Ιστορίες των Μοναχικών Λουλουδιών (Ασκληπιός)

   Ο Ασκληπιός, ένας ήρωας-θεραπευτής της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας, ήταν γιος του Απόλλωνα και της Κορωνίδας. Η θνητή αυτή κοπέλα ήταν άπιστη στον Απόλλωνα, ο οποίος την έκαψε ζωντανή ως τιμωρία. Σε μια κίνηση ευσπλαγχνίας όμως, διέσωσε απ' τις φλόγες το έμβρυο που κυοφορούσε η κοπέλα. Έτσι γεννήθηκε ο Ασκληπιός.
   Για την ανατροφή του ήρωα υπεύθυνος ήταν ο κένταυρος Χείρων, ο οποίος του εμφύσησε την τέχνη της ιατρικής, ενώ άλλες εκδοχές αποδίδουν και στην Αθηνά ή στον πατέρα του, Απόλλωνα, κάποια από τα εύσημα. Όπως και να 'χει, ο Ασκληπιός εξελίχτηκε στον μεγαλύτερο -και τον πρώτο- ήρωα-θεραπευτή της αρχαιότητας. Παιδιά του ήταν η Υγιεία, η Πανάκεια και η Ιασώ, καθώς και οι Μαχάονας και Ποδαλείριος, οι οποίοι μάλιστα μνημονεύονται και στην Ιλιάδα ως πορθητές της Τροίας.
   Ο Ασκληπιός έγινε τόσο δεινός γιατρός, ώστε κατάφερε να γίνει κύριος της ζωής και του θανάτου: μπορούσε να σκοτώσει με τα καταπότια του αλλά και να επαναφέρει στη ζωή τους νεκρούς. Λέγεται πως ήταν το αίμα της Μέδουσας, που του χαρίστηκε από την Αθηνά, που του έδινε αυτές τις ιδιότητες. Στο τέλος ο Δίας, φοβισμένος από την ανατροπή αυτή του φυσικού κύκλου, τον σκότωσε με έναν κεραυνό, ώστε να επανέλθει η φυσική τάξη.
   Ο μύθος αυτός μπορεί φυσικά να ερμηνευτεί συμβολικά. Ο Ασκληπιός συμβολίζει την ανθρώπινη περιέργεια και ερευνητικότητα, η οποία γεννήθηκε απ' την τέχνη (Απόλλων). Η παρόρμηση του Απόλλωνα να εκδικηθεί την Κορωνίδα, τη μήτρα και γενέτειρα της ιατρικής επιστήμης, μπορεί να δηλώνει την αυτοκαταστροφική, παρορμητική φύση του καλλιτέχνη, που καίει τα δημιουργήματά του ή την ίδια την ανθρωπότητα, που καίει και αφανίζει τους καλύτερούς της.
   Με έναν πολύ παράδοξο τρόπο γεννήθηκε ο Ασκληπιός λοιπόν, μέσα απ' τις φλόγες που έβαλε ένας θεός, όπως και οι επιστήμες γεννήθηκαν παρά τις συντονισμένες προσπάθειες των θρησκειών να τις καταπνίξουν. Ο Ασκληπιός (που συμβολίζει επίσης την εξέλιξη των επιστημών, και μάλιστα της ιατρικής) εξελίχθηκε σε ένα πλάσμα ικανό να φέρει την αλλαγή του φυσικού κύκλου. Έτσι και η ιατρική επιστήμη: θέτοντας υψηλότατους στόχους και αποδεχόμενη προκλήσεις του υψηλότερου επιπέδου, αλλάζει όσα ξέραμε για τη φύση και προκαλεί τρόμο στους συντηρητικούς κύκλους. Πολεμά την ασθένεια, τη γήρανση και ίσως καταφέρει να φέρει την αθανασία.
   Ο θάνατος του Ασκληπιού από τον Δία συμβολίζει την αέναη αυτή μάχη επιστήμης-θρησκείας, κατά την οποία η επιστήμη δε στρέφει τα όπλα της ενάντια στην θρησκεία. Η θρησκεία όμως το κάνει: επιτίθεται με όποιο μέσο έχει στην επιστήμη με σκοπό να την εξαλείψει, μιας και θεωρεί πως η παρέμβασή της στη φύση είναι καταστροφική και αθέμιτη.
   Όσο για τη Μέδουσα, το αίμα της οποίας ήταν θαυματουργό, μπορεί να συμβολίζει τον πανικό που προκαλούν στον κοινό νου του ανθρώπου οι προεκτάσεις της επιστήμης και της τεχνολογίας. Τα σενάρια που γεννιούνται στο μυαλό του είναι εφιαλτικά και προκαλούν ανείπωτο τρόμο, όπως ακριβώς και το κοίταγμα προς τη Μέδουσα.
   Τέλος, το σύμβολο του Ασκληπιού, το φίδι που ανεβαίνει σ' ένα ξύλινο σκήπτρο, μπορεί να συμβολίζει τους κινδύνους που ελλοχεύουν κατά την έρευνα των βαθύτερων μυστηρίων της φύσης. Μπορεί επίσης να δείχνει πως η θεραπεία είναι πάντα δίπλα στο δηλητήριο, δηλαδή πως χωρίς να μπλεχτεί η έρευνα με επικίνδυνα πειράματα δεν μπορεί να εξελιχτεί.

Ποιοι ήταν οι Αρχαίοι Έλληνες;

   Όταν οι περισσότεροι νέοι Έλληνες αναφέρονται στους αρχαίους Έλληνες, αν και δεν καταλαβαίνουν πολλά, νιώθουν μια αγαλλίαση, μια ανατριχίλα. Τους τραβάει, ρε παιδί μου, τους ελκύει το θέμα. Έρχονται στο μυαλό τους Παρθενώνες, Θερμοπύλες, Μαραθώνες... Έπειτα σκέφτονται: "Έτσι θα έπρεπε να είμαστε κι εμείς! Υπερήφανοι, νικητές, σαν εκείνους!"

   Πέφτουν στο εξής σφάλμα: νομίζουν πως γνωρίζουν το σύνολο της πολιτικής, της ιστορίας και της καθημερινότητας στην "αρχαία" Ελλάδα. Μόνο που δεν το ξέρουν: δυο-τρία παραδείγματα μόνο γνωρίζουν, κάποιες περιγραφές μιας ένδοξης μάχης κι ακροθιγώς τέσσερα-πέντε πρόσωπα, που τα θυμούνται μόνο σαν προτομές. Κοντολογίς, θυμούνται λίγα από όσα διδάχτηκαν στο σχολείο, τα οποία πάλι είναι η ελάχιστη μειοψηφία, ένα 0,0001% απ' όσα συνέβησαν απ' την αυγή της ιστορίας στο μέρος που αποκαλούμε πατρίδα μας.

   Μην τρέφετε αυταπάτες: οι "αρχαίοι" δεν ήταν ένας οργανισμός σαν μια μυρμηγκοφωλιά. Ήταν ένα σύνολο ετερόκλητων ανθρώπων: ανάμεσά τους υπήρχαν προδότες, δολοφόνοι, βιαστές, λαοπλάνοι και κάθε λογής αποβράσματα. Για κάθε έναν ένδοξο στρατηλάτη υπήρχαν πέντε καραβανάδες. Για κάθε φωτισμένο ηγέτη εκατό διεφθαρμένοι πολιτικοί. Για κάθε μεγάλο φιλόσοφο χίλιοι αμόρφωτοι άνθρωποι. Εμείς, γνωρίζοντας τα έργα μας χούφτας εξ αυτών μακαρίζουμε το σύνολο, λες και σε όποιο στενό περπατούσες έβλεπες κι από τρεις φιλοσόφους να κουβεντιάζουν. Η φαντασία μας οργιάζει αλλά καλπάζει αντίθετα απ' το μέρος που κοιμάται πια η πραγματικότητα του τότε.
   Είναι λάθος να λέμε "οι αρχαίοι Έλληνες έκαναν αυτό". Δεν το έκαναν όλοι τους. Ίσως ένας, αν τα γνωρίζουμε καλά. Και φυσικά ας μην παραβλέπουμε πως, για κάθε γεγονός του τόσο μακρινού παρελθόντος που γνωρίζουμε καλά από πηγές, υπάρχουν άλλα εκατό που μας ήρθαν είτε ως προϊόν παραπληροφόρησης είτε δε μας ήρθαν καθόλου.
   "Και τι να κάνουμε, κύριε αρθρογράφε; Να απαρνηθούμε την αρχαία μας κληρονομιά; Να ξεχάσουμε την ιστορία μας;" 
   Να αναρωτηθείτε αν όντως όσα νομίζετε πως ξέρετε όντως τα ξέρετε. Να αναλογιστείτε πόσα δεν ξέρετε και να αποδεχτείτε πως είναι απείρως περισσότερα. Αυτό κάνω κι εγώ. Έτσι αποφεύγω να αναπαράγω μύθους σαν γεγονότα, διατηρώντας ταυτόχρονα το προνόμιο να ασχολούμαι με τη μυθολογία ως μυθολογία, μιας και μου αρέσει πολύ.
   Εξάλλου η ιστορία δεν είναι ένα εύκολο έργο. Δεν αγαπάει τις γενικεύσεις και τα καλούπια. Δε συνοψίζεται σε εξυπνάδες, τσιτάτα και ματαιόδοξες φωτογραφίες με σημαίες από πίσω. Αυτά υπάρχουν για να υπνωτίζουν την κοινή γνώμη, όχι για να προάγουν την αλήθεια. Η ιστορία θέλει χρόνια μελέτης για να μπορείς να πεις πως ξέρεις το 1/10 απ' όσα διάβασες.
   Αλλά ας υποθέσουμε πως όλα τα ξέρετε, πως έτσι έγιναν όπως τα λέτε. Πως όντως όλοι οι αρχαίοι Έλληνες ήταν πάνσοφοι, τρομερά γενναίοι και πατριώτες. Τι σημαίνει αυτό για το σήμερα; Τίποτα. Το παρελθόν ανήκει στο παρελθόν και το παρόν στο παρόν. Και για να υπάρξει μέλλον χρειάζεται να μην κοιτάτε στο παρελθόν ενώ βαδίζετε στο παρόν. Ρίχτε κλεφτές ματιές, πάρτε γνώση κι εμπειρία και κοιτάξτε πάλι μπροστά. Ό,τι κι αν έκανε ο Μέγας Αλέξανδρος, τώρα πια είναι πολύ μακριά απ' την πραγματικότητα. Μη βασίζετε το τώρα στο τότε διότι ούτε το τότε γνωρίζετε καλά ούτε το τώρα. Ούτε εγώ το γνωρίζω, όμως η αφετηρία μου είναι πάντα η άγνοια. Δεν εθελοτυφλώ βασιζόμενος σε μια γνώση που νομίζω πως κατέχω επειδή με συμφέρει να νιώθω πως την κατέχω.
   Συμπέρασμα: όποια κι αν ήταν η "αρχαία" "Ελλάδα" και οι "αρχαίοι" "Έλληνες" -όλα σε εισαγωγικά διότι είναι πολύ διαφορετικά απ' ό,τι τα έχουμε στο μυαλουδάκι μας- για να καταλάβουμε λίγα πράγματα παραπάνω, ας κοιτάξουμε τη νέα Ελλάδα. Με πολλή παρατήρηση, προσεκτικά συμπεράσματα κι αποφυγή μυθευμάτων κι υπερβολών, ίσως καταλάβουμε κάποια πράγματα γι' αυτήν. Τότε μόνο είμαστε στον σωστό δρόμο για να καταλάβουμε και τη λεγόμενη αρχαία, η οποία έμοιαζε αρκετά με τη νέα, πολύ περισσότερο απ' όσο θα θέλαμε να πιστεύουμε.

ΔΩΡΕΑΝ ΑΛΗΘΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΛΑΟ ΜΕΡΟΣ 8ο: ΑΛΚΕΤ ΡΙΖΑΪ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΟΡΘΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΗ

ΔΩΡΕΑΝ ΑΛΗΘΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΛΑΟ, ΗΜΕΡΗΣΙΑ ΠΡΟΣΦΟΡΑ 24/12/2018 !!!

ΜΕΡΟΣ 8ο: ΑΛΚΕΤ ΡΙΖΑΪ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΟΡΘΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΗ

(του Κ. Παπαδάκη)

   Θα καταπιαστώ σήμερα με ένα καυτό θέμα των ημερών, το τραγούδι και βίντεο-κλιπ του καλλιτέχνη Χρήστου Τούση, κατά κόσμον Tus, με τίτλο «Αλκέτ Ριζάι». Το κομμάτι έχει ήδη κάνει θραύση από τις πρώτες μέρες, τόσο σε θεάσεις (views), αλλά και σε διχογνωμία. Στηλιτεύεται ευρέως, κυρίως διότι εξυμνεί έναν πολύ γνωστό εγκληματία, αλλά και για άλλους λόγους.

   Το τραγούδι, ομολογουμένως, έχει τερματίσει το θέμα της προκλητικότητας από κάθε άποψη. Εξυμνεί έναν άνθρωπο που έχει υπάρξει δολοφόνος, βαρυποινίτης, έμπορος ναρκωτικών και στυγνός εγκληματίας. Στο κομμάτι περιλαμβάνονται στίχοι για ναρκωτικά, «πουτάνες», πλαστά, καθώς και λόγια αλληλεγγύης σε «βαριά ονόματα του εγκλήματος», όπως Στεφανάκος, Σκαφτούρος και Παλαιοκώστας. Πέραν τούτου, το τιμώμενο πρόσωπο είναι ένας εγκληματίας Αλβανός. Ένας στερεοτυπικός Αλβανός, σκληρός και βουτηγμένος στην παρανομία. Μάλιστα, όχι ένας «βορειοηπειρώτικος» Αλβανός, με ελληνικό όνομα ή επίθετο ή και τα δύο, αλλά ο κλασσικός, 100% Αλβανός με τα καυκάσια χαρακτηριστικά. Στο βίντεο φιγουράρουν οι αλβανικές σημαίες και ακόμα και οι Άγιοι Σαράντα αποκαλούνται με την αλβανική τους ονομασία Sarandë. Όλα αυτά σε μία περίοδο τεταμένων σχέσεων Αλβανίας – Ελλάδας. Τι συμβαίνει λοιπόν; Είναι ο Tus μας ένας εθνικιστής Αλβανός; Είναι υποστηρικτής του εγκλήματος και ειδικά αυτού που διαπράττεται από Αλβανούς σε βάρος της Ελλάδος; Η απάντησή μου είναι ότι δεν με ενδιαφέρει, τουλάχιστον όχι για το θέμα του παρόντος άρθρου.

   Ας συστηθούμε λοιπόν, επί τη ευκαιρία. Προσωπικά είμαι σε μεγάλο βαθμό ευαισθητοποιημένος σε θέματα έθνους και δικαιοσύνης. Είμαι ο τύπος που θα κατέβει σε συλλαλητήριο για τη Μακεδονία και που καταδικάζει τον «μακεδονικό» μεγαλοϊδεατισμό των γειτόνων, όσο και τις ανθελληνικές πολιτικές της Αλβανίας, της Τουρκίας και παντός ενδιαφερομένου. Που θα παρέχει όποια στήριξη μπορεί στις διωκτικές αρχές του Κράτους κατά του εγκλήματος. Είμαι αυτός που μισεί την αναρχία από όπου και αν προέρχεται και που, όσον αφορά τη μεταχείριση στυγνών και αθεράπευτων εγκληματιών, ευχαρίστως θα ψήφιζε θετικά για την επαναφορά της θανατικής ποινής. Παρόλα αυτά, λέω ξεκάθαρα ΟΧΙ στην κριτική εναντίον του «Αλκέτ Ριζάι» (το τραγούδι εννοώ προφανώς). Και δεν το λέω απλώς επειδή νιώθω λίγο Μεταξάς σήμερα, αλλά το ΟΧΙ μου αναφέρεται γενικώς στην λογοκρισία της τέχνης, με τα μέτρα που προσδιορίζει η εκάστοτε αντίληψη της πολιτικής ορθότητας της κοινωνίας.

   Είναι υποχρεωμένος άραγε ο κάθε καλλιτέχνης να υπακούει στα «φίλτρα» που η πολιτική ορθότητα της κάθε κοινωνίας υπαγορεύει; Θα αναφερθώ στο σημείο αυτό σε ένα αρκετά θερμό debate που είχα πρόσφατα με μια φεμινίστρια, αναφορικά με τον παρακάτω πίνακα:

   Η τύπισσα φυσικά αφόριζε τον ως άνω πίνακα, που φιλοτεχνεί τον «βιασμό των Σαβίνων», αγνοώντας το γεγονός ότι πρόκειται για ένα εξαίσιο ποιοτικά έργο, με βαριά τη σφραγίδα του στην αναγεννησιακή τέχνη. Και ερωτώ ξανά: είναι υποχρεωμένη η τέχνη να είναι και πολιτικά ορθή; Ακούω πολλές διαφορετικές φωνές εκεί στο βάθος και με ζαλίζουν, οπότε απαντάω μόνος μου: ΟΧΙ.

   Η πολιτική ορθότητα είναι για τους πολιτικούς. Όχι για την τέχνη. Ο καλλιτέχνης δημιουργεί πολλές φορές πράγματα που εκφράζουν τις πιο απόκρυφές μας φαντασιώσεις, είτε αυτές είναι νόμιμες και σύμφωνες με την κρατούσα αντίληψη περί ηθικής, είτε όχι. Το πορνό είναι τέχνη; Ναι, είναι, και ας μην αρέσει σε όλους. Είναι τέχνη ακόμα και όταν, έστω και άτσαλα, αναπαριστά έναν υποδυόμενο βιασμό. Και, σε μεγάλο βαθμό, αυτή είναι και η ομορφιά του, το ότι αναπαριστά πράγματα που μάλλον δε θα έχουμε ποτέ την πολυτέλεια να ζήσουμε στη δική μας ζωή. Δηλαδή όταν βιαζόταν η Μόνικα Μπελλούτσι στον «Μη Αναστρέψιμο», τότε ήταν όλα καλά, επειδή η γυναίκα είναι diva?

   Οι αντιλήψεις της κοινωνίας μπορεί να διαφοροποιούνται μέσα στον τόπο και το χρόνο. Παλιά η γελοιογραφία με θρησκευτικές προεκτάσεις μπορεί να κρινόταν ως ανήθικη και παράνομη. Σήμερα, είναι παράνομο και κόβεται από το Ίντερνετ και τα ΜΜΕ ό,τι ομιλεί για ναζισμό. Αύριο-μεθαύριο μπορεί να έχουν απαγορευθεί γενικώς οι θρησκείες και οποιαδήποτε καλλιτεχνική αναφορά σε αυτές (προσδοκώ με λαχτάρα αυτή την εποχή). Ανέκαθεν τα έργα διάσημων καλλιτεχνών των πολιτισμών του κόσμου θεωρούνταν πολλές φορές controversial, δηλαδή προκαλούσαν σκληρή κριτική και διχογνωμία. Και πολλές φορές  η εξουσία έθετε περιορισμούς στην τέχνη και απαγόρευε ορισμένα έργα και με τη βούλα. Τους περισσότερους περιορισμούς τους είχε μάλλον η τέχνη στις περιόδους της Βυζαντινής και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ή στην Δυτική Ευρώπη του Μεσαίωνα. Αυτό είναι λοιπόν που θέλουμε; Μια κοινωνία Μεσαίωνα και σκοταδισμού;  Ο Da Vinci μπορεί να προκάλεσε επίσης τη διχογνωμία όταν στην “Madonna Litta” απεικόνιζε τον Χριστό να θηλάζει από το γυμνό στήθος της Παναγίας, αλλά μαντέψτε ποιες κοινωνίες γνώρισαν την Αναγέννηση στις τέχνες, τις επιστήμες και, γενικότερα, σε όλους τους τομείς.

   Το πρόβλημα με την Ελλάδα του σήμερα δεν πηγάζει από το ότι η τέχνη προβάλλει ακατάλληλα πρότυπα. Είναι κυρίως πρόβλημα διαπαιδαγώγησης. Η τέχνη, στο εμπορικό της κομμάτι, λειτουργεί όπως και η υπόλοιπη οικονομία: με προσφορά και ζήτηση. Όσο τραγούδια σαν τον «Αλκέτ Ριζάι» έχουν κοινό, κανένας αφορισμός και καμία νομοθεσία δε μπορούν να σταματήσουν το κακό. Τα παιδιά μας δε θα γίνουν εγκληματίες και ανθέλληνες απλά επειδή το προβάλλει ο Tus. Το πρόβλημα είναι βαθύτερο.

   Μπορεί ο «Αλκέτ Ριζάι» να είναι μακράν ό,τι πιο προκλητικό έχουμε δει το τελευταίο διάστημα, αλλά αυτή η προκλητική ανηθικότητα δεν είναι άνευ προηγουμένου. Όταν, πριν λίγο καιρό, ο Ypo μιλούσε στο “Dab” και στον “Maradona” για κοκαΐνη και εκφραζόταν με οχετό ύβρεων, δεν άνοιξαν και πολλά ρουθούνια για τα πρότυπα που προέβαλλε.

   Ο «Ριζάι» είναι η κορυφή μίας κλιμάκωσης στην ανηθικότητα, η οποία μαστίζει την κοινωνία της χώρας μας εδώ και δεκαετίες. Το στερεότυπο του “bad boy” δεν είναι σημερινό φαινόμενο, είναι αρκετά παλιό. Βασικά, είναι μία cherchez-la-femme κατάσταση. Για ψυχολογικούς και κοινωνικούς λόγους που χρειάζονται πιο εκτενή ανάλυση για να καλυφθούν, μεγάλη μερίδα των γυναικών του σήμερα ελκύεται από αυτό που στερεοτυπικά ονομάζουμε “bad boy”, που μπορεί να εκφράζει την ανηθικότητά του με τους πιο απλούς τρόπους, όπως κάνοντας κοπάνα από το σχολείο, έως και με τους πιο… ενήλικους, δηλαδή διακινώντας ναρκωτικά, βρίζοντας και πουλώντας «νταηλίκι», κερδίζοντας παράνομο χρήμα, εγκληματώντας ή παρανομώντας γενικά. Εν ολίγοις, αν η μέση γυναίκα δεν έδινε σημασία στον «αλήτη», τότε πιθανότατα καλλιτέχνες σαν τον Ypo ή τον Tus δε θα είχαν καν γεννηθεί.

   Εν κατακλείδι: λέω ΟΧΙ στην λατρεία του ανήθικου, του παράνομου και της αλητείας, αλλά και στον αλβανοκεντρικό εθνικισμό. Τραγούδια σαν το “DAB” ή τον “Maradona” ουδέποτε με είλκυαν για τα μηνύματα που εκφράζουν. Του Tus, αντίθετα, το συμπάθησα το τραγουδάκι γιατί έχει πιασάρικο ρυθμό και στίχους. Και γιατί είχε και το θάρρος να προκαλέσει. Κυρίως όμως βροντοφωνάζω, με θέρμη και για άλλη μια φορά, ΟΧΙ στην πολιτική ορθότητα και στη λογοκρισία της τέχνης. Αν κάποιος καλλιτέχνης είναι κακός ποιοτικά και τα μηνύματά του περνούν αδιάφορα, τότε θα παραμείνει αυτομάτως στο περιθώριο και δεν θα χρειαστεί να υποστεί κανενός είδους διώξεις. Ελάτε λοιπόν στο πλευρό μου και ας φωνάξουμε μαζί: ΟΧΙ! Όχι σε μία κοινωνία σκοταδισμού. Θέλουμε ελευθερία στην τέχνη μας. Και αφήστε την πολιτική ορθότητα στους καθ’ ύλην αρμόδιους, σε αυτούς που ξέρουν το ΟΧΙ να το κάνουν ΝΑΙ.

Το Πρόβλημα των Καπνιστών

   Το κάπνισμα, μια αποδεδειγμένα βλαβερή συνήθεια, θεωρείται προσωπική υπόθεση. Ο καπνιστής, λένε, βλάπτει μόνο τον εαυτό του: βασικά μάλλον βλάπτει πάνω απ' όλα τον εαυτό του και έπειτα τους άλλους. Αυτό πιστεύεται από μια μερίδα πολιτών.
   Ο καπνός όμως δε λειτουργεί έτσι. Βλάπτει εξίσου τον ίδιο τον καπνιστή όσο και τους άλλους. Αυτό κάνει την κοινωνία να αναρωτιέται: μα γιατί ένας καπνιστής καπνίζει εντός σπιτιού, μπροστά στα παιδιά του; Τόσο άσπλαγχνος είναι; Τόσο αναίσθητος; Δεν τον νοιάζει η υγεία των παιδιών του;
   Σ' αυτό το σημείο ας αναφέρω πως είναι θέμα ψυχολογίας. Ένας καπνιστής, προκειμένου να αποδεχτεί τον εθισμό του και να ανταποκριθεί απέναντι στα λογικότατα επιχειρήματα των γύρω του για το κάπνισμα, πρέπει να πολεμήσει με την ίδια του τη λογική, η οποία επίσης του λέει πως το κάπνισμα είναι βλαβερό. Ο εγκέφαλος περνάει από μία φάση άρνησης, όπου κάθε επιχείρημα ενάντια στο τσιγάρο εκτοπίζεται εξαιτίας της ανάγκης για αυτό.
   Κάποια στιγμή ο εθισμένος πια άνθρωπος μετριάζει την ιδέα για τη βλαπτικότητα του τσιγάρου. Σκέφτεται: "Είναι βλαβερό το τσιγάρο, εντάξει, αλλά μόνο αυτό είναι; Τόσα άλλα πράγματα βλάπτουν την υγεία, το τσιγάρο τους πείραξε; Άσε που στον εαυτό μου κάνω κακό".
   Ο τρόπος σκέψης του αυτός βασίζεται σε μια αλήθεια, πως το τσιγάρο βλάπτει. Για να μην επικεντρωθεί όμως στη συνήθεια αυτή, την αντιπαραβάλλει με άλλες, όπως τα καυσαέρια των αυτοκινήτων ή τα φουγάρα των εργοστασίων. Τέλος, για να πείσει τον εαυτό του πως δεν κάνει κακό στους άλλους, πιστεύει πως βλάπτει μόνο τον εαυτό του. Αυτό είναι το πρώτο στάδιο.
   Σιγά-σιγά συνηθίζει για τα καλά την ιδέα του τσιγάρου. Τα αρχικά συμπτώματα -ξερόβηχας, άσχημη μυρωδιά- συνηθίζονται και η ανάγκη τον κάνει να προχωρήσει κι άλλο τη σκέψη του: "Δεν είναι καλό το τσιγάρο, όμως ακούγονται και πολλές υπερβολές".
   Αυτό το στάδιο σκέψης χρησιμοποιεί το σχήμα λιτότητας: αντί δηλαδή να πει "είναι κακό" σκέφτεται "δεν είναι καλό", προσπαθώντας να δώσει έναν ουδέτερο τόνο στη συνήθεια. Επίσης, βασισμένος στις πολλές υπερβολές που όντως ακούγονται, πείθει τον εαυτό του πως ακόμα και οι λογικές συμβουλές που ακούει είναι υπερβολές.
   Έπειτα, το σκέφτεται φιλοσοφικά: "Εντάξει, βλαβερό το κάπνισμα. Όμως τι κακό μπορεί να μου κάνει; Ούτως ή άλλως κάποια στιγμή θα πεθάνω. Μια ζωή την έχουμε, ας την απολαύσουμε. Μήπως τόσοι και τόσοι που δεν κάπνιζαν δεν έπαθαν καρκίνους; Κι άλλοι που κάπνιζαν έζησαν μέχρι τα 100! Θέμα οργανισμού είναι..."
   Η απενοχοποίηση του τσιγάρου είναι στην τελική ευθεία. Έχει ταυτίσει πια την απόλαυση με το τσιγάρο και τη χρησιμοποιεί σαν ασπίδα απέναντι σε κάθε ένσταση σε σχέση με την υγεία. Προκειμένου να τα έχει καλά με τον εαυτό του και να μην έχει δεύτερες σκέψεις και τύψεις, χρησιμοποιεί κάθε είδους παραλογισμό σαν επιχείρημα. Στο τέλος συμπεριφέρεται σαν να μην είναι βλαβερό το κάπνισμα.
   Εκεί εμφανίζεται η κοινωνική διάσταση του προβλήματος. Αφού προσπαθεί να ξεχάσει πόσο βλαβερή είναι η συνήθεια, καπνίζει άφοβα κι ανέμελα μπροστά σε άλλους, αναγκάζοντάς τους να εισπνέουν τον καπνό του. Δε νιώθει πια ενοχές για τον εαυτό του, οπότε επόμενο είναι να μη νιώθει πως βλάπτει ούτε τους άλλους. Δεν το κάνει από κακία, ίσως ούτε καν από αδιαφορία: έχει ανάγκη να πιστεύει πως δε βλάπτει τους άλλους. Έτσι, θα καπνίσει σε εσωτερικούς χώρους, δίπλα σε παιδιά, σε μωρά, σε ηλικιωμένους, δίπλα σε οποιονδήποτε, χωρίς μάλιστα καμία τύψη.
   Το τελευταίο στάδιο παραλογισμού είναι η κόντρα με τους αντικαπνιστές. Σε δημόσιους χώρους ή σε χώρους εστίασης, θεωρεί αναφαίρετο δικαίωμά του να καπνίζει και υποχρέωση των υπολοίπων -οι οποίοι υπερβάλλουν και είναι γκρινιάρηδες- να ανέχονται τον καπνό. Τους κατηγορεί πως του στερούν τα δικαιώματά του, πως όπως έχουν εκείνοι άποψη έχει κι εκείνος, πως του φέρονται σαν πολίτη β' κατηγορίας...
   Γενικώς ο παραλογισμός φτάνει σε σοβαρά στάδια απόκλισης από την πραγματικότητα. Πλέον άλλα ισχύουν για τους άλλους κι άλλα για τον ίδιο -στο μυαλό του. Μάλιστα έχει ταυτίσει την ιδέα του εαυτού του με το τσιγάρο, έχει γίνει ένα μ' αυτό. Στο μυαλό του όποιος επιχειρηματολογεί ενάντια στο τσιγάρο του κάνει προσωπική επίθεση...
   Ευτυχώς δεν είναι όλοι οι καπνιστές έτσι. Υπάρχουν κάποιοι που κατανοούν την κατάστασή τους και σέβονται τους υπόλοιπους. Δυστυχώς, ακόμα κι ένας καπνιστής, ακόμα κι ένα τσιγάρο αρκεί για να καταστρέψει μια όμορφη ατμόσφαιρα σ' έναν εσωτερικό χώρο. Κι όσο κι αν το δημόσιο κάπνισμα βγαίνει εκτός νόμου χρόνο με τον χρόνο, στη χώρα μας η ατιμωρησία φέρνει παράλογες, εξοργιστικές και αναχρονιστικές καταστάσεις.