Κυριακή 29 Μαΐου 2016

Η Πατριαρχία και τα Στραβά της

   Δεν ξέρω αν σε αυτό ή σε κάποιο παράλληλο σύμπαν θα μπορούσαν να συμβιώσουν τα δύο φύλα εν ειρήνη, χωρίς την τάση να επιβληθούν και να εξουσιάσουν το ένα το άλλο. Επίσης δεν ξέρω πώς θα ήταν ένα μητριαρχικό μοντέλο, στο οποίο οι γυναίκες να έχουν την πρωτοκαθεδρία και να λειτουργούν οι κοινωνίες με τα δικά τους μέτρα και σταθμά. Αυτό που ξέρω είναι πως στον δικό μας κόσμο το αντρικό φύλο είναι το λεγόμενο "ισχυρό", ενώ το γυναικείο το "αδύναμο". Υπάρχει αυτό που αποκαλούμε πατριαρχία, ανδροκρατία κτλ.
   Αυτό το κοινωνικό μοντέλο είναι προαιώνιο. Δεν είμαι σε θέση να ξέρω πώς ξεκίνησαν όλα αλλά μπορώ να υποθέσω πως η μεγαλύτερη σωματική δύναμη του αρσενικού σιγά-σιγά κυριάρχησε πάνω στο θηλυκό. Η τεστοστερόνη, η ορμόνη που κυριαρχεί στους άνδρες, είναι εκείνη που κυρίως ευθύνεται για την μεγάλη σωματική διάπλαση, την επιθετικότητα, την τάση για την επιβολή και την κυριαρχία, καθώς και την καταπίεση προς τους αδύναμους. Έτσι, μετά από πολλές δεκάδες χιλιετίες οργανωμένων ανθρώπινων κοινωνιών, η πατριαρχία συνεχίζει να δείχνει το σκληρό πρόσωπό της και να διαιωνίζει τον πόνο και τη δυστυχία. Όχι πως το αντρικό φύλο δεν έχει καλά στοιχεία να επιδείξει. Απλά η εξουσία που διαρκεί από την αρχή του γένους μας και με αόριστο τέλος είναι φυσικό και επόμενο να βγάλει τον κακό εαυτό του εξουσιάζοντα απέναντι στον εξουσιαζόμενο. Σ' αυτό το άρθρο θα αναλύσω και θα τονίσω τα διάφορα επίπεδα καταπίεσης και κακοποίησης που υπάρχουν επειδή οι άντρες είναι η εξουσία και έχουν αφήσει το στίγμα τους στην ιστορία.
   Πρώτο είδος καταπίεσης είναι φυσικά η καταπίεση προς τη γυναίκα. Ο άνδρας ανέκαθεν θεωρούσε τον εαυτό του ανώτερο και λίγο-πολύ η γυναίκα ήταν κατώτερη κοινωνικά. Σε κάθε πατριαρχική κοινωνία υπήρχαν (και υπάρχουν!) αρκετά στοιχεία και συμπεριφορές υποτίμησης του αντίθετου φύλου, άλλοτε με πιο "πολιτισμένο" τρόπο κι άλλοτε πιο βάρβαρα. Παραδείγματα αυτών είναι η κλειτοριδεκτομή, η σωματική βία, ο βιασμός, ατομικός ή ομαδικός, η χρήση της γυναίκας σαν σκεύος ηδονής, η χρήση της σαν αναπαραγωγική μηχανή, η παντελής έλλειψη δικαιωμάτων, οι περιορισμοί των ελευθεριών πάνω στο σώμα της (η απαγόρευση άποψης σε θέματα εγκυμοσύνης-έκτρωσης, η αναγκαστική κάλυψη των επίμαχων σημείων ενώ ο άντρας δεν έχει τέτοια προβλήματα, ο φόβος για τα έμμηνα και ο χαρακτηρισμός της γυναίκας ως "μιαρής", οι χαρακτηρισμοί κάθε συμπεριφοράς της με βάση την αντρική νοοτροπία και πολλά άλλα), η ίδια η απαγόρευση κυκλοφορίας (η γυναίκα χρειάζεται συγκεκριμένο λόγο για να βγει, αλλιώς χαρακτηρίζεται συχνά ασυνόδευτη, τσούλα κτλ. από πολλούς - φανταστείτε κάτι αντίστοιχο για τον άντρα), η ψυχολογική βία στην οποία υπόκειται η κάθε γυναίκα στην καθημερινότητά της, η σεξουαλική παρενόχληση και η έλλειψη περιθωρίων απέναντί της, η ανελευθερία απέναντι στην σεξουαλικότητά της (αν δεν θέλει σεξ το παίζει δύσκολη/ακατάδεχτη, αν θέλει σεξ είναι "πόρνη" κτλ.). Κι αυτά είναι λίγα παραδείγματα από συμπεριφορές χιλιοακουσμένες, επαναλαμβανόμενες, βασανιστικές και κατάπτυστες, που όμως δεν ενδιαφέρουν τον πολύ κόσμο και δεν συγκινούν μια μεγάλη μερίδα του αντρικού φύλου. Ο φόβος μιας γυναίκας να βγει από το σπίτι της μετά από ένα επιθετικό κι απαιτητικό φλερτ ή μια απόπειρα βιασμού, η έκθεση σε επίμονες και ασταμάτητες προσπάθειες για συνεύρεση (που πρέπει να αποκρούονται ευγενικά κι υπομονετικά για να μην παρεξηγηθεί ο άντρας) για έναν άντρα είναι αδιανόητες ενώ για την γυναίκα καθημερινότητα. Ο προαιώνιος φόβος του βιασμού δε λέει κάτι στον άντρα. Και δυστυχώς η καταπίεση που δεν ζούμε συνήθως δε μας αφορά...
   Έπειτα έρχεται η παρενόχληση των αδύναμων. Αυτή υπάρχει κυρίως διότι το μοναδικό κριτήριο σεβασμού ανάμεσα σε μια αντρική παρέα είναι η δύναμη (ασχέτως του τι είδος δύναμης είναι αυτό). Ο δυνατός έχει λόγο, περνάει το δικό του και γίνεται αρχηγός ενώ ο αδύναμος υφίσταται καταπίεση, αφαίρεση δικαιωμάτων και γίνεται υποχείριο, περίγελος και κλωτσοσκούφι των δυνατών. Όποιος δεν έχει νιώσει έτσι ποτέ στη ζωή του, μάλλον ήταν στην αντίθετη παράταξη ή στην ενδιάμεση τάξη των αδιάφορων. Αυτή η έμφυτη συνεχής σύγκριση δύναμης ανάμεσα στους άντρες επηρεάζει κάθε σχέση τους: ο αδύναμος απλά περιφρονείται και καταπατιέται. Δεν ξέρω πώς θα ήταν η αντίστοιχη αντιμετώπιση από μια μητριαρχική κοινωνία αλλά σίγουρα δε θα ήταν αυτή. Το μητρικό ένστικτο/φίλτρο, η στοργή προς τα αδύναμα μέλη, η δεύτερη ευκαιρία και η συγχώρεση είναι αρκετά πιο ανεπτυγμένα χαρακτηριστικά στις γυναίκες παρά στους άντρες. Καταντάει σχεδόν αστείο το ότι πρέπει να θεσπιστούν νόμοι, ηθικοί κανόνες και καμπάνιες προκειμένου να διασφαλιστούν τα βασικά δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία, των ψυχικά ασθενών κτλ. Διότι η φύση της πατριαρχίας θέλει αυτά τα άτομα υπόδουλους των δυνατών. Ας μην ξεχνάμε τον Καιάδα, αυτή τη μελανή σελίδα της ελληνικής ιστορίας που κάποιοι αναπολούν...
   Αμέσως επόμενο θέμα είναι η σεξουαλική ελευθερία. Ακολουθούμενη από ζωώδη ένστικτα, η πατριαρχική κοινωνία επιτρέπει στον δυνατό κάθε σεξουαλική ελευθερία, ενώ όλοι οι υπόλοιποι καταπιέζονται για τις γενετήσιες ορμές τους. Προφανώς περιλαμβάνονται οι γυναίκες σε αυτό τον φριχτό κατάλογο αλλά επίσης κατατάσσονται οι ομοφυλόφιλοι (μιας και είναι "λιγότερο άντρες"), οι αμφιφυλόφιλοι και όλοι, μα όλοι, οι μη ετεροφυλόφιλοι άντρες. Θεωρείται σκάνδαλο έστω η ύπαρξη αυτών των επιθυμιών και θεωρείται από την πλειοψηφία πως κάποιος προκαλεί και μόνο που βγάζει στην επιφάνεια τον εαυτό του. Φυσικά δεν υπάρχει κανένα επιχείρημα πάνω σε αυτό. Απλά ο ετεροφυλόφιλος άντρας είναι ισχυρότερος άρα το δικό του περνάει ενώ οι υπόλοιποι πρέπει να ζούνε με το μαστίγιο και την χλεύη. Οποιοσδήποτε ετεροφυλόφιλος διατυμπανίζει την οργή που νιώθει για την ύπαρξη και την εκδήλωση διαφορετικών σεξουαλικών προσανατολισμών δεν κάνει τίποτε άλλο από το να ακολουθεί τη μάζα. Να λειτουργεί με βάση την "κοινή γνώμη", να κρύβεται πίσω από παγιωμένες και προστατευμένες συμπεριφορές, να περιορίζει ελευθερίες που ο ίδιος δεν κινδυνεύει να χάσει και να καταπιέζει από συνήθεια, χωρίς να ξέρει ο ίδιος γιατί. Γιατί αλήθεια ο οποιοσδήποτε να τιμωρείται για τις σεξουαλικές του προτιμήσεις, εφόσον δεν εμπεριέχουν βία; Σημειωτέον ότι οι ετεροφυλόφιλοι άντρες προκαλούν δια της βίας συνεύρεση σε απείρως περισσότερες περιπτώσεις από τους ομοφυλόφιλους! Παρόλα αυτά η κατακραυγή φυσικά πηγαίνει στην άλλη πλευρά.
   Ένα ακόμα φλέγον ζήτημα, το οποίο δεν μπορεί να περάσει απαρατήρητο, είναι η θρησκεία. Ας σκεφτούμε λίγο πώς ήταν κάποιες πρωτόγονες λατρείες, πριν η πατριαρχία πατήσει πόδι και εκεί: η πρωταρχική και ισχυρότερη θεότητα ήταν γυναίκα. Είχε ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στο πάνθεον των πολυθεϊστικών θρησκειών και αδιαμφισβήτητη δύναμη στις μονοθεϊστικές. Γιατί; Μα διότι η δύναμη της γυναίκας να τεκνοποιεί θεωρούνταν μαγική. Επίσης διότι τα έμμηνα προκαλούσαν ανείπωτο δέος στους άντρες. Καθώς όμως οι αιώνες περνούσαν, κάποιες από τις θεότητες αυτές (Ιστάρ, Αφροδίτη, Κυβέλη, Ρέα, Γαία, Νιου-Βα) απέκτησαν δευτερεύοντα ρόλο. Αξιοσημείωτες οι περιπτώσεις μιας σχετικής ισότητας σε ζεύγη όπως Γκεμπ-Νουτ (Αίγυπτος), Αψού-Τιαμάτ (Βαβυλώνα), Ιζανάγκι-Ιζανάμι (Ιαπωνία). Φυσικά και θεότητες που συμβόλιζαν την σεξουαλική ελευθερία (Μπέρφομετ, Παν) δαιμονοποιήθηκαν αργότερα και έγιναν σύμβολα του κακού. Έτσι "αποκαταστάθηκε η τάξη", μια τάξη δηλαδή στην οποία η σεξουαλική ελευθερία είναι έγκλημα. Κάπως έτσι στις περισσότερες θρησκείες ο Θεός (ο άφυλος, το απόλυτο Ον) είναι άντρας. Δεν μπορεί να θεωρηθεί καθόλου περίεργο μιας και η πατριαρχία δεν αφήνει άλλα περιθώρια. Οι γυναίκες είναι σαν παιδιά κατώτερων θεών. Απλά ατύχησαν που γεννήθηκαν γυναίκες.
   Ένας άλλος τομέας όπου η πατριαρχία έχει ρίξει χάος και σκοτάδι είναι η πολιτική. Μιας και το αντρικό φύλο χαρακτηρίζεται (από την προϊστορική εποχή) από τυχοδιωκτισμό, λόγω της ανάγκης να βγαίνει σε μεγάλα και αβέβαια κυνήγια, η συμπεριφορά του τζογαδόρου έχει περάσει στα γονίδιά μας. Οπότε η πολιτική χαρακτηρίζεται από μεγάλες και όχι σίγουρες κινήσεις, οι οποίες όμως στοιχίζουν αμέτρητα κι ανώνυμα θύματα. Πόλεμοι, οικονομικές κρίσεις, δολοφονίες, τρομοκρατικά χτυπήματα, πραξικοπήματα κτλ. είναι αποτελέσματα βιαστικών υπολογισμών, παιχνιδιών εξουσίας, ανάγκης για καθυπόταξη, υποδούλωση και καταπίεση των αδύναμων. Γενικά ένα μητριαρχικό μοντέλο εξουσίας πιθανόν να τα πήγαινε καλύτερα σε επίπεδο πολιτικής. Βέβαια τα παραδείγματα που έχουμε σήμερα είναι μεμονωμένα και όχι αντιπροσωπευτικά: είναι γυναίκες ζυμωμένες μέσα στην πατριαρχία και μετρημένες στα δάχτυλα.
   Το πιο σημαντικό όμως σφάλμα, κατά τη γνώμη μου, της πατριαρχίας, η μεγαλύτερή της αδυναμία, το πιο απαράδεκτο κι ανώριμο στοιχείο της είναι η έλλειψη αυτογνωσίας. Η κοινή γνώμη δεν μπορεί ούτε καν να σκεφτεί πως μπορεί να έχει λάθος. Το μπαλάκι πάντοτε κι ανεξαιρέτως πάει αλλού: φταίνε οι γυναίκες που οι άντρες οργίζονται, φταίνε οι ομοφυλόφιλοι για την διατάραξη της ηθικής, φταίνε οι ανάπηροι που ζητάνε τα δικαιώματά τους για τον εκφυλισμό και την αδυναμία των επόμενων γενεών.. Πολλά τέτοια εξευτελιστικά παραδείγματα που δείχνουν πόσο αμετανόητα στρουθοκαμηλίζουμε. Πώς γίνεται μειοψηφίες, οι οποίες δέχονται κάθε είδους πόλεμο και καταπίεση, δεν έχουν πολιτική και στρατιωτική δύναμη, δεν έχουν συνήθως δικαίωμα λόγου ή εξουσίας, να ευθύνονται για τα δεινά μας; Και πώς γίνεται η πλειοψηφία, η ίδια η πατριαρχία, να μην ευθύνεται; Τελικά η έλλειψη αυτογνωσίας είναι ένα τρομερό ελάττωμα σε ένα άτομο. Μπορεί ο καθένας να φανταστεί τώρα τον αποπροσανατολισμό όταν η ίδια έλλειψη εντοπίζεται σε κλίμακα μιας χώρας ή της υφηλίου. Τα αποτελέσματα είναι η αδιάκοπη δυστυχία που μαστίζει τον κόσμο. Ας μην κλείνουμε τα μάτια μας. Η ισχυρή πλειοψηφία ευθύνεται. Η ευθυνοφοβία δε θα κάνει τον κόσμο καλύτερο.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου