Θεωρητικά κάθε οργανισμός που έχει φτιαχτεί οπουδήποτε στο σύμπαν ενδιαφέρεται να επιβιώσει. Όσο πολύχρωμος κι αν είναι ο κόσμος μας, ένα πράγμα παραμένει ασπρόμαυρο: η εναλλαγή ζωής και θανάτου. Και η μάχη για επιβίωση είναι σκληρή. Όποιος παρακολουθεί ρεπορτάζ από ντοκυμαντέρ σχετικά με τη φύση συχνά μπορεί να καταλάβει αρκετά για την ποικιλομορφία του κόσμου και των πλασμάτων του, όπως και για τους διάφορους τρόπους που αυτά εφευρίσκουν για να εξασφαλίσουν το πιο πολύτιμο αγαθό απ' όλα, την επιβίωση.
Το ίδιο ισχύει και για τους ανθρώπους. Βέβαια το έχουμε ξεχάσει. Όταν λέμε "φύση" και "περιβάλλον" συνήθως αναφερόμαστε στο σύνολο των υπόλοιπων μορφών ζωής, αφήνοντας εμάς απέξω. Θεωρούμε δηλαδή κατά βάθος πως υπάρχει από τη μια η φύση κι από την άλλη οι άνθρωποι, οι οποίοι πλέον έχουμε εξασφαλίσει την επιβίωσή μας, ενώ τα υπόλοιπα είδη ακόμα παλεύουν γι' αυτήν...
Πόσο οικτρά πλανευόμαστε! Η μάχη για την επιβίωση δεν σταματά ποτέ! Αλλά υπάρχουν αρκετοί παράγοντες από τους οποίους προέρχεται αυτή η πλάνη, δύο από τους οποίους είναι η υπεροψία μας και η κτητικότητα. Η κτητικότητα ας πούμε πως είναι η ανάγκη μας για κτήση, για να έχουμε κάτι δικό μας. Είναι το μεγαλύτερο ψέμα απ' όλα. Τίποτα δεν μας ανήκει, διότι τίποτα δεν ορίζουμε. Ένα παλιό ινδιάνικο ρητό έλεγε: "Η γη δεν ανήκει σε εμάς. Εμείς ανήκουμε στη γη". Τα παιδιά μας είναι οργανισμοί που αποσχίζονται και λειτουργούν εντελώς ανεξάρτητα από τη θέλησή μας, αν και πολλοί γονείς θέλουν να πιστεύουν πως τα ελέγχουν. Οι φίλοι μας, τα ζώα μας, τα σπίτια μας, οι περιουσίες μας... όλα αυτά είναι όμορφες ψευδαισθήσεις που μας κάνουν να νομίζουμε πως κάτι μας ανήκει, το οποίο θα μας κρατήσει σε αυτό τον κόσμο αφότου αποδημήσουμε για πάντα. Από αυτή την πλάνη προέρχεται και η έκφραση "ο πλανήτης μας". Δεν είναι δικός μας. Είναι κάτι αχανές, τεράστιο σε σχέση με εμάς, το οποίο προϋπήρχε και θα συνεχίσει να υπάρχει μετά από την έλευση του ανθρώπου.
Έπειτα η υπεροψία. Η ανθρώπινη υπεροψία είναι μια μάστιγα εφάμιλλη με την προηγούμενη. Νομίζουμε πως είμαστε κυρίαρχοι των πάντων, η κορωνίδα της δημιουργίας, ενώ δεν ελέγχουμε καν τον εαυτό μας. Πιστεύουμε πως κάνουμε κάτι καλύτερο από τα ζώα, όμως μάλλον δεν είμαστε καλοί παρατηρητές: τα ζώα κάνουν κάθε κίνησή τους προκειμένου να επιβιώσουν. Να ζήσουν λίγο παραπάνω και να κάνουν απογόνους. Να μην εξαφανιστούν. Είναι απαλλαγμένα από το κυνήγι της ευτυχίας. Κάθε τους κίνηση είναι ένας κώδικας που, αν αποκωδικοποιηθεί, γίνεται φανερό πως οδηγεί στην επιβίωση. Κι ακριβώς γι' αυτό δεν πέφτουν στις παράλογες πλάνες του είδους μας, το οποίο προκειμένου να έχει "ευτυχία" βάζει την επιβίωση σε δεύτερη μοίρα. Τα μόνα είδη ζώων που ξεχνάνε την επιβίωση σε μεγάλο βαθμό είναι τα οικόσιτα. Κι αυτό επειδή έχουν επηρεαστεί από τον άνθρωπο, που τους παρέχει τροφή, στέγη, ζεστασιά και προστασία.
Όταν η Riot Games έδωσε στον κυνηγό-αιλουροειδές Rengar την ατάκα "η άνεση γεννάει αδυναμία" έκανε κάτι πολύ σοφό: τόνιζε πως όταν η επιβίωση είναι εξασφαλισμένη, το είδος εκφυλίζεται. Ξεχνάει τον πραγματικό σκοπό της ύπαρξής του, παθαίνει ένα σοκ από την ξαφνική έλλειψη φόβου, κινδύνου και ανάγκης για επιβίωση και μετά ψάχνει αλλού τον σκοπό της ζωής του. Επίσης γίνεται απροετοίμαστο να αντιμετωπίσει θανάσιμες παγίδες και κινδύνους και ζει άσκοπα.
Ας περάσω στον σύγχρονο άνθρωπο, ο οποίος εδώ και πολλούς αιώνες έχει εξασφαλίσει τα βασικά προς το ζην αγαθά και νιώθει ανώτερος από οποιοδήποτε πλάσμα της δημιουργίας. Αυτό το άσκοπο κυνήγι της ευτυχίας μας οδήγησε στο να ψάχνουμε λύσεις για να βρούμε κι άλλη ευτυχία ή να γίνουμε "πιο ευτυχισμένοι" από άλλους ανθρώπους. Κι εκεί ξεχάσαμε πως για να έχουμε την πολυτέλεια να είμαστε ευτυχισμένοι πρέπει πρώτα να μάθουμε να επιβιώνουμε. Οπότε κυνηγάμε κάθε πολυτέλεια που εσφαλμένα ονομάσαμε ευτυχία, πετώντας την υγεία μας, την εγγύηση της επιβίωσής μας, στην άκρη. Γι' αυτό βλέπω και κάτι ηλιθιότατες δηλώσεις όπως "αν πρόκειται να μην καπνίζω καλύτερα να πεθάνω", "καλύτερα να πεθάνω στα 60 μου πίνοντας αλκοόλ παρά στα 80 μου υγιής", "αν η ζάχαρη και το αλάτι είναι δηλητήρια θα πεθάνω τρώγοντάς τα" και άλλες πολλές, οι οποίες αυτόματα υποβιβάζουν δραματικά το IQ του είδους μας.
Αλήθεια; Νομίζουμε πως είμαστε τόσο δυνατοί που μπορούμε να ελέγξουμε τον ίδιο μας τον θάνατο; Ποιοι; Εμείς, τα ανόητα ανθρωπάκια, τα οποία δεν έχουμε αποδεχτεί την ιδέα του θανάτου. Που όταν είμαστε νέοι πιστεύουμε πως το σώμα μας θα κρατήσει για πάντα και όταν γερνάμε ανάβουμε κεράκια για να σωθεί η ψυχή μας. Που πειθόμαστε από παραμύθια περί ανάστασης για να μην αποδεχτούμε τον θάνατο ως κάτι τετελεσμένο. Φυσικά τον θάνατο μόνο να τον καθυστερήσουμε μπορούμε, τίποτα περισσότερο. Κι αυτό γίνεται με τρόπους που οι περισσότεροι αγνοούμε ή δεν μπορούμε να ακολουθήσουμε. Οπότε οι παραπάνω δηλώσεις δείχνουν πόσο επιρρεπείς είμαστε στην ανθρώπινη αλαζονεία και στην πεποίθηση πως κάποιος άλλος θα φροντίσει για την επιβίωσή μας, ενόσω εμείς θα φερόμαστε με την υπευθυνότητα νηπίου. Καταστρέφουμε το συκώτι, τα νεφρά, το στομάχι, την καρδιά, τους πνεύμονες, τον εγκέφαλο και οποιοδήποτε ζωτικό όργανο με αναισθησία και αδιαφορία, πολλές φορές γελώντας. Διαλύουμε τον ίδιο μας τον εαυτό εθισμένοι πάνω απ' όλα με την ιδέα της ευτυχίας. Δεν αναγνωρίζουμε τα σημάδια που μας δίνει ο οργανισμός μας και κάθε μας αίσθηση πετιέται στα σκουπίδια μαζί με τη λογική μας. Δεν πειράζει. Μας αξίζει. Οι οργανισμοί που πραγματικά νοιάζονται για την επιβίωσή τους πολεμάνε οι ίδιοι γι' αυτήν.
Τι είναι αυτό που μπορεί να μας αφυπνίσει; Μα ο φόβος του θανάτου φυσικά. Ένα ισχυρό και απότομο χτύπημα που έρχεται να μας θυμίσει πως η ύπαρξή μας είναι πρόσκαιρη και πως είμαστε αδύναμοι. Αδύναμοι να ελέγξουμε τη ζωή ή τον θάνατό μας. Ένα ρεύμα νερού την ώρα που κολυμπάμε, το οποίο μας τραβάει προς τα κάτω, μας δίνει την στιγμιαία αίσθηση του τι σημαίνει επιβίωση. Τι σημαίνει "πολεμάω για τη ζωή μου". Οι κινήσεις μας γίνοται σπασμωδικές και άτεχνες, διότι η ανάγκη για επιβίωση μας βρίσκει απροετοίμαστους. Η αρπάγη του θανάτου, η οποία πλησιάζει ξαφνικά απειλητικά κοντά, μας δίνει γνώση. Βάσει αυτού θυμάμαι τον μύθο για τον θεό Όντιν, ο οποίος κρεμάστηκε με σκοπό να πεθάνει και να αποκτήσει την απόλυτη γνώση. Αυτός ο μύθος έχει κάποια αλήθεια μέσα του τελικά. Διότι ο θάνατος, ή απλά μια μικρή γεύση του όσο είμαστε εν ζωή, μας δίνει γνώση και σοφία. Στο χέρι μας είναι να την αξιοποιήσουμε.
Το ίδιο ισχύει και για τους ανθρώπους. Βέβαια το έχουμε ξεχάσει. Όταν λέμε "φύση" και "περιβάλλον" συνήθως αναφερόμαστε στο σύνολο των υπόλοιπων μορφών ζωής, αφήνοντας εμάς απέξω. Θεωρούμε δηλαδή κατά βάθος πως υπάρχει από τη μια η φύση κι από την άλλη οι άνθρωποι, οι οποίοι πλέον έχουμε εξασφαλίσει την επιβίωσή μας, ενώ τα υπόλοιπα είδη ακόμα παλεύουν γι' αυτήν...
Πόσο οικτρά πλανευόμαστε! Η μάχη για την επιβίωση δεν σταματά ποτέ! Αλλά υπάρχουν αρκετοί παράγοντες από τους οποίους προέρχεται αυτή η πλάνη, δύο από τους οποίους είναι η υπεροψία μας και η κτητικότητα. Η κτητικότητα ας πούμε πως είναι η ανάγκη μας για κτήση, για να έχουμε κάτι δικό μας. Είναι το μεγαλύτερο ψέμα απ' όλα. Τίποτα δεν μας ανήκει, διότι τίποτα δεν ορίζουμε. Ένα παλιό ινδιάνικο ρητό έλεγε: "Η γη δεν ανήκει σε εμάς. Εμείς ανήκουμε στη γη". Τα παιδιά μας είναι οργανισμοί που αποσχίζονται και λειτουργούν εντελώς ανεξάρτητα από τη θέλησή μας, αν και πολλοί γονείς θέλουν να πιστεύουν πως τα ελέγχουν. Οι φίλοι μας, τα ζώα μας, τα σπίτια μας, οι περιουσίες μας... όλα αυτά είναι όμορφες ψευδαισθήσεις που μας κάνουν να νομίζουμε πως κάτι μας ανήκει, το οποίο θα μας κρατήσει σε αυτό τον κόσμο αφότου αποδημήσουμε για πάντα. Από αυτή την πλάνη προέρχεται και η έκφραση "ο πλανήτης μας". Δεν είναι δικός μας. Είναι κάτι αχανές, τεράστιο σε σχέση με εμάς, το οποίο προϋπήρχε και θα συνεχίσει να υπάρχει μετά από την έλευση του ανθρώπου.
Έπειτα η υπεροψία. Η ανθρώπινη υπεροψία είναι μια μάστιγα εφάμιλλη με την προηγούμενη. Νομίζουμε πως είμαστε κυρίαρχοι των πάντων, η κορωνίδα της δημιουργίας, ενώ δεν ελέγχουμε καν τον εαυτό μας. Πιστεύουμε πως κάνουμε κάτι καλύτερο από τα ζώα, όμως μάλλον δεν είμαστε καλοί παρατηρητές: τα ζώα κάνουν κάθε κίνησή τους προκειμένου να επιβιώσουν. Να ζήσουν λίγο παραπάνω και να κάνουν απογόνους. Να μην εξαφανιστούν. Είναι απαλλαγμένα από το κυνήγι της ευτυχίας. Κάθε τους κίνηση είναι ένας κώδικας που, αν αποκωδικοποιηθεί, γίνεται φανερό πως οδηγεί στην επιβίωση. Κι ακριβώς γι' αυτό δεν πέφτουν στις παράλογες πλάνες του είδους μας, το οποίο προκειμένου να έχει "ευτυχία" βάζει την επιβίωση σε δεύτερη μοίρα. Τα μόνα είδη ζώων που ξεχνάνε την επιβίωση σε μεγάλο βαθμό είναι τα οικόσιτα. Κι αυτό επειδή έχουν επηρεαστεί από τον άνθρωπο, που τους παρέχει τροφή, στέγη, ζεστασιά και προστασία.
Όταν η Riot Games έδωσε στον κυνηγό-αιλουροειδές Rengar την ατάκα "η άνεση γεννάει αδυναμία" έκανε κάτι πολύ σοφό: τόνιζε πως όταν η επιβίωση είναι εξασφαλισμένη, το είδος εκφυλίζεται. Ξεχνάει τον πραγματικό σκοπό της ύπαρξής του, παθαίνει ένα σοκ από την ξαφνική έλλειψη φόβου, κινδύνου και ανάγκης για επιβίωση και μετά ψάχνει αλλού τον σκοπό της ζωής του. Επίσης γίνεται απροετοίμαστο να αντιμετωπίσει θανάσιμες παγίδες και κινδύνους και ζει άσκοπα.
Ας περάσω στον σύγχρονο άνθρωπο, ο οποίος εδώ και πολλούς αιώνες έχει εξασφαλίσει τα βασικά προς το ζην αγαθά και νιώθει ανώτερος από οποιοδήποτε πλάσμα της δημιουργίας. Αυτό το άσκοπο κυνήγι της ευτυχίας μας οδήγησε στο να ψάχνουμε λύσεις για να βρούμε κι άλλη ευτυχία ή να γίνουμε "πιο ευτυχισμένοι" από άλλους ανθρώπους. Κι εκεί ξεχάσαμε πως για να έχουμε την πολυτέλεια να είμαστε ευτυχισμένοι πρέπει πρώτα να μάθουμε να επιβιώνουμε. Οπότε κυνηγάμε κάθε πολυτέλεια που εσφαλμένα ονομάσαμε ευτυχία, πετώντας την υγεία μας, την εγγύηση της επιβίωσής μας, στην άκρη. Γι' αυτό βλέπω και κάτι ηλιθιότατες δηλώσεις όπως "αν πρόκειται να μην καπνίζω καλύτερα να πεθάνω", "καλύτερα να πεθάνω στα 60 μου πίνοντας αλκοόλ παρά στα 80 μου υγιής", "αν η ζάχαρη και το αλάτι είναι δηλητήρια θα πεθάνω τρώγοντάς τα" και άλλες πολλές, οι οποίες αυτόματα υποβιβάζουν δραματικά το IQ του είδους μας.
Αλήθεια; Νομίζουμε πως είμαστε τόσο δυνατοί που μπορούμε να ελέγξουμε τον ίδιο μας τον θάνατο; Ποιοι; Εμείς, τα ανόητα ανθρωπάκια, τα οποία δεν έχουμε αποδεχτεί την ιδέα του θανάτου. Που όταν είμαστε νέοι πιστεύουμε πως το σώμα μας θα κρατήσει για πάντα και όταν γερνάμε ανάβουμε κεράκια για να σωθεί η ψυχή μας. Που πειθόμαστε από παραμύθια περί ανάστασης για να μην αποδεχτούμε τον θάνατο ως κάτι τετελεσμένο. Φυσικά τον θάνατο μόνο να τον καθυστερήσουμε μπορούμε, τίποτα περισσότερο. Κι αυτό γίνεται με τρόπους που οι περισσότεροι αγνοούμε ή δεν μπορούμε να ακολουθήσουμε. Οπότε οι παραπάνω δηλώσεις δείχνουν πόσο επιρρεπείς είμαστε στην ανθρώπινη αλαζονεία και στην πεποίθηση πως κάποιος άλλος θα φροντίσει για την επιβίωσή μας, ενόσω εμείς θα φερόμαστε με την υπευθυνότητα νηπίου. Καταστρέφουμε το συκώτι, τα νεφρά, το στομάχι, την καρδιά, τους πνεύμονες, τον εγκέφαλο και οποιοδήποτε ζωτικό όργανο με αναισθησία και αδιαφορία, πολλές φορές γελώντας. Διαλύουμε τον ίδιο μας τον εαυτό εθισμένοι πάνω απ' όλα με την ιδέα της ευτυχίας. Δεν αναγνωρίζουμε τα σημάδια που μας δίνει ο οργανισμός μας και κάθε μας αίσθηση πετιέται στα σκουπίδια μαζί με τη λογική μας. Δεν πειράζει. Μας αξίζει. Οι οργανισμοί που πραγματικά νοιάζονται για την επιβίωσή τους πολεμάνε οι ίδιοι γι' αυτήν.
Τι είναι αυτό που μπορεί να μας αφυπνίσει; Μα ο φόβος του θανάτου φυσικά. Ένα ισχυρό και απότομο χτύπημα που έρχεται να μας θυμίσει πως η ύπαρξή μας είναι πρόσκαιρη και πως είμαστε αδύναμοι. Αδύναμοι να ελέγξουμε τη ζωή ή τον θάνατό μας. Ένα ρεύμα νερού την ώρα που κολυμπάμε, το οποίο μας τραβάει προς τα κάτω, μας δίνει την στιγμιαία αίσθηση του τι σημαίνει επιβίωση. Τι σημαίνει "πολεμάω για τη ζωή μου". Οι κινήσεις μας γίνοται σπασμωδικές και άτεχνες, διότι η ανάγκη για επιβίωση μας βρίσκει απροετοίμαστους. Η αρπάγη του θανάτου, η οποία πλησιάζει ξαφνικά απειλητικά κοντά, μας δίνει γνώση. Βάσει αυτού θυμάμαι τον μύθο για τον θεό Όντιν, ο οποίος κρεμάστηκε με σκοπό να πεθάνει και να αποκτήσει την απόλυτη γνώση. Αυτός ο μύθος έχει κάποια αλήθεια μέσα του τελικά. Διότι ο θάνατος, ή απλά μια μικρή γεύση του όσο είμαστε εν ζωή, μας δίνει γνώση και σοφία. Στο χέρι μας είναι να την αξιοποιήσουμε.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου