Γιατί ενοχλεί ο όρος "Γυναικοκτονία"

   Γίνεται μεγάλη συζήτηση αυτό το διάστημα για τον όρο "γυναικοκτονία". Άλλοι τον δέχονται και στηρίζουν τη χρήση του, ενώ μια μερίδα συμπολιτών, συνήθως άνδρες, τον απορρίπτει εντελώς. Θεωρώ πως αυτή η απόρριψη αξίζει ανάλυση. Αλλά ας βάλουμε τον όρο στο μικροσκόπιο αρχικά.

   Γυναικοκτονία σημαίνει "το να θανατώνεται μια γυναίκα εξαιτίας του φύλου της". Η βασική ένσταση εδώ είναι ότι θα έπρεπε αντιστοίχως να υπάρχει κι ο όρος "Ανδροκτονία", για να υπάρχει ισότητα. Το ζήτημα βέβαια είναι πως ένας όρος δημιουργείται όταν υπάρχει λόγος να δημιουργηθεί. Στην περίπτωσή μας, βλέπουμε ότι, ανάμεσα στις δύο περιπτώσεις, γυναίκες δολοφονούνται πολύ συχνότερα από άνδρες μετά από σεξουαλική παρενόχληση, κακοποίηση ή ενδοοικογενειακή βία.

   Οπότε εδώ δεν τίθεται ζήτημα ισότητας. Ο όρος αυτός αναδύεται για να περιγράψει ένα υπαρκτό φαινόμενο, να το κρατήσει στην επιφάνεια της συλλογικής μνήμης και να ευαισθητοποιήσει την κοινωνία υπέρ αυτού. Το οξύμωρο είναι ότι οι θιασώτες του όρου αυτού είναι αυτοί που θα ήθελαν να πάψει το φαινόμενο, άρα και η χρήση του όρου, ενώ οι πολέμιοι αυτού αδυνατούν να δουν το φαινόμενο ως πραγματικό, άρα διαιωνίζουν το ίδιο αλλά και την ανάγκη χρήσης του όρου.

   Το δεύτερο μεγάλο αντεπιχείρημα είναι πως ο όρος αυτός υποβιβάζει τις γυναίκες, διότι διαχωρίζει τη δολοφονία γυναικών από την ανθρωποκτονία. Φυσικά, αυτή η λογική είναι σαθρή: ο όρος "γυναικοκτονία" είναι υποσύνολο του γενικού όρου "ανθρωποκτονία" και δεν έρχεται σε αντίθεση με αυτόν. Αντίστοιχοι όροι, όπως "παιδοκτονία", "βρεφοκτονία", "πατροκτονία", "αδελφοκτονία" κλπ. χρησιμοποιούνται ανέκαθεν για να περιγράψουν εγκλήματα ειδεχθή, χωρίς ανάλογη συζήτηση. Κι αυτό φανερώνει πολλά.

 Φανερώνει για αρχή πως οι πολέμιοι του όρου θέλουν να δείχνουν ευαισθητοποιημένοι, μόνο που το κάνουν με ανάρμοστο τρόπο. Πρώτον, και μόνο αυτός ο ανηλεής και ατελείωτος πόλεμος με τον όρο δείχνει μια ενοχή. Ο πολέμιος του όρου στέκεται εξ ορισμού απέναντι στη γυναίκα, διότι δε θέλει να αναγνωρίσει το φαινόμενο. Όμως επειδή δε θα μπορούσε να κρίνει σαν ανύπαρκτο το φαινόμενο, πασχίζει να το κουκουλώσει. Κι αυτή η προαναφερθείσα ενοχή φανερώνει πως βλέπει τη γυναίκα σαν απειλή, φοβούμενος πως η αλλαγή της υπάρχουσας κατάστασης θα υποβιβάσει τη δική του θέση στην κοινωνία.

   Δεύτερον, η άρνηση του φαινομένου αυτού, ευθεία ή συγκαλυμμένη, δείχνει μια συνολική τάση της κοινωνίας να καλύπτει τη λερωμένη φωλιά της και μάλιστα με έναν τρόπο ακόμα πιο δύσοσμο. Γίνεται μια προσπάθεια ενοχοποίησης του θύματος, των χαρακτηριστικών του, των πράξεών του, των γραπτών του (μιας και δημοσιοποιούνται προσωπικές σημειώσεις ημερολογίου, πέρα από κάθε δημοσιογραφική δεοντολογία) αλλά και ταυτόχρονα ένα ξέπλυμα του θύτη, σε ρυθμούς συστηματικούς και μανιώδεις. Η ίδια η κοινωνία τάσσεται υπέρ του θύτη, όπως φανερώνουν τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων. Κι επειδή αυτό δεν μπορεί να γίνει ανοιχτά (να ειπωθεί δηλαδή πως η δολοφονία αυτή είναι δικαιολογημένη και επικροτείται), υπάρχει η συνεχής τάση αντιστροφής των ρόλων, όπου ο θύτης βαφτίζεται θύμα και το θύμα θύτης. "Κάτι θα του έκανε, δεν μπορεί", "ήταν πολύ καλό παιδί και δεν είχε δώσει δικαιώματα", είναι λεγόμενα που συνηθίζονται σε τέτοιες περιπτώσεις. 

   Ολόκληρη η κοινωνία πέφτει διαρκώς από τα σύννεφα, συγκλονίζεται από τα συσσωρευμένα "μεμονωμένα περιστατικά" και κλαίει περισσότερο για τον θύτη παρά για το θύμα. Ο λόγος είναι απλός: στον θύτη βλέπει να καθρεφτίζεται ο εαυτός της κι αυτή την εικόνα θέλει να τη σβήσει από τη συλλογική μνήμη. Η κοινωνία προτιμά να αρνείται τις δολοφονίες γυναικών, για να μην ανασκαλευτούν τα αίτια που οδηγούν σε αυτές. Έχει περάσει όμως ο καιρός που οι όροι "έγκλημα πάθους" και "έγκλημα από αγάπη" μπορούσαν να ωραιοποιούν μια κατάσταση δύσοσμη και να γίνονται αποδεκτοί. Ο καθρέφτης της κοινωνίας πρέπει να μείνει εκεί, να δείχνει το άσχημο πρόσωπό της κάθε ώρα και στιγμή, μέχρι η ίδια η κοινωνία να κοιτάξει κατάματα το πρόβλημα, είτε το θέλει είτε όχι. Για να μείνει αυτός ο καθρέφτης υψωμένος, οφείλουμε να παραδεχτούμε πως οι γυναίκες δολοφονούνται επειδή υπάρχουν, επειδή θεωρούνται ιδιοκτησία των ανδρών κι επειδή η συντηρητική τάση κυριαρχίας του ανδρικού φύλου πάνω στο γυναικείο είναι συνολικό φαινόμενο κι όχι μεμονωμένο περιστατικό. Οπότε θα λέμε τα πράγματα με το όνομά τους. Μέχρι να πάψουν να δολοφονούνται γυναίκες από παρενοχλητές, βιαστές, συζύγους και συγγενείς που τις θεωρούν κτήμα τους, θα μιλάμε για γυναικοκτονίες. Παράλληλα, θα ευχόμαστε να πάψει το φαινόμενο, για να πάψει και η ανάγκη χρήσης του όρου.

"Η αυτοέκδοση είναι μονόδρομος" - Συνέντευξη με τον συγγραφέα Γιάννη Τοτονίδη

Με τον Γιάννη Τοτονίδη είχα τη χαρά να γνωριστώ σε έναν πρωινό κυριακάτικο καφέ στη Θεσσαλονίκη. Από την αρχή μου έδωσε την εντύπωση ότι είναι ένας άνθρωπος κατασταλαγμένος, γαλήνιος και ανοιχτόμυαλος. Μη γελιέστε όμως! Τα Δέκα Διαταραγμένα Διηγήματα είναι από τις γνησιότερες ιστορίες τρόμου που έχω διαβάσει και παίζουν με τον εγγενή τρόμο, αυτόν που γεννιέται από τα πιο αρχέγονα ανθρώπινα ένστικτα. Όσο για το Ε.Μ.Ο., το νέο αυτό έργο είναι ακόμα ένα μυστήριο. Ας πάμε να λύσουμε αυτό αλλά και τα υπόλοιπα σε μια συζήτηση πολλά υποσχόμενη! 

1.       Γιάννη, σε καλωσορίζω στις Σκυλοσοφίες. Για αρχή, πες μας δυο λόγια για σένα.

Είμαι ένα multi ανήσυχο άτομο.

2.       Ποια είναι η μέχρι τώρα συγγραφική σου πορεία;

Φτωχότατη. Άργησα να το αποφασίσω.

3.       Γιατί επέλεξες/θέλησες τα Δέκα σου Διηγήματα να είναι Διαταραγμένα;

Δεν το επέλεξα/θέλησα εγώ, αλλά αυτά. Ήθελα να τα πω “Καταραμένα”, αλλά ευτυχώς, γιατί θα είχαμε πρόβλημα μεταξύ μας.

 

4.       Τι είναι το Ε.Μ.Ο; Ποια ανάγκη σε ώθησε να γράψεις γι’ αυτό;

Δε μου αρέσουν οι εφαρμογές κ προσπαθώ να μην έχω στο κινητό μου πέρα από τις απαραίτητες. Εκείνο που μου προκάλεσε τεράστια εντύπωση είναι το γεγονός ότι κάθε φορά που κατεβάζεις μία, ακόμη κ αν πρόκειται π.χ. για app μαγειρικής, σε ρωτάει το ίδιο ακριβώς: “επιτρέπεις στο app να έχει πρόσβαση στις Επαφές, στις Φωτογραφίες, στα Βίντεο, στο Μικρόφωνό σου;”. Είναι τόσο ανατριχιαστικό αυτό! Γιατί μια εφαρμογή, για να λειτουργήσει, πρέπει να έχει πρόσβαση στα προσωπικά μου αρχεία; Δεν έχω δει κανένα πρόγραμμα online στον υπολογιστή (και χρησιμοποιώ πάρα πολλά) να μου ζήτησε την παραμικρή πρόσβαση κάπου. Ήταν, λοιπόν, θέμα χρόνου να αναρωτηθώ: “τι θα γινόταν, αν μια εφαρμογή για να λειτουργήσει, ζητούσε πρόσβαση στην καρδιά κ στο μυαλό μας;”. Είμαι σίγουρος ότι θα της το επιτρέπαμε. Και τότε γεννήθηκε η ιδέα του Ε.Μ.Ο. που θα πρέπει να σημειώσω πως είναι νουβέλα.

 

5.       Γιατί προτίμησες την αυτοέκδοση; Τι έχεις δει στον ελληνικό συγγραφικό χώρο;

Η αυτοέκδοση είναι μονόδρομος. Δεν μπορώ να διανοηθώ ότι εγώ έχω την ιδέα, το κείμενο, εγώ πληρώνω τον εκδοτικό οίκο και τελικά να μου αναλογεί το ελάχιστο ποσοστό, ενώ το μεγαλύτερο το μοιράζεται αυτός με το βιβλιοπωλείο. Κυρίως, όμως, είναι μονόδρομος για τα δικαιώματα. Σε παραμυθιάζουν ότι τα πνευματικά δικαιώματα είναι δικά σου, αλλά αν προκύψει κάποια συμφωνία για ταινία ή τηλεόραση, έχουν κι από εκεί ένα σημαντικό ποσοστό, ενώ δεν κάνουν ΤΙΠΟΤΕ για να σε βοηθήσουν, ως προς αυτό. Εδώ δεν κάνουν τίποτε για να σε διαφημίσουν, όταν εκδοθεί το βιβλίο. Όπως θα έχεις διαπιστώσει κι ο ίδιος, η διαφήμιση γίνεται λίγο πριν και λίγο μετά την κυκλοφορία, γιατί έπονται τα επόμενα προϊόντα τους. Στην ουσία, τη διαφήμιση την κάνεις ο ίδιος με διάφορους τρόπους.

 

6.       Πώς διαφημίζεις και προωθείς το έργο σου;

Παλιά μου άρεσε ο διαφημιστικός χώρος και με μάγευαν τα μότο που χρησιμοποιούσαν οι διαφημιστές. Μια τόσο μικρή φράση να περιέχει το ουσιαστικό θέμα του προϊόντος! Ασχολήθηκα, χωρίς να εμπλακώ με το επάγγελμα, αλλά μου έμεινε. Τώρα, το χρησιμοποιώ για τον εαυτό μου. Σε διάφορες μορφές (γραπτές, βίντεο, φωτογραφίες).

 

7.       Ποιο είναι το πιο ενδιαφέρον σημείο σε μια συγγραφική δουλειά, κατά τη γνώμη σου;

Το ταξίδι μέχρι την ολοκλήρωσή της. Η μαγεία του να βυθίζεσαι στον κόσμο του ήρωά σου, να συμπάσχεις, να σκέφτεσαι, να απογοητεύεσαι, να παλεύεις, να ζεις και να σκέφτεσαι μαζί του. Για όσο διάστημα διαρκεί η συγγραφή δίνεις ένα μαγικό εισιτήριο στον εαυτό σου, να ζήσει και να συναναστραφεί με πρόσωπα κ καταστάσεις, που δε θα είχε ποτέ την ευκαιρία στον πραγματικό κόσμο. Προσωπικά, δε μου αρέσουν τα ταξίδια, οι διακοπές και όλα αυτά που ακούω να είναι ουσιαστικά για πολλούς. Μου αρέσει να χώνομαι στην “σπηλιά” μου και να γράφω ιστορίες.

 

8.       Τι είναι αυτό που σε προβληματίζει στον χώρο των συγγραφέων και των αναγνωστών;

Για να είμαι ειλικρινής, δε με προβληματίζει τίποτε. Είμαι ένας απλός παρατηρητής. Παρατηρώ ότι είναι πάρα πολλοί που γράφουν, που έχουν ωραίες ιδέες, ωραίες ιστορίες. Από τη μια είναι λογικό. Η τεχνολογία απλοποίησε καταστάσεις και τώρα εύκολα μπορείς να εκδώσεις με τη βοήθεια ενός εκδότη. Παλιά ήταν λιγότεροι οι εκδότες και πολύ πιο αυστηρά τα κριτήρια. Επίσης, οι συγγραφείς δε γράφουν μόνο, αλλά διαβάζουν. Άρα επηρεάζονται, φιλτράρουν και αφομοιώνουν τα θετικά στοιχεία είτε Ελλήνων είτε ξένων συγγραφέων. Το κακό είναι ότι οι αναγνώστες δεν είναι πολλοί και είναι δύσπιστοι ως προς τους νέους συγγραφείς. Είναι πολύ μικρό το ποσοστό ανάγνωσης βιβλίων, αλλά όσοι διαβάζουν, διαβάζουν αρκετά. Αυτά δεν είναι δικά μου συμπεράσματα, αλλά στυγνή στατιστική. Κι εάν σκεφτείς ότι ο χώρος που κινούμαι εγώ έχει πολύ μικρό μερίδιο ανάγνωσης, είμαι κατασταλαγμένος στον αριθμό των αντιτύπων που θα πουληθούν. Γι’ αυτό, οι κύριες προσπάθειές μου είναι το εξωτερικό. Είναι βέβαια δύσκολα, αλλά κανείς δε με εμποδίζει να έχω τέτοιους στόχους. Κάθε βιβλίο μου μεταφράζεται κ ανεβαίνει στο Άμαζον, ενώ συνοδεύεται κι από διαφημιστική εκστρατεία. Τελευταία, μια φίλη με βοήθησε και στοχεύω πλέον στην Αμερική, αφού οι ιστορίες μου έχουν πιο αναγνωρίσιμες συμβάσεις με αυτό το κοινό.

 

9.       Ποια είναι τα μελλοντικά σου σχέδια; Τι περιμένεις και τι ελπίζεις;

Πρόσφατα ολοκλήρωσα το μεταπτυχιακό μου στην κατεύθυνση “Σενάριο Κινηματογράφου & Τηλεόρασης”, στη Σχολή Καλών Τεχνών, Τμήμα Κινηματογράφου του Α.Π.Θ. Όπως καταλαβαίνεις, τα σχέδιά μου σχετίζονται άμεσα με αυτό. Ήδη έχω ετοιμάσει μια αστυνομική σειρά ενός καταξιωμένου Έλληνα συγγραφέα και μετά από διάφορες καταθέσεις προτάσεων σε εταιρείες παραγωγής, εδώ και καιρό, είμαστε πολύ κοντά σε συζήτηση με ένα τηλεοπτικό κανάλι. Είναι όλα πρώιμα, τίποτε τετελεσμένο, οπότε αυτό είναι σαν να μη γίνεται. Δεν είναι εύκολα τα πράγματα. Αντίθετα, θα έλεγα ότι στον τηλεοπτικό χώρο όλα είναι αμείλικτα. Όταν κάποιος επενδύει αρκετές χιλιάδες ευρώ, πρέπει το “προϊόν” σου να είναι ελκυστικό και να είναι σίγουρος ότι θα βγάλει από αυτό τουλάχιστον τα διπλάσια. Είναι εντελώς διαφορετική τεχνική το Σενάριο, αλλά με βοήθησε πολύ στη συγγραφική μου τεχνική και σκέψη.

 

10  Υπάρχει κάτι για το οποίο δε ρωτήθηκες αλλά θα ήθελες να μιλήσεις;

Θεωρώ πως όχι. Εξάλλου, μου αρέσει να μιλώ με πράξεις κι όχι τόσο με λόγια. Δράττοντας, όμως, την ευκαιρία θα ήθελα να σε ευχαριστήσω για τη σκέψη και την κίνηση γι’ αυτή τη συζήτηση. Αυτό που έχω να πω είναι ότι κατά διαστήματα διοργανώνονται κάποιοι διαγωνισμοί διηγημάτων, αλλά αυτοί οι διοργανωτές δεν έχουν προβάλει ποτέ, έστω τους νικητές. Κάποιοι εκδίδουν βιβλίο με τα νικητήρια διηγήματα, κάποιοι όχι. Το ζητούμενο είναι ότι θα έπρεπε με κάποιον τρόπο οι νικητές, που σημειωτέον είναι φερέλπιδες συγγραφείς, να προβληθούν, να τους γνωρίσει ο κόσμος. Προσωπικά, μέσα σε ένα χρόνο έλαβα μέρος σε εννιά διαγωνισμούς με οκτώ διηγήματα. Σε έναν δε διακρίθηκα κι εκείνο το διήγημά μου διακρίθηκε σε άλλον. Σε κάποια άλλη χώρα, κάποιος εκδότης θα έδειχνε ενδιαφέρον. Εδώ είμαι σίγουρος ότι ούτε καν ενημερώνονται για διαγωνισμούς και διακρίσεις. Χάρηκα, λοιπόν, πολύ που από μόνος σου είχες αυτήν την σκέψη και σε ευχαριστώ πάρα πολύ. Εύχομαι πολλές καλές συνεντεύξεις στις Σκυλοσοφίες...