιδέα του θανάτου. Που όταν είμαστε νέοι πιστεύουμε πως το σώμα μας θα κρατήσει για πάντα και όταν γερνάμε ανάβουμε κεράκια για να σωθεί η ψυχή μας. Που πειθόμαστε από παραμύθια περί ανάστασης για να μην αποδεχτούμε τον θάνατο ως κάτι τετελεσμένο. Φυσικά τον θάνατο μόνο να τον καθυστερήσουμε μπορούμε, τίποτα περισσότερο. Κι αυτό γίνεται με τρόπους που οι περισσότεροι αγνοούμε ή δεν μπορούμε να ακολουθήσουμε. Οπότε οι παραπάνω δηλώσεις δείχνουν πόσο επιρρεπείς είμαστε στην ανθρώπινη αλαζονεία και στην πεποίθηση πως κάποιος άλλος θα φροντίσει για την επιβίωσή μας, ενόσω εμείς θα φερόμαστε με την υπευθυνότητα νηπίου. Καταστρέφουμε το συκώτι, τα νεφρά, το στομάχι, την καρδιά, τους πνεύμονες, τον εγκέφαλο και οποιοδήποτε ζωτικό όργανο με αναισθησία και αδιαφορία, πολλές φορές γελώντας. Διαλύουμε τον ίδιο μας τον εαυτό εθισμένοι πάνω απ' όλα με την ιδέα της ευτυχίας. Δεν αναγνωρίζουμε τα σημάδια που μας δίνει ο οργανισμός μας και κάθε μας αίσθηση πετιέται στα σκουπίδια μαζί με τη λογική μας. Δεν πειράζει. Μας αξίζει. Οι οργανισμοί που πραγματικά νοιάζονται για την επιβίωσή τους πολεμάνε οι ίδιοι γι' αυτήν.
   Τι είναι αυτό που μπορεί να μας αφυπνίσει; Μα ο φόβος του θανάτου φυσικά. Ένα ισχυρό και απότομο χτύπημα που έρχεται να μας θυμίσει πως η ύπαρξή μας είναι πρόσκαιρη και πως είμαστε αδύναμοι. Αδύναμοι να ελέγξουμε τη ζωή ή τον θάνατό μας. Ένα ρεύμα νερού την ώρα που κολυμπάμε, το οποίο μας τραβάει προς τα κάτω, μας δίνει την στιγμιαία αίσθηση του τι σημαίνει επιβίωση. Τι σημαίνει "πολεμάω για τη ζωή μου". Οι κινήσεις μας γίνοται σπασμωδικές και άτεχνες, διότι η ανάγκη για επιβίωση μας βρίσκει απροετοίμαστους. Η αρπάγη του θανάτου, η οποία πλησιάζει ξαφνικά απειλητικά κοντά, μας δίνει γνώση. Βάσει αυτού θυμάμαι τον μύθο για τον θεό Όντιν, ο οποίος κρεμάστηκε με σκοπό να πεθάνει και να αποκτήσει την απόλυτη γνώση. Αυτός ο μύθος έχει κάποια αλήθεια μέσα του τελικά. Διότι ο θάνατος, ή απλά μια μικρή γεύση του όσο είμαστε εν ζωή, μας δίνει γνώση και σοφία. Στο χέρι μας είναι να την αξιοποιήσουμε.