Όλοι μας κάποτε σκεφτόμαστε: τι είμαι; Υπαρξιακό ζήτημα και μπανάλ, κλισέ, δε λέω. Η απάντηση κάθε φορά όμως πρωτοτυπεί. Κάποιος θα προσδιορίσει τον εαυτό του με το όνομά του, άλλος με την δουλειά που κάνει, άλλος θα πει: είμαι ο/η σύζυγος του Χ προσώπου. Αλλά εγώ αναρωτιέμαι: γιατί η προσωπική μου ταυτότητα πρέπει οπωσδήποτε να χρειάζεται περιγραφή και να βρίσκεται πάντα σε σχέση με κάτι;
Αυτό είναι το φαινόμενο της "ταμπελοποίησης". Το όνομά μας για παράδειγμα είναι η πρώτη και αναγκαία ταμπέλα, η οποία διέπει το υπόλοιπο της ζωής μας. Το να με λένε δηλαδή Βαγγέλη και όχι Κώστα δεν αλλάζει κάτι πάνω μου, κι όμως αλλάζει την ταυτότητά μου σημαντικά, σύμφωνα με τις κοινωνικές επιταγές. Αλλιώς "με ξέρουν" οι γύρω μου ανάλογα με το πώς θα με φωνάξουν. Βέβαια θα πρέπει να είμαι γνωστός με ένα όνομα, διότι είναι αναγκαίο όπως είπαμε. Αλλά αυτό είναι μόνο η αρχή.
Σκεφτείτε πόσες φορές παρουσιαστήκατε σε ένα καινούριο άτομο και ποιες ήταν οι πρώτες κουβέντες που ανταλλάξατε. Προσπαθήσατε να του δώσετε την σωστή (ή την επιθυμητή) εντύπωση; Να το εντυπωσιάσετε; Όλα αυτά μέσω μιας περιγραφής του ατόμου σας του τύπου: δουλεύω εκεί, βγάζω τόσα, συγγενεύω/έχω σχέση με τον τάδε κτλ. Ωραία όλα αυτά, είναι στοιχεία της ζωής μας αλλά δεν αποδεικνύουν κάτι από μόνα τους! Μπορεί να είμαι φιλόλογος, αλλά αυτό δε λέει κάτι για εμένα (φιλόλογοι υπάρχουν 100000 ακόμα στη χώρα), μπορεί να είμαι στενός φίλος του Δημήτρη (ο οποίος ίσως έχει άλλους 5-10 στενούς φίλους). Αυτοί οι τρόποι προσδιορισμού του εαυτού μας απλά μας καθησυχάζουν, επειδή πιστεύουμε πως μας προσδιορίζουν επαρκώς και προκαλούν ενδιαφέρον στους άλλους. Αλλά στον αντίποδα σκεφτείτε μια παρέα όπου όλοι δηλώνουν φιλόλογοι ή γιατροί ή δικηγόροι, και δείτε παρόλα αυτά πόσο διαφέρουν μεταξύ τους! Τελικά η ταμπέλα του επαγγέλματος δεν κρίνει απαραίτητα κάτι για εμάς και τον τρόπο σκέψης μας. Έχω γνωρίσει μορφωμένους άξεστους, και άτομα που έβγαλαν μόνο δημοτικό και θαύμασα τον τρόπο σκέψης τους.
Από τη δική μου οπτική γωνία, προτιμότερο είναι να ακούσω κάποιον προτού μάθω τι μέρος του λόγου είναι. Αν είναι δυνατόν να γνωρίζω ελάχιστα γι' αυτόν και να ανοίξω μαζί του ένα θέμα κρίσεως, όπου θα μου δείξει πραγματικά στοιχεία του εαυτού του. Αν πάλι ξέρω τι επαγγέλλεται, τι παρέες κάνει κτλ., το ποσοστό αντικειμενικότητας έχει ήδη πέσει αισθητά, και βγάζω αυθαίρετα συμπεράσματα για το πρόσωπο που (νομίζω ότι) ξέρω. Ανάλογα με την εικόνα που έχω σχηματίσει για τους ιατρούς θα συμπεράνω πως ό,τι είπε το είπε επειδή είναι ιατρός. Μα πόσο αυθαίρετο συμπέρασμα! Υπάρχουν τόσοι ιατροί, και ο καθένας θα απαντούσε διαφορετικά σε μια ερώτηση, π.χ.: πώς βλέπεις το ανθρώπινο σώμα;
Κι όμως, οι περισσότεροι νομίζουμε πως μπορούμε να προβλέψουμε ένα άτομο από την "ταμπέλα" που ο ίδιος θα βάλει στον εαυτό του. Αυτό είναι το καθημερινό λάθος που κάνουμε όλοι μας, μια παγίδα που μόνοι μας πέφτουμε μέσα. Κι αυτό εκμεταλλεύεται ο κάθε επιτήδειος, ο οποίος θα μας πουλήσει παραμύθι για το ποιος είναι μέσω της "ταμπέλας" του κι αργότερα θα χτυπάμε το κεφάλι μας στον τοίχο που τον εμπιστευτήκαμε. Τι κι αν είναι ο πρωθυπουργός, τι κι αν είναι καθαρίστρια. Ο καθένας μας είναι μοναδικός, κι από την διάνοια του καθενός πρέπει να συμπεραίνουμε το ΠΟΙΟΣ είναι ο απέναντί μας (εξάλλου γι' αυτό έχουμε τον λόγο).
Έπειτα, συχνότατα παρατηρώ σε άτομα να κρύβουν στοιχεία του εαυτού τους μέσω της "ταμπέλας" τους. Φοβάμαι να δείξω ότι είμαι ανώριμος; Το παίζω ώριμος με το να πω ότι "έχω σπουδάσει κι έχω φάει τη ζωή με το κουτάλι". Δεν θέλω να δείξω πως είμαι κοινός; Θα πω 2-3 βαρύγδουπα στοιχεία για μένα για να υποκριθώ τον μοναδικό. Αλλά (μεγάλη αλήθεια) ο πραγματικός μου εαυτός θα κάνει δειλά δειλά την εμφάνισή του όσο κι αν τον κρύψω, όσες ταμπέλες κι αν βάλω για το άτομό μου, οι οποίες θα δείχνουν προς μιαν άλλη, παραπλανητική κατεύθυνση. Διότι ο φιλοσοφημένος και πραγματικά έμπειρος παρατηρητής θα δει το εσωτερικό μου χάσμα. Αυτός εμπιστεύεται την εμπειρία του: ξέρει να παρατηρεί τον δρόμο αντί να αφήσει τις ταμπέλες να του προστάξουν τι να διαλέξει. Και τέλος ας μην ξεχνάμε πως, τόσο στο δρόμο όσο και στην ψυχή, αυτός που θα κάνει λάθος το πρώτο που θα βρίσει είναι οι κακές υποδείξεις μιας ταμπέλας.
Αυτό είναι το φαινόμενο της "ταμπελοποίησης". Το όνομά μας για παράδειγμα είναι η πρώτη και αναγκαία ταμπέλα, η οποία διέπει το υπόλοιπο της ζωής μας. Το να με λένε δηλαδή Βαγγέλη και όχι Κώστα δεν αλλάζει κάτι πάνω μου, κι όμως αλλάζει την ταυτότητά μου σημαντικά, σύμφωνα με τις κοινωνικές επιταγές. Αλλιώς "με ξέρουν" οι γύρω μου ανάλογα με το πώς θα με φωνάξουν. Βέβαια θα πρέπει να είμαι γνωστός με ένα όνομα, διότι είναι αναγκαίο όπως είπαμε. Αλλά αυτό είναι μόνο η αρχή.
Σκεφτείτε πόσες φορές παρουσιαστήκατε σε ένα καινούριο άτομο και ποιες ήταν οι πρώτες κουβέντες που ανταλλάξατε. Προσπαθήσατε να του δώσετε την σωστή (ή την επιθυμητή) εντύπωση; Να το εντυπωσιάσετε; Όλα αυτά μέσω μιας περιγραφής του ατόμου σας του τύπου: δουλεύω εκεί, βγάζω τόσα, συγγενεύω/έχω σχέση με τον τάδε κτλ. Ωραία όλα αυτά, είναι στοιχεία της ζωής μας αλλά δεν αποδεικνύουν κάτι από μόνα τους! Μπορεί να είμαι φιλόλογος, αλλά αυτό δε λέει κάτι για εμένα (φιλόλογοι υπάρχουν 100000 ακόμα στη χώρα), μπορεί να είμαι στενός φίλος του Δημήτρη (ο οποίος ίσως έχει άλλους 5-10 στενούς φίλους). Αυτοί οι τρόποι προσδιορισμού του εαυτού μας απλά μας καθησυχάζουν, επειδή πιστεύουμε πως μας προσδιορίζουν επαρκώς και προκαλούν ενδιαφέρον στους άλλους. Αλλά στον αντίποδα σκεφτείτε μια παρέα όπου όλοι δηλώνουν φιλόλογοι ή γιατροί ή δικηγόροι, και δείτε παρόλα αυτά πόσο διαφέρουν μεταξύ τους! Τελικά η ταμπέλα του επαγγέλματος δεν κρίνει απαραίτητα κάτι για εμάς και τον τρόπο σκέψης μας. Έχω γνωρίσει μορφωμένους άξεστους, και άτομα που έβγαλαν μόνο δημοτικό και θαύμασα τον τρόπο σκέψης τους.
Από τη δική μου οπτική γωνία, προτιμότερο είναι να ακούσω κάποιον προτού μάθω τι μέρος του λόγου είναι. Αν είναι δυνατόν να γνωρίζω ελάχιστα γι' αυτόν και να ανοίξω μαζί του ένα θέμα κρίσεως, όπου θα μου δείξει πραγματικά στοιχεία του εαυτού του. Αν πάλι ξέρω τι επαγγέλλεται, τι παρέες κάνει κτλ., το ποσοστό αντικειμενικότητας έχει ήδη πέσει αισθητά, και βγάζω αυθαίρετα συμπεράσματα για το πρόσωπο που (νομίζω ότι) ξέρω. Ανάλογα με την εικόνα που έχω σχηματίσει για τους ιατρούς θα συμπεράνω πως ό,τι είπε το είπε επειδή είναι ιατρός. Μα πόσο αυθαίρετο συμπέρασμα! Υπάρχουν τόσοι ιατροί, και ο καθένας θα απαντούσε διαφορετικά σε μια ερώτηση, π.χ.: πώς βλέπεις το ανθρώπινο σώμα;
Κι όμως, οι περισσότεροι νομίζουμε πως μπορούμε να προβλέψουμε ένα άτομο από την "ταμπέλα" που ο ίδιος θα βάλει στον εαυτό του. Αυτό είναι το καθημερινό λάθος που κάνουμε όλοι μας, μια παγίδα που μόνοι μας πέφτουμε μέσα. Κι αυτό εκμεταλλεύεται ο κάθε επιτήδειος, ο οποίος θα μας πουλήσει παραμύθι για το ποιος είναι μέσω της "ταμπέλας" του κι αργότερα θα χτυπάμε το κεφάλι μας στον τοίχο που τον εμπιστευτήκαμε. Τι κι αν είναι ο πρωθυπουργός, τι κι αν είναι καθαρίστρια. Ο καθένας μας είναι μοναδικός, κι από την διάνοια του καθενός πρέπει να συμπεραίνουμε το ΠΟΙΟΣ είναι ο απέναντί μας (εξάλλου γι' αυτό έχουμε τον λόγο).
Έπειτα, συχνότατα παρατηρώ σε άτομα να κρύβουν στοιχεία του εαυτού τους μέσω της "ταμπέλας" τους. Φοβάμαι να δείξω ότι είμαι ανώριμος; Το παίζω ώριμος με το να πω ότι "έχω σπουδάσει κι έχω φάει τη ζωή με το κουτάλι". Δεν θέλω να δείξω πως είμαι κοινός; Θα πω 2-3 βαρύγδουπα στοιχεία για μένα για να υποκριθώ τον μοναδικό. Αλλά (μεγάλη αλήθεια) ο πραγματικός μου εαυτός θα κάνει δειλά δειλά την εμφάνισή του όσο κι αν τον κρύψω, όσες ταμπέλες κι αν βάλω για το άτομό μου, οι οποίες θα δείχνουν προς μιαν άλλη, παραπλανητική κατεύθυνση. Διότι ο φιλοσοφημένος και πραγματικά έμπειρος παρατηρητής θα δει το εσωτερικό μου χάσμα. Αυτός εμπιστεύεται την εμπειρία του: ξέρει να παρατηρεί τον δρόμο αντί να αφήσει τις ταμπέλες να του προστάξουν τι να διαλέξει. Και τέλος ας μην ξεχνάμε πως, τόσο στο δρόμο όσο και στην ψυχή, αυτός που θα κάνει λάθος το πρώτο που θα βρίσει είναι οι κακές υποδείξεις μιας ταμπέλας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου