Όταν κοιτάμε από μακριά μια παρέα, συνήθως μας έρχεται μια εσφαλμένη εικόνα: πως στην παρέα αυτή όλοι είναι ίσοι, όλοι διασκεδάζουν με όλους και όλοι γνωρίζουν καλά τους υπολοίπους. Βέβαια για να επιβεβαιώσουμε ή να καταρρίψουμε αυτό το συμπέρασμα θα πρέπει να δούμε μια παρέα στο μικροσκόπιο. Και τότε φυσικά θα καταλάβουμε πως τα πράγματα δεν είναι καθόλου ισότιμα: η πολιτική ορθότητα δεν έχει παρεισφρήσει τόσο στις ζωές μας.
Σε κάθε παρέα συχνά υπάρχει ένας, κατά κάποιον τρόπο, "αρχηγός". Αυτός που έχει πιο στενές σχέσεις με τους περισσότερους, αυτός που συνήθως κανονίζει τόπο και χρόνο συνάντησης, αυτός από τον οποίο η πλειοψηφία περιμένει αποφάσεις ή απλά αυτός που είναι πιο ευθύς, εξωστρεφής ή θρασύς. Από αυτόν ξεκινά η ιεραρχία. Έπειτα ακολουθούν οι πιο κοντινοί του άνθρωποι, εκείνοι που εμπιστεύεται ή εκτιμά και τέλος οι υπόλοιποι: εκείνοι που εμφανίζονται πιο αραιά στην παρέα, εκείνοι που δεν χαίρουν εκτιμήσεως ή τα πρόσωπα που κάνουν μία στο τόσο την τιμητική τους. Αυτή είναι, έστω και χοντροκομμένα, η ιεράρχηση κάθε παρέας. Και συνήθως αυτή η ιεράρχηση έρχεται φυσικά, χωρίς να χρειαστεί να συζητηθεί κάτι. Ο καθένας αποδέχεται τον ρόλο του ή την θέση του, καταβάλλει προσπάθειες για να αλλάξει ή αποχωρεί.
Ο καθένας μας έχει συνήθως πάνω από μία παρέα. Βέβαια για να θεωρηθεί ότι κάποιος έχει "παρέα" θα πρέπει να καλύπτονται οι εξής όροι: οι σχέσεις να είναι φιλικές, όχι απλά και μόνο επαγγελματικές ή αναγκαστικής φύσεως, να βρίσκονται τακτικά και να υπάρχει επαφή ανάμεσά τους. Υπάρχουν παρέες οι οποίες έχουν έναν κοινό προσανατολισμό, κοινή καταγωγή, κοινό χιούμορ και δείχνουν να είναι απροσπέλαστες, κλειστού τύπου. Κάτι σαν κάστες. Σε τέτοιες παρέες καλό είναι να αποφεύγει κάποιος να εισέρχεται, διότι θα βρεθεί μπροστά σε πολλές αμήχανες καταστάσεις και υπάρχει μεγάλη πιθανότητα αποκλεισμού.
Πώς τώρα μπορεί οποιοσδήποτε να αξιολογήσει αν η παρέα του ή κάποια από αυτές είναι "καλή"; Κάποιες φορές συνειδητοποιούμε πως δεν έχουν αλλάξει και πολλά από την παρέα του δημοτικού. Καλή (για κάποιον) παρέα είναι κατά πάσα πιθανότητα εκείνη στην οποία χαίρει εκτιμήσεως, κερδίζει (υλικά και πνευματικά), βρίσκει ενδιαφέρον και κατανόηση. Αντίθετα, κακή παρέα είναι εκείνη στην οποία δεν ισχύουν οι βασικές προϋποθέσεις: εκτίμηση και εμπιστοσύνη.
Πώς καταλαβαίνει κάποιος ότι δεν υπάρχει εκτίμηση στο πρόσωπό του; τον διακόπτουν συχνά. Δεν υπολογίζουν τη γνώμη του. Οι υπόλοιποι δεν συζητάνε θέματα που τον ενδιαφέρουν ή αλλιώς, συζητάνε μανιωδώς θέματα που δεν τον ενδιαφέρουν χωρίς να σκέφτονται ότι βαριέται. χωρίς να κάνουν νύξη στο πρόσωπό του ή να κάνουν μια έστω απέλπιδη προσπάθεια να τον εντάξουν στη συζήτηση. Δεν τον υπολογίζουν, δεν τον ρωτάνε, δεν λαμβάνουν υπόψη την γνώμη του για το μέρος και τις ώρες των συναντήσεων, τον αφήνουν συχνά απ' έξω. Ή συνδυασμός των παραπάνω.
Πώς καταλαβαίνει κάποιος ότι δεν υπάρχει εμπιστοσύνη στο πρόσωπό του: νιώθει πως δεν μπορεί να εκμυστηρευτεί οτιδήποτε σημαντικό για εκείνον στην παρέα. Ή όταν το κάνει βλέπει πως οι υπόλοιποι ξεκάθαρα ή επιδεικτικά αγνοούν την σημασία του θέματος και τον περιγελούν ή κάνουν κακοπροαίρετα σχόλια. Μένει πολύ συχνά έξω από το θέμα. Ή μιλάνε χαμηλόφωνα μπροστά του για να μην ακούσει τι λένε. Ή μιλάνε σκόπιμα με υπονοούμενα και δικό τους κώδικα επανειλημμένα, τον οποίο το άτομο αυτό δεν καταλαβαίνει.
Επιπλέον, είναι μεγάλο ζήτημα να καταλαβαίνει μια παρέα την συναισθηματική κατάσταση των μελών της. Αν δεν το κάνει, αρχίζουν οι παρεξηγήσεις. Εξίσου σημαντικό είναι να πιάνουν όλοι την ατμόσφαιρα στην οποία κυμαίνεται η εκάστοτε παρέα ή μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή. Ένα άτομο μπορεί να καταλάβει ότι ανήκει σε μια παρέα τη στιγμή πριν βρεθεί μαζί της ή τη στιγμή που φεύγει από αυτήν μετά την συνάντηση. Εκείνη είναι η κατάλληλη ώρα για να αναλογιστεί τα πράγματα και να συμπεράνει τι συμβαίνει. Συχνές ερωτήσεις που καλό είναι να κάνει κανείς στον εαυτό του: Πέρασα καλά; Ένιωσα πως με καταλαβαίνουν; Άξιζε η έξοδος; Με ενόχλησε κάτι; Κι αν ναι, είναι σοβαρό ή όχι; Αξίζει η παρέα με αυτά τα άτομα στο σύνολό της;
Η παρέα όμως απαρτίζεται φυσικά από άτομα. Τα οποία άτομα είναι διαφορετικά μεταξύ τους. Έτσι, με τον καιρό ζυμώνονται σχέσεις, καλές ή κακές, ανάμεσα σε πρόσωπα. Αυτές οι σχέσεις είναι σημαντικό να λαμβάνονται υπόψη και τα προβλήματα να συζητιούνται, προτού γίνουν ενεργά ηφαίστεια και υπάρξουν ανεπανόρθωτες παρεξηγήσεις. Η αλήθεια είναι ότι δύσκολα μπορεί κανείς να προβλέψει κάθε σχέση ενός μέλους με κάθε άλλο. Οι ανθρώπινες σχέσεις είναι δύσκολες και περίπλοκες. Μπορούν όμως να βγουν κάποια συμπεράσματα, αν κάποιος κάτσει να σκεφτεί και αξιολογήσει τις σχέσεις του με καθένα από τα υπόλοιπα άτομα της παρέας του.
Παραδείγματα σχέσεων μέσα σε μια παρέα είναι τα εξής: Εκείνος που θαυμάζω. Εκείνος που ζηλεύω. Εκείνος που εμπιστεύομαι περισσότερο. Εκείνος που ανοίγει ενδιαφέροντα θέματα. Εκείνος που γενικά είναι πιο κοντά σε μένα. Εκείνος για τον οποίο αδιαφορώ πλήρως. Εκείνος που φοβάμαι.
Για το τελευταίο πρόσωπο χρειάζεται, θαρρώ, επεξήγηση. Τι πάει να πει "φοβάμαι"; Στο δημοτικό ήταν εκείνος που μπορούσε να με χτυπήσει αν μαλώναμε. Ο δυνατός και παράλληλα οξύθυμος. Στις παρέες ενηλίκων, όπου σπάνια υπάρχει τέτοιος κίνδυνος, φοβάμαι σημαίνει δεν κατανοώ και δεν εμπιστεύομαι τις ιδέες και τις αντιδράσεις του (ίσως χρησιμοποιώ κάπως καταχρηστικά τον όρο). Εκείνος που θα πετάξει εύκολα μια ανεπανόρθωτη χοντράδα, θα κάνει θέματα και σκηνές χωρίς προφανή λόγο και θα εκθέσει κάποιον ή την ίδια την παρέα σε ορισμένες περιστάσεις. Οπότε το "φοβάμαι" πηγαίνει μαζί με το "δεν εμπιστεύομαι" και "δεν εκτιμώ".
Το ενδιαφέρον στο παραπάνω ζήτημα είναι πως αυτή η αξιολόγηση που θα κάνει κάποιος στα μέλη της παρέας του (και χρειάζεται αρκετή σκέψη και ανάλυση για το κάθε άτομο προτού προβεί σε συμπεράσματα) έχει κι άλλο αποτέλεσμα. Μπορεί να αξιολογήσει τι από τα παραπάνω είναι ο ίδιος στα μάτια του καθενός από τα άτομα της παρέας του. Ποιος με εμπιστεύεται; Ποιος με θεωρεί κοντινό του φίλο; Ποιος με εκτιμά και ποιος όχι; Ποιος με θαυμάζει; Σε ποιον προκαλώ το ενδιαφέρον και σε ποιον την αδιαφορία και γιατί; Ποιος με φοβάται; Γιατί με φοβάται;
Για να καταλάβει λοιπόν κανείς την θέση του σε μια παρέα πρέπει οπωσδήποτε να επενδύσει χρόνο για να καταλάβει την προσωπικότητα του καθενός μέσα στην παρέα και την σχέση του με τον ίδιο. Αν δεν έχει την διάθεση να το κάνει, οι παρεξηγήσεις θα έρθουν σύντομα. Βέβαια είναι αναπόφευκτο να δημιουργηθούν προβλήματα σε οποιαδήποτε παρέα, όμως το ζήτημα είναι να είναι κανείς προετοιμασμένος από πριν. Είναι πιο έτοιμος και πιο αποτελεσματικός ο καπετάνιος που βλέπει την καταιγίδα από μακριά. Ναι, σε μια παρέα χρειάζεται μεγάλη παρατηρητικότητα. Εκτός αν κάποιος δεν ενδιαφέρεται, οπότε μοιραία θα βρεθεί προ εκπλήξεως (ή εκπλήξεων).
Μάλλον θα αναρωτηθεί κάποιος σε αυτό το σημείο: και τι μπορώ να κάνω για να καταλάβω τον άλλον; Να μπω στο μυαλό του; Και αυτό, μόνο που είναι αρκετά δύσκολο κομμάτι. Η απάντηση συνήθως είναι άλλη: με πειραματισμούς. Το κάθε άτομο, για να καταλάβει το ποιόν οποιουδήποτε άλλου μέλους της παρέας του πολλές φορές θα πειραματιστεί, κατά λάθος ή επίτηδες, μαζί του. Και υπάρχουν πολλά διαφορετικά είδη πειραματισμού:
Πρώτον, η επαφή με το χρήμα. Κέρνα και δέξου το κέρασμα. Δώσε λεφτά σε κάποιον (ακόμα κι ένα ευτελές ποσό φανερώνει πολλά) και ζήτα του όταν βρεθείς σε (έστω και μικρή) ανάγκη. Δες τις αντιδράσεις του. Την πιθανή επιπολαιότητα με την οποία διαχειρίζεται το χρήμα. Ή αντίθετα, τον δισταγμό του, που μπορεί να προδίδει έλλειψη εμπιστοσύνης. Μάθε πόσο ζυγίζει στο μυαλό του το χρήμα και πόσο ο άνθρωπος.
Δεύτερον, η επαφή με τρίτους. Παρατήρησέ τον στο πώς μιλάει με "ανωτέρους" του: γονείς, αφεντικό, μεγαλύτερους σε ηλικία, ελεγκτικά όργανα, αξιωματούχους. Μπορείς να βγάλεις πολλά συμπεράσματα απ' αυτό. Η ειλικρίνεια, η ήρεμη στάση και η σοβαρότητα κερδίζουν πόντους. Η δουλοπρέπεια, οι άνευ λόγου και αιτίας υποχωρήσεις και οι κουτοπονηριές χάνουν πόντους. Στο πώς μιλάει με "κατωτέρους" του: με μικρότερους σε ηλικία, με παιδιά, με υπαλλήλους που είναι υποχρεωμένοι να τον εξυπηρετήσουν, με ζώα. Η συμπόνοια, η κατανόηση, η ευγένεια, η βοήθεια χωρίς ανταπόδοση και το ενδιαφέρον δίνουν πολλούς πόντους. Η σκληρότητα, η αδιαφορία, η προκλητικότητα και η αυταρχικότητα χάνουν ακόμα περισσότερους. Έτσι, μετά από προσεκτική παρατήρηση καταλαβαίνει κανείς το ποιόν κάποιου και πώς λειτουργεί. Συνεπώς, μπορεί να αντιμετωπίσει και να αξιολογήσει τις αντιδράσεις του, καθώς και να αποφευχθούν οι κακοτοπιές.
Τρίτον, η ανάλυση απόψεων. Ο καλύτερος τρόπος να μπει κανείς στο μυαλό κάποιου είναι να του προσφέρει ένα αμφιλεγόμενο θέμα ηθικής φύσεως και να ακούσει προσεκτικά τις απόψεις του. Φαίνονται πολλά έτσι. Από αυτά μπορεί κανείς να συμπεράνει πράγματα για τον εσωτερικό κόσμο του άλλου και να δικαιολογήσει ή όχι τυχόν αντιδράσεις του προς τον ίδιο. Αυταρχικότητα, απόλυτος τρόπος σκέψης, επιθετικότητα, αντιδραστικότητα, ακραίες ιδέες, βίαιη συμπεριφορά, εκκεντρικότητα, όλα θα βγουν στη φόρα μέσα από 5-6 τέτοια θέματα.
Όσον αφορά την ίδια την παρέα, μπορούν να γίνουν κι εκεί πειραματισμοί, οι οποίοι θα έχουν χάσει ίσως τον προσωπικό τόνο τους. Θα είναι λίγο-πολύ καθολικοί. Πρώτον η πρόσκληση άλλων φίλων στην παρέα, οι οποίοι είναι άγνωστοι με την παρέα. Πώς θα φερθεί η παρέα σε αυτούς; Πολλά συμπεράσματα εξάγονται και για την παρέα αλλά και για την εικόνα που έχουν για το μέλος της όταν έρχεται ο άγνωστος φίλος. Πόντους παίρνει η παρέα από το "καλωσόρισμα" του φίλου, το ενδιαφέρον των άλλων, την εύρεση κοινών, ευχάριστων θεμάτων για συζήτηση και την γενική αποδοχή του από την παρέα, πράγμα που καθρεφτίζει την καλή εικόνα της παρέας. Χάνουν πόντους η αδιαφορία, η έλλειψη ενδιαφέροντος, η έλλειψη οποιασδήποτε αλλαγής στην ατμόσφαιρα με την άφιξη του νέου προσώπου, το οποίο μοιάζει αόρατο για τους άλλους.
Δεύτερον, η επαφή της παρέας με τον/την σύντροφο κάποιου μέλους της. Πώς θα φερθεί η παρέα; Πόντους παίρνουν η διακριτικότητα, η ευγένεια, το ευχάριστο κλίμα, τα ήπια και συνετά κοπλιμέντα για το ζευγάρι ως σύνολο και (το σημαντικότερο κατ' εμέ) το να παρουσιάσει η παρέα το μέλος της ως κάποιον σημαντικό και ενδιαφέροντα μπροστά στον/στην σύντροφό του. Πόντους χάνουν η αδιακρισία, η αγένεια, η αδιαφορία για το πρόσωπο, τα κακοπροαίρετα σχόλια και η ζήλια. Εδώ βέβαια υπάρχουν και παραπτώματα που όχι μόνο χάνουν πόντους αλλά που επιβάλλουν στο μέλος να φύγει ταχέως από την παρέα: Προσπάθεια μελών να προσεγγίσουν προσωπικά τον/την σύντροφο, η συστηματική υποτίμηση του μέλους-συντρόφου επιδεικτικά μπροστά στο πρόσωπο, καθώς και η προσπάθεια κάποιων να δημιουργήσουν παρεξηγήσεις ή να υποδαυλίσουν τσακωμούς. Εκεί τα πράγματα είναι εξαιρετικά άσχημα.
Τρίτον, η επαφή της παρέας με σοβαρά προβλήματα. Αυτό θα έλεγα πως είναι αυτονόητο. Όσο καλή κι αν κρίνεται μια παρέα στις εύκολες καταστάσεις, τι θα κάνει σε δύσκολες περιπτώσεις για κάποιο μέλος της; Θα βοηθήσει το μέλος της που έχει πρόβλημα, θα το συμπονέσει, θα του προσφέρει έστω λύσεις; Ή αντιθέτως θα αδιαφορήσει, θα το στριμώξει και θα του προξενήσει κι άλλα προβλήματα; Επιπροσθέτως, τι θα κάνει η παρέα σε μια δύσκολη περίσταση που επηρεάζει τους πάντες; Παραδείγματος χάρη, σε ένα τροχαίο ατύχημα, σε μια απρεπή συμπεριφορά αγνώστων προς την παρέα, σε πιθανούς κινδύνους; Εκεί όχι μόνο θα φανεί η προσωπικότητα του καθενός αλλά και το δέσιμο ή η χαλαρότητα στους δεσμούς της παρέας.
Είπαμε, οι ανθρώπινες σχέσεις είναι δύσκολες και περίπλοκες. Συχνότατα και απρόβλεπτες. Όποιος δεν είναι έτοιμος ή πρόθυμος να αντιμετωπίσει την προσωπικότητα του άλλου ή των άλλων ομαδικά, καλό θα είναι να είναι έτοιμος για φουρτούνες.
Σε κάθε παρέα συχνά υπάρχει ένας, κατά κάποιον τρόπο, "αρχηγός". Αυτός που έχει πιο στενές σχέσεις με τους περισσότερους, αυτός που συνήθως κανονίζει τόπο και χρόνο συνάντησης, αυτός από τον οποίο η πλειοψηφία περιμένει αποφάσεις ή απλά αυτός που είναι πιο ευθύς, εξωστρεφής ή θρασύς. Από αυτόν ξεκινά η ιεραρχία. Έπειτα ακολουθούν οι πιο κοντινοί του άνθρωποι, εκείνοι που εμπιστεύεται ή εκτιμά και τέλος οι υπόλοιποι: εκείνοι που εμφανίζονται πιο αραιά στην παρέα, εκείνοι που δεν χαίρουν εκτιμήσεως ή τα πρόσωπα που κάνουν μία στο τόσο την τιμητική τους. Αυτή είναι, έστω και χοντροκομμένα, η ιεράρχηση κάθε παρέας. Και συνήθως αυτή η ιεράρχηση έρχεται φυσικά, χωρίς να χρειαστεί να συζητηθεί κάτι. Ο καθένας αποδέχεται τον ρόλο του ή την θέση του, καταβάλλει προσπάθειες για να αλλάξει ή αποχωρεί.
Ο καθένας μας έχει συνήθως πάνω από μία παρέα. Βέβαια για να θεωρηθεί ότι κάποιος έχει "παρέα" θα πρέπει να καλύπτονται οι εξής όροι: οι σχέσεις να είναι φιλικές, όχι απλά και μόνο επαγγελματικές ή αναγκαστικής φύσεως, να βρίσκονται τακτικά και να υπάρχει επαφή ανάμεσά τους. Υπάρχουν παρέες οι οποίες έχουν έναν κοινό προσανατολισμό, κοινή καταγωγή, κοινό χιούμορ και δείχνουν να είναι απροσπέλαστες, κλειστού τύπου. Κάτι σαν κάστες. Σε τέτοιες παρέες καλό είναι να αποφεύγει κάποιος να εισέρχεται, διότι θα βρεθεί μπροστά σε πολλές αμήχανες καταστάσεις και υπάρχει μεγάλη πιθανότητα αποκλεισμού.
Πώς τώρα μπορεί οποιοσδήποτε να αξιολογήσει αν η παρέα του ή κάποια από αυτές είναι "καλή"; Κάποιες φορές συνειδητοποιούμε πως δεν έχουν αλλάξει και πολλά από την παρέα του δημοτικού. Καλή (για κάποιον) παρέα είναι κατά πάσα πιθανότητα εκείνη στην οποία χαίρει εκτιμήσεως, κερδίζει (υλικά και πνευματικά), βρίσκει ενδιαφέρον και κατανόηση. Αντίθετα, κακή παρέα είναι εκείνη στην οποία δεν ισχύουν οι βασικές προϋποθέσεις: εκτίμηση και εμπιστοσύνη.
Πώς καταλαβαίνει κάποιος ότι δεν υπάρχει εκτίμηση στο πρόσωπό του; τον διακόπτουν συχνά. Δεν υπολογίζουν τη γνώμη του. Οι υπόλοιποι δεν συζητάνε θέματα που τον ενδιαφέρουν ή αλλιώς, συζητάνε μανιωδώς θέματα που δεν τον ενδιαφέρουν χωρίς να σκέφτονται ότι βαριέται. χωρίς να κάνουν νύξη στο πρόσωπό του ή να κάνουν μια έστω απέλπιδη προσπάθεια να τον εντάξουν στη συζήτηση. Δεν τον υπολογίζουν, δεν τον ρωτάνε, δεν λαμβάνουν υπόψη την γνώμη του για το μέρος και τις ώρες των συναντήσεων, τον αφήνουν συχνά απ' έξω. Ή συνδυασμός των παραπάνω.
Πώς καταλαβαίνει κάποιος ότι δεν υπάρχει εμπιστοσύνη στο πρόσωπό του: νιώθει πως δεν μπορεί να εκμυστηρευτεί οτιδήποτε σημαντικό για εκείνον στην παρέα. Ή όταν το κάνει βλέπει πως οι υπόλοιποι ξεκάθαρα ή επιδεικτικά αγνοούν την σημασία του θέματος και τον περιγελούν ή κάνουν κακοπροαίρετα σχόλια. Μένει πολύ συχνά έξω από το θέμα. Ή μιλάνε χαμηλόφωνα μπροστά του για να μην ακούσει τι λένε. Ή μιλάνε σκόπιμα με υπονοούμενα και δικό τους κώδικα επανειλημμένα, τον οποίο το άτομο αυτό δεν καταλαβαίνει.
Επιπλέον, είναι μεγάλο ζήτημα να καταλαβαίνει μια παρέα την συναισθηματική κατάσταση των μελών της. Αν δεν το κάνει, αρχίζουν οι παρεξηγήσεις. Εξίσου σημαντικό είναι να πιάνουν όλοι την ατμόσφαιρα στην οποία κυμαίνεται η εκάστοτε παρέα ή μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή. Ένα άτομο μπορεί να καταλάβει ότι ανήκει σε μια παρέα τη στιγμή πριν βρεθεί μαζί της ή τη στιγμή που φεύγει από αυτήν μετά την συνάντηση. Εκείνη είναι η κατάλληλη ώρα για να αναλογιστεί τα πράγματα και να συμπεράνει τι συμβαίνει. Συχνές ερωτήσεις που καλό είναι να κάνει κανείς στον εαυτό του: Πέρασα καλά; Ένιωσα πως με καταλαβαίνουν; Άξιζε η έξοδος; Με ενόχλησε κάτι; Κι αν ναι, είναι σοβαρό ή όχι; Αξίζει η παρέα με αυτά τα άτομα στο σύνολό της;
Η παρέα όμως απαρτίζεται φυσικά από άτομα. Τα οποία άτομα είναι διαφορετικά μεταξύ τους. Έτσι, με τον καιρό ζυμώνονται σχέσεις, καλές ή κακές, ανάμεσα σε πρόσωπα. Αυτές οι σχέσεις είναι σημαντικό να λαμβάνονται υπόψη και τα προβλήματα να συζητιούνται, προτού γίνουν ενεργά ηφαίστεια και υπάρξουν ανεπανόρθωτες παρεξηγήσεις. Η αλήθεια είναι ότι δύσκολα μπορεί κανείς να προβλέψει κάθε σχέση ενός μέλους με κάθε άλλο. Οι ανθρώπινες σχέσεις είναι δύσκολες και περίπλοκες. Μπορούν όμως να βγουν κάποια συμπεράσματα, αν κάποιος κάτσει να σκεφτεί και αξιολογήσει τις σχέσεις του με καθένα από τα υπόλοιπα άτομα της παρέας του.
Παραδείγματα σχέσεων μέσα σε μια παρέα είναι τα εξής: Εκείνος που θαυμάζω. Εκείνος που ζηλεύω. Εκείνος που εμπιστεύομαι περισσότερο. Εκείνος που ανοίγει ενδιαφέροντα θέματα. Εκείνος που γενικά είναι πιο κοντά σε μένα. Εκείνος για τον οποίο αδιαφορώ πλήρως. Εκείνος που φοβάμαι.
Για το τελευταίο πρόσωπο χρειάζεται, θαρρώ, επεξήγηση. Τι πάει να πει "φοβάμαι"; Στο δημοτικό ήταν εκείνος που μπορούσε να με χτυπήσει αν μαλώναμε. Ο δυνατός και παράλληλα οξύθυμος. Στις παρέες ενηλίκων, όπου σπάνια υπάρχει τέτοιος κίνδυνος, φοβάμαι σημαίνει δεν κατανοώ και δεν εμπιστεύομαι τις ιδέες και τις αντιδράσεις του (ίσως χρησιμοποιώ κάπως καταχρηστικά τον όρο). Εκείνος που θα πετάξει εύκολα μια ανεπανόρθωτη χοντράδα, θα κάνει θέματα και σκηνές χωρίς προφανή λόγο και θα εκθέσει κάποιον ή την ίδια την παρέα σε ορισμένες περιστάσεις. Οπότε το "φοβάμαι" πηγαίνει μαζί με το "δεν εμπιστεύομαι" και "δεν εκτιμώ".
Το ενδιαφέρον στο παραπάνω ζήτημα είναι πως αυτή η αξιολόγηση που θα κάνει κάποιος στα μέλη της παρέας του (και χρειάζεται αρκετή σκέψη και ανάλυση για το κάθε άτομο προτού προβεί σε συμπεράσματα) έχει κι άλλο αποτέλεσμα. Μπορεί να αξιολογήσει τι από τα παραπάνω είναι ο ίδιος στα μάτια του καθενός από τα άτομα της παρέας του. Ποιος με εμπιστεύεται; Ποιος με θεωρεί κοντινό του φίλο; Ποιος με εκτιμά και ποιος όχι; Ποιος με θαυμάζει; Σε ποιον προκαλώ το ενδιαφέρον και σε ποιον την αδιαφορία και γιατί; Ποιος με φοβάται; Γιατί με φοβάται;
Για να καταλάβει λοιπόν κανείς την θέση του σε μια παρέα πρέπει οπωσδήποτε να επενδύσει χρόνο για να καταλάβει την προσωπικότητα του καθενός μέσα στην παρέα και την σχέση του με τον ίδιο. Αν δεν έχει την διάθεση να το κάνει, οι παρεξηγήσεις θα έρθουν σύντομα. Βέβαια είναι αναπόφευκτο να δημιουργηθούν προβλήματα σε οποιαδήποτε παρέα, όμως το ζήτημα είναι να είναι κανείς προετοιμασμένος από πριν. Είναι πιο έτοιμος και πιο αποτελεσματικός ο καπετάνιος που βλέπει την καταιγίδα από μακριά. Ναι, σε μια παρέα χρειάζεται μεγάλη παρατηρητικότητα. Εκτός αν κάποιος δεν ενδιαφέρεται, οπότε μοιραία θα βρεθεί προ εκπλήξεως (ή εκπλήξεων).
Μάλλον θα αναρωτηθεί κάποιος σε αυτό το σημείο: και τι μπορώ να κάνω για να καταλάβω τον άλλον; Να μπω στο μυαλό του; Και αυτό, μόνο που είναι αρκετά δύσκολο κομμάτι. Η απάντηση συνήθως είναι άλλη: με πειραματισμούς. Το κάθε άτομο, για να καταλάβει το ποιόν οποιουδήποτε άλλου μέλους της παρέας του πολλές φορές θα πειραματιστεί, κατά λάθος ή επίτηδες, μαζί του. Και υπάρχουν πολλά διαφορετικά είδη πειραματισμού:
Πρώτον, η επαφή με το χρήμα. Κέρνα και δέξου το κέρασμα. Δώσε λεφτά σε κάποιον (ακόμα κι ένα ευτελές ποσό φανερώνει πολλά) και ζήτα του όταν βρεθείς σε (έστω και μικρή) ανάγκη. Δες τις αντιδράσεις του. Την πιθανή επιπολαιότητα με την οποία διαχειρίζεται το χρήμα. Ή αντίθετα, τον δισταγμό του, που μπορεί να προδίδει έλλειψη εμπιστοσύνης. Μάθε πόσο ζυγίζει στο μυαλό του το χρήμα και πόσο ο άνθρωπος.
Δεύτερον, η επαφή με τρίτους. Παρατήρησέ τον στο πώς μιλάει με "ανωτέρους" του: γονείς, αφεντικό, μεγαλύτερους σε ηλικία, ελεγκτικά όργανα, αξιωματούχους. Μπορείς να βγάλεις πολλά συμπεράσματα απ' αυτό. Η ειλικρίνεια, η ήρεμη στάση και η σοβαρότητα κερδίζουν πόντους. Η δουλοπρέπεια, οι άνευ λόγου και αιτίας υποχωρήσεις και οι κουτοπονηριές χάνουν πόντους. Στο πώς μιλάει με "κατωτέρους" του: με μικρότερους σε ηλικία, με παιδιά, με υπαλλήλους που είναι υποχρεωμένοι να τον εξυπηρετήσουν, με ζώα. Η συμπόνοια, η κατανόηση, η ευγένεια, η βοήθεια χωρίς ανταπόδοση και το ενδιαφέρον δίνουν πολλούς πόντους. Η σκληρότητα, η αδιαφορία, η προκλητικότητα και η αυταρχικότητα χάνουν ακόμα περισσότερους. Έτσι, μετά από προσεκτική παρατήρηση καταλαβαίνει κανείς το ποιόν κάποιου και πώς λειτουργεί. Συνεπώς, μπορεί να αντιμετωπίσει και να αξιολογήσει τις αντιδράσεις του, καθώς και να αποφευχθούν οι κακοτοπιές.
Τρίτον, η ανάλυση απόψεων. Ο καλύτερος τρόπος να μπει κανείς στο μυαλό κάποιου είναι να του προσφέρει ένα αμφιλεγόμενο θέμα ηθικής φύσεως και να ακούσει προσεκτικά τις απόψεις του. Φαίνονται πολλά έτσι. Από αυτά μπορεί κανείς να συμπεράνει πράγματα για τον εσωτερικό κόσμο του άλλου και να δικαιολογήσει ή όχι τυχόν αντιδράσεις του προς τον ίδιο. Αυταρχικότητα, απόλυτος τρόπος σκέψης, επιθετικότητα, αντιδραστικότητα, ακραίες ιδέες, βίαιη συμπεριφορά, εκκεντρικότητα, όλα θα βγουν στη φόρα μέσα από 5-6 τέτοια θέματα.
Όσον αφορά την ίδια την παρέα, μπορούν να γίνουν κι εκεί πειραματισμοί, οι οποίοι θα έχουν χάσει ίσως τον προσωπικό τόνο τους. Θα είναι λίγο-πολύ καθολικοί. Πρώτον η πρόσκληση άλλων φίλων στην παρέα, οι οποίοι είναι άγνωστοι με την παρέα. Πώς θα φερθεί η παρέα σε αυτούς; Πολλά συμπεράσματα εξάγονται και για την παρέα αλλά και για την εικόνα που έχουν για το μέλος της όταν έρχεται ο άγνωστος φίλος. Πόντους παίρνει η παρέα από το "καλωσόρισμα" του φίλου, το ενδιαφέρον των άλλων, την εύρεση κοινών, ευχάριστων θεμάτων για συζήτηση και την γενική αποδοχή του από την παρέα, πράγμα που καθρεφτίζει την καλή εικόνα της παρέας. Χάνουν πόντους η αδιαφορία, η έλλειψη ενδιαφέροντος, η έλλειψη οποιασδήποτε αλλαγής στην ατμόσφαιρα με την άφιξη του νέου προσώπου, το οποίο μοιάζει αόρατο για τους άλλους.
Δεύτερον, η επαφή της παρέας με τον/την σύντροφο κάποιου μέλους της. Πώς θα φερθεί η παρέα; Πόντους παίρνουν η διακριτικότητα, η ευγένεια, το ευχάριστο κλίμα, τα ήπια και συνετά κοπλιμέντα για το ζευγάρι ως σύνολο και (το σημαντικότερο κατ' εμέ) το να παρουσιάσει η παρέα το μέλος της ως κάποιον σημαντικό και ενδιαφέροντα μπροστά στον/στην σύντροφό του. Πόντους χάνουν η αδιακρισία, η αγένεια, η αδιαφορία για το πρόσωπο, τα κακοπροαίρετα σχόλια και η ζήλια. Εδώ βέβαια υπάρχουν και παραπτώματα που όχι μόνο χάνουν πόντους αλλά που επιβάλλουν στο μέλος να φύγει ταχέως από την παρέα: Προσπάθεια μελών να προσεγγίσουν προσωπικά τον/την σύντροφο, η συστηματική υποτίμηση του μέλους-συντρόφου επιδεικτικά μπροστά στο πρόσωπο, καθώς και η προσπάθεια κάποιων να δημιουργήσουν παρεξηγήσεις ή να υποδαυλίσουν τσακωμούς. Εκεί τα πράγματα είναι εξαιρετικά άσχημα.
Τρίτον, η επαφή της παρέας με σοβαρά προβλήματα. Αυτό θα έλεγα πως είναι αυτονόητο. Όσο καλή κι αν κρίνεται μια παρέα στις εύκολες καταστάσεις, τι θα κάνει σε δύσκολες περιπτώσεις για κάποιο μέλος της; Θα βοηθήσει το μέλος της που έχει πρόβλημα, θα το συμπονέσει, θα του προσφέρει έστω λύσεις; Ή αντιθέτως θα αδιαφορήσει, θα το στριμώξει και θα του προξενήσει κι άλλα προβλήματα; Επιπροσθέτως, τι θα κάνει η παρέα σε μια δύσκολη περίσταση που επηρεάζει τους πάντες; Παραδείγματος χάρη, σε ένα τροχαίο ατύχημα, σε μια απρεπή συμπεριφορά αγνώστων προς την παρέα, σε πιθανούς κινδύνους; Εκεί όχι μόνο θα φανεί η προσωπικότητα του καθενός αλλά και το δέσιμο ή η χαλαρότητα στους δεσμούς της παρέας.
Είπαμε, οι ανθρώπινες σχέσεις είναι δύσκολες και περίπλοκες. Συχνότατα και απρόβλεπτες. Όποιος δεν είναι έτοιμος ή πρόθυμος να αντιμετωπίσει την προσωπικότητα του άλλου ή των άλλων ομαδικά, καλό θα είναι να είναι έτοιμος για φουρτούνες.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου