Τετάρτη 13 Φεβρουαρίου 2019

Εύθραυστον - Αγγέλα Σιδηροπούλου (Ο στιγματισμός του καλλιτέχνη)

   Τις προάλλες έπεσα πάνω σε ένα τυχαίο τραγούδι, που δεν είχα ακούσει μέχρι τότε. Λίγες οι προβολές, άγνωστη η τραγουδίστρια, ενδιαφέρων ο τίτλος. Έμεινα να το ακούσω. Δε μου προκάλεσε τρομερή εντύπωση. Ήταν ευχάριστο και μελωδικό σίγουρα, οπότε το πρόσημο ήταν θετικό.
   Τρομερή εντύπωση μου έκαναν τα σχόλια των χρηστών: "άθλιο", "εμετός", "ρεζίλι" κι άλλα τέτοια. Έμεινα άναυδος, να πω την αλήθεια. Τι σε αυτό το τραγούδι (το οποίο θα αναλύσω παρακάτω) δικαιολογεί αυτούς τους χαρακτηρισμούς;
   Έμαθα την απάντηση όταν αναζήτησα το όνομα της τραγουδίστριας. Η Αγγέλα Σιδηροπούλου λοιπόν είναι κόρη της βουλεύτριας Κατερίνας Παπακώστα. Καλά, θα μου πείτε τι σχέση έχει αυτό; Στην ουσία καμία. Μιας και το τραγούδι και οι στίχοι δεν έχουν απολύτως τίποτα το πολιτικό, σίγουρα δεν μπορεί να χαρακτηριστεί στρατευμένο. Όμως το μυαλό πολλών Ελλήνων παίρνει διαφορετικού είδους στροφές.
   Για να γίνω πιο σαφής: κινητήριος δύναμη είναι ο φθόνος. Όταν ο συμπολίτης μας δεν έχει τα προτερήματα ή τα προνόμια κάποιου, νιώθει την αυθόρμητη ανάγκη να τον χαρακτηρίσει με όποιον τρόπο μπορεί, εξαπολύοντας οχετούς και υβρεολόγιο άνευ προηγουμένου. Η συγκεκριμένη κοπέλα έχει τρία χαρακτηριστικά που προκαλούν φθόνο: είναι όμορφη, είναι κόρη πολιτικού και έχει καλή φωνή. Ας τα πιάσουμε ένα-ένα.
   Πρώτον: είναι όμορφη. Υποκειμενικό ίσως, αλλά σίγουρα είναι μια αξιοπρόσεχτη παρουσία. Αυτό από μόνο του δοκιμάζει την υπομονή των ανθρώπων: πολλές γυναίκες, επειδή θα ήθελαν να είναι σαν αυτήν, και πολλούς άντρες, επειδή θα ήθελαν να την έχουν δική τους. Οπότε γίνεται το σύνηθες: από τη βολική απόσταση και ανωνυμία του διαδικτύου βγάζουν τον χειρότερο εαυτό τους εναντίον της. Αυτό βέβαια ίσως εν μέρει θα μπορούσα να το δικαιολογήσω αν η κοπέλα προκαλούσε. Δεν έχω καμία προκατάληψη ενάντια στο γυναικείο ντύσιμο, όμως πολλοί οπισθοδρομικοί έχουν. Και, χάρη στο ίντερνετ, έχουν και δημόσιο βήμα. Σε πολλά τραγούδια λοιπόν, ο χορός, οι στίχοι και η συμπεριφορά τραγουδιστριών γυρνάει γύρω από το σεξ άμεσα ή έμμεσα. Σε αυτό το τραγούδι καθόλου: η κοπέλα είναι σεμνότατη!
   Δεύτερον: είναι κόρη πολιτικού. Αυτός είναι ο σημαντικότερος λόγος που δέχεται τόσο απύθμενο μίσος. Ο Έλληνας έχει μάθει να συνδέει όσα τον ενοχλούν με έναν μοναδικό τρόπο: αφού είναι κόρη βουλεύτριας, και δη σε υπουργική θέση, άρα είναι και συνυπεύθυνη (καμία λογική βέβαια) για όσα τραβάει η χώρα μας. Τα παιδιά πολιτικών δεν έχουν (κατά τη γνώμη του νιχιλιστή) ευκαιρίες: με ό,τι κι αν ασχοληθούν αξίζουν τη χλεύη. Ο κριτής-σχολιαστής είναι επιπλέον πεπεισμένος πως την κοπέλα την έσπρωξαν και της έδωσαν ευκαιρίες που δεν άξιζε. Δεν μπορώ να καταλάβω γιατί. Δεν νιώθω πως ακούω το αποκορύφωμα της μουσικής τέχνης αλλά σίγουρα δεν είναι δυσάρεστο άκουσμα. Αν μη τι άλλο, αξίζει να υπάρχει στο youtube, ειδικά σε σχέση με πολλά σκουπίδια που (υπερ)προβάλλονται σαν διαμάντια.
   Τρίτον, είναι καλλίφωνη. Έχει όντως ωραία φωνή. Μέχρι εκεί. Αυτό δε σημαίνει πως είναι η Μαρία Κάλλας. Αλλά το θέμα είναι πως δεν έχει καμία υποχρέωση να είναι! Ο κακοθελητής που σχολιάζει αρνητικά μπορεί να δικαιολογήσει τραγούδια που του αρέσουν (αν και σχολιάζει ΜΟΝΟ όσα τον ενοχλούν), όμως όταν κάτι δεν του αρέσει αρχίζει τις άδικες συγκρίσεις. Ο στιχουργός δε χρειάζεται να είναι ο Μάνος Ελευθερίου για να δικαιούται να δημιουργήσει. Η τραγουδίστρια δε χρειάζεται να είναι η Celine Dion και ο σκηνοθέτης του βίντεο δε χρειάζεται να είναι ο Γιώργος Λάνθιμος. Ο καθένας πορεύεται με όσα προσόντα έχει και κρίνεται βάσει αυτών. Οπότε κάποιος που θέλει να δικαιούται να σχολιάζει, οφείλει να κρίνει ό,τι βλέπει/ακούει και όχι ό,τι πιστεύει πως θα έπρεπε να υπάρχει σε αυτό που βλέπει/ακούει.
   Αφήνοντας πίσω το άδικο μίσος για ένα άνω του μετρίου, ευχάριστο τραγουδάκι, ας αναλύσουμε τους στίχους:

Αγγέλα Σιδηροπούλου - Εύθραυστον Μουσική: Αντώνης Καλούδης Στίχοι: Σταυρούλα Παγώνα

Τα πιατικά και τα ποτήρια τελευταία,
τα dvd και τα βιβλία χωριστά.
Σε μια κορνίζα μια εκδρομή με την παρέα
να μας θυμίζει τη ζωή μας την παλιά.
   Οι στίχοι βάζουν τον ακροατή αμέσως στο νόημα: πρόκειται για μία μετακόμιση, κατά την οποία η κοπέλα που μετακομίζει ξεδιαλέγει τα πράγματα και ανακαλεί αναμνήσεις. Κάθε αντικείμενο παρουσιάζεται ως φορέας αναμνήσεων: το καθετί έχει την αξία του. Ιδιαίτερα δυνατή εικόνα η κορνίζα με την εκδρομή, στην οποία το εικονιζόμενο ζευγάρι παραμένει ευτυχισμένο αιώνια.
   Τα χειμωνιάτικα αλλού κι αλλού οι κουβέρτες,
πώς η ζωή να στριμωχτεί σ' ένα δυάρι;
   Καθώς η μετακόμιση και το μάζεμα των προσωπικών αντικειμένων συνεχίζεται, σχολιάζεται το μπάχαλο που δημιουργείται στο σπίτι. Ακόμα και πράγματα που έπρεπε να είναι μαζί, βρίσκονται σε τελείως διαφορετικό σημείο του σπιτιού. Κάπως έτσι και δύο άνθρωποι, που θα έπρεπε να είναι μαζί, έχουν αλλάξει κατευθύνσεις.
Και τις παντόφλες τις καρό αν θέλεις φέρ' τες:
αυτές τουλάχιστον παρέμειναν ζευγάρι...
   Τη ρητορική ερώτηση ακολουθεί η ειρωνική δήλωση: η χωρισμένη κοπέλα ζητάει πίσω τις παντόφλες της, ευτελή αντικείμενα, που όμως είναι χρηστικές μόνο σαν ζευγάρι.
Σου αφήνω και την καφετιέρα
κι αύριο θα 'ναι άλλη μέρα.
   Ο στίχος με τον οποίο τα βάζουν οι τιμητές του τραγουδιού. Αδίκως, κατά τη γνώμη μου. Κάνει ακόμα πιο περιγραφική τη διαδικασία, καθώς δείχνει με την καφετιέρα να κλείνει μια κούτα και να νιώθει ένα βήμα πιο κοντά στην αλλαγή που ήρθε στη ζωή της.
Ξέρω, την άκρη θα τη βρούμε
κι όλα αλλάζουν για καλό.
Μα όταν θα 'ρθει το φορτηγό
ποιος θα 'σαι συ; Ποια θα 'μαι εγώ;
   Το ρεφρέν του κομματιού. Προσθέτει μελωδικότητα, ανεβάζει τον ρυθμό και παρουσιάζει την ψυχική κατάσταση της κοπέλας: αισιόδοξη από τη μία, μπερδεμένη απ' την άλλη, καθώς ο χωρισμός αλλάζει τους ανθρώπους και τους κάνει να μην αναγνωρίζονται από τον άλλον αλλά ακόμα και από τον ίδιο τους τον εαυτό. Αξίζει να σχολιάσω πως το ρεφρέν αυτό αφήνει πίσω του όλα τα κλισέ που θέλουν εραστές να μπεκροπίνουν και να γίνονται στουπί για μια αγάπη. Η εικόνα του φορτηγού, που θα πάρει μαζί του όλα τα μικροπράγματα και τις αναμνήσεις της κοινής ζωής είναι ένας ιδιαίτερος, πρωτότυπος τρόπος να δηλωθεί το τέλος μιας σχέσης.
Τον καναπέ μας τον διπλό σου κάνω δώρο:
δεν είναι άνθρωπος για να κοπεί στα δύο.
   Στο δεύτερο κουπλέ, με αφορμή τον καναπέ, γίνεται μια ακόμα ποιητική δήλωση: πως η ψυχική κατάσταση του ζευγαριού είναι μετέωρη, καθώς είναι ακόμα κομμένοι στα δύο, ανάμεσα στις αναμνήσεις του παρελθόντος και στη νέα ζωή που τους θέλει χώρια.
Να γράψω πάνω στην καρδιά με μαρκαδόρο:
"Ραγίζει, εύθραυστον", μη σπάσει στο "Αντίο".
   Έξυπνη επιλογή λέξεων: η καρδιά παρουσιάζεται σαν ένα ακόμα αντικείμενο, το οποίο μάλιστα πρέπει να δηλωθεί ότι είναι εύθραυστο. Εδώ αναφέρεται και ο τίτλος του τραγουδιού, που μέχρι τώρα ήταν κάπως διφορούμενος. Τι είναι εύθραυστο απ' όσα περιγράφηκαν; Το σπίτι και οι αναμνήσεις που κουβαλά; Οι ζωές των ανθρώπων;
Κούτες στο πάτωμα τυλίγω με ταινία
και σαν ταινία ξετυλίγεται η ζωή.
   Άλλο ένα παράδειγμα εμπνευσμένης χρήσης της γλώσσας: η κολλητική ταινία για τις κούτες από τη μία, ενώ από την άλλη η ζωή που, μέσω των αναμνήσεων, γίνεται μια ταινία, που παίζει στο μυαλό της κοπέλας από την αρχή ως το τέλος.
Αύριο άλλοι ενοικιαστές, άλλη ιστορία
θα φέρνουν όνειρα εδώ με το δεξί.
   Καθώς αφήνει το σπίτι και φεύγει, σκέφτεται τους επόμενους που θα έρθουν. Η ζωή συνεχίζεται, που λένε. Αισιόδοξο μήνυμα, καθώς τίποτα δεν τελειώνει.
Θέλουν φρεσκάρισμα οι τοίχοι,
τα πήρα όλα, καλή τύχη!
   Τέλος, ρίχνει μια ματιά στο σπίτι πριν φύγει και κάνει μια δευτερεύουσα παρατήρηση. Είναι σαν να θέλει να μείνει λίγο ακόμα μέσα, αναβάλλοντας την τελευταία φορά που θα φύγει από εκεί. Στο τέλος, αφού τα πήρε όλα, αντικείμενα, αναμνήσεις και μια τελευταία εικόνα του άδειου σπιτιού, φεύγει. Η ευχή "Καλή τύχη!" απευθύνεται στην ίδια, ίσως στους νέους ενοικιαστές και μπορεί και στο άτομο που πια δε ζει μαζί της.
   Γενικά θα έλεγα πως το ανάλαφρο αυτό κομμάτι, περιγραφικό όσο λίγα, δίνει μια όμορφη διάσταση στον χωρισμό. Έχει αρκετά σημεία που είναι αισιόδοξα, τρυφερά και διαφορετικά απ' όσα έχουμε γνωρίσει στο ελληνικό τραγούδι. Φυσικά οι λεπτομέρειες που παρουσιάζονται κατά τη διάρκεια της μετακόμισης προσθέτουν σε αυτό, δημιουργώντας έντονες εικόνες και περιγράφοντας το εσωτερικό του σπιτιού, καθώς και τον εσωτερικό κόσμο του ατόμου που χώρισε και πρέπει πια να πορευτεί μόνο του, αφήνοντας πίσω του ό,τι αγάπησε.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου