Ειδικός παιδαγωγός δεν είμαι ούτε σκοπεύω να κάνω ενδελεχή ανάλυση της διάσπασης προσοχής σε σχολικό περιβάλλον. Στο άρθρο αυτό θα εστιάσω στους παράγοντες που προκαλούν διάσπαση προσοχής στην καθημερινότητα των ενηλίκων και στον ρόλο της τεχνολογίας στο ζήτημα.
Για αρχή ας ξεκαθαρίσω κάτι. Η διάσπαση προσοχής, πέρα από μόνιμη πάθηση, μπορεί να είναι και παροδική, προσωρινή. Μπορεί να συμβεί στον οποιονδήποτε και αιτία μπορούν να αποτελούν πολλά ερεθίσματα. Κάποιος που μιλά επίμονα όταν προσπαθείς να σκεφτείς, κάποιος που σε διακόπτει όταν υπολογίζεις κτλ. Πολλά καμένα τοστ, πολλοί ξεχασμένοι θερμοσίφωνες και πολλά χαμένα κλειδιά είναι αποτελέσματα περισσότερο έλλειψης προσοχής παρά έλλειψης μνήμης. Απλώς κάποιο ισχυρό ερέθισμα απέσπασε την προσοχή του ατόμου τη στιγμή που σκεφτόταν να κλείσει τον θερμοσίφωνα ή να σβήσει τον φούρνο.
Η τεχνολογία πάλι έχει παίξει τρομερά μεγάλο ρόλο στη συνολική διάσπαση προσοχής ενός ατόμου. Στην εποχή του multitasking γινόμαστε όλο και καλύτεροι στο να μοιράζουμε την προσοχή μας σε πολλά πράγματα αλλά όλο και χειρότεροι στο να συγκεντρωνόμαστε: επαγγέλματα όπως καθηγητές, τροχονόμοι, υπάλληλοι σε πύργους ελέγχου κτλ. επωφελούνται από αυτό, ενώ αντίθετα καλλιτέχνες και αθλητές, που πρέπει να είναι συγκεντρωμένοι σε ένα μόνο πράγμα, πιθανώς να ζημιώνονται.
Η τεχνολογία γενικά χρησιμοποιεί έντονα ερεθίσματα που δύσκολα μπορεί το άτομο να αγνοήσει ή που έχει συνηθίσει να βάζει σε προτεραιότητα. Ας φέρω κάποια παραδείγματα.
Η τηλεόραση είναι ένας συνεχόμενος παράγοντας ήχων και θορύβων στο σπίτι. Τα οπτικά ερεθίσματα υπονομεύουν την ποιότητα των συζητήσεων στο σαλόνι, καθώς λίγη από την προσοχή μας είναι πάντα στραμμένη εκεί. Αλλά ακόμη κι εκτός σαλονιού τα ηχητικά ερεθίσματα λειτουργούν σαν παράσιτα σε οποιαδήποτε δραστηριότητα: τα παιδιά δεν μπορούν να διαβάσουν ποιοτικά, οι μεγάλοι δεν μπορούν να συζητήσουν και συνολικά, αν υπήρχε η δύναμη να κλείσει η τηλεόραση, η καθημερινότητα θα βελτιωνόταν αισθητά!
Τα πράγματα χειροτερεύουν με το κινητό τηλέφωνο. Σε αντίθεση με το σταθερό τηλέφωνο, το οποίο πλέον χτυπά σπάνια, το κινητό δονείται και ηχεί για τα πάντα: τηλεφωνήματα, μηνύματα, ειδοποιήσεις από εφαρμογές και social media, μέχρι και διάφορα παιχνίδια προσπαθούν να τραβήξουν την προσοχή μας σε ανύποπτο χρόνο.
Οφείλουμε να πολεμήσουμε αυτή τη μάστιγα. Είναι μια διαρκής μάχη ανάμεσα στην πνευματική μας διαύγεια και στα ερεθίσματα που προσπαθούν να μας αποσυγκεντρώσουν. Πρώτα πρέπει να βάλουμε προτεραιότητες: ό,τι δεν είναι αναγκαίο δεν πρέπει να έχει ειδοποιήσεις. Το άτομο πρέπει να μπαίνει σε εφαρμογές και παιχνίδια οπότε θέλει, όχι όποτε η εφαρμογή διατάζει...
Τι είναι σημαντικό; Το τηλεφώνημα; Το μήνυμα; Μόνο αυτά ας έχουν ήχο, ενώ τα υπόλοιπα ας μείνουν στην αφάνεια μέχρι ο χρήστης να τα επιθυμήσει. Πρέπει να μάθει να λέει όχι. Αν έχει μια σημαντική εργασία, μελέτη ή δημιουργική έμπνευση ας πει όχι στο τηλεφώνημα. Ας πει όχι στο μήνυμα που προσκαλεί για καφέ. Ας βάλει στο αθόρυβο το τηλέφωνο για όση ώρα εργάζεται. Όλα στην ώρα τους.
Ορισμένες φορές έχουμε την εντύπωση πως άλλοι ελέγχουν τη ζωή μας. Έχουμε δίκιο: αν αφήσουμε τα πράγματα ή τους άλλους να μας διατάζουν, τότε όντως δεν έχουμε τον έλεγχο. Είναι όμως στο χέρι μας να το αλλάξουμε αυτό. Μάλλον είναι υποχρέωση μας. Δεν υπάρχουν δικαιολογίες. Αν παρατήσω το διάβασμα για να μιλήσω στο τηλέφωνο, εγώ φταίω που το επέτρεψα. Αν αφήσω τη δημιουργία και τον πολύτιμο προσωπικό μου χρόνο επειδή η εφαρμογή μου ζήτησε να την ανοίξω, τότε είμαι άξιος της μοίρας μου. Είμαι ο μοναδικός υπαίτιος για την ολιγωρία και την αποτυχία μου. Αν θέλω διάλειμμα, ας το διαλέξω εγώ.
Οπότε την επόμενη φορά που η ειδοποίηση του messenger εμφανίζεται στην άκρη της οθόνης τη στιγμή που διαβάζετε άρθρο, όταν έρχεται ειδοποίηση στο facebook την ώρα που ασχολείστε με μια δημοσίευση, όταν ένα μήνυμα σας διακόπτει απ' το διάβασμα, δράστε ενσυνείδητα. Ρωτήστε τον εαυτό σας: "Τι έχει περισσότερη σημασία;", "τι είναι σε προτεραιότητα;", "τι είναι πιο σημαντικό;" και μετά επιλέξτε. Έτσι θα γίνετε κυρίαρχοι της ζωής σας.
Για αρχή ας ξεκαθαρίσω κάτι. Η διάσπαση προσοχής, πέρα από μόνιμη πάθηση, μπορεί να είναι και παροδική, προσωρινή. Μπορεί να συμβεί στον οποιονδήποτε και αιτία μπορούν να αποτελούν πολλά ερεθίσματα. Κάποιος που μιλά επίμονα όταν προσπαθείς να σκεφτείς, κάποιος που σε διακόπτει όταν υπολογίζεις κτλ. Πολλά καμένα τοστ, πολλοί ξεχασμένοι θερμοσίφωνες και πολλά χαμένα κλειδιά είναι αποτελέσματα περισσότερο έλλειψης προσοχής παρά έλλειψης μνήμης. Απλώς κάποιο ισχυρό ερέθισμα απέσπασε την προσοχή του ατόμου τη στιγμή που σκεφτόταν να κλείσει τον θερμοσίφωνα ή να σβήσει τον φούρνο.
Η τεχνολογία πάλι έχει παίξει τρομερά μεγάλο ρόλο στη συνολική διάσπαση προσοχής ενός ατόμου. Στην εποχή του multitasking γινόμαστε όλο και καλύτεροι στο να μοιράζουμε την προσοχή μας σε πολλά πράγματα αλλά όλο και χειρότεροι στο να συγκεντρωνόμαστε: επαγγέλματα όπως καθηγητές, τροχονόμοι, υπάλληλοι σε πύργους ελέγχου κτλ. επωφελούνται από αυτό, ενώ αντίθετα καλλιτέχνες και αθλητές, που πρέπει να είναι συγκεντρωμένοι σε ένα μόνο πράγμα, πιθανώς να ζημιώνονται.
Η τεχνολογία γενικά χρησιμοποιεί έντονα ερεθίσματα που δύσκολα μπορεί το άτομο να αγνοήσει ή που έχει συνηθίσει να βάζει σε προτεραιότητα. Ας φέρω κάποια παραδείγματα.
Η τηλεόραση είναι ένας συνεχόμενος παράγοντας ήχων και θορύβων στο σπίτι. Τα οπτικά ερεθίσματα υπονομεύουν την ποιότητα των συζητήσεων στο σαλόνι, καθώς λίγη από την προσοχή μας είναι πάντα στραμμένη εκεί. Αλλά ακόμη κι εκτός σαλονιού τα ηχητικά ερεθίσματα λειτουργούν σαν παράσιτα σε οποιαδήποτε δραστηριότητα: τα παιδιά δεν μπορούν να διαβάσουν ποιοτικά, οι μεγάλοι δεν μπορούν να συζητήσουν και συνολικά, αν υπήρχε η δύναμη να κλείσει η τηλεόραση, η καθημερινότητα θα βελτιωνόταν αισθητά!
Τα πράγματα χειροτερεύουν με το κινητό τηλέφωνο. Σε αντίθεση με το σταθερό τηλέφωνο, το οποίο πλέον χτυπά σπάνια, το κινητό δονείται και ηχεί για τα πάντα: τηλεφωνήματα, μηνύματα, ειδοποιήσεις από εφαρμογές και social media, μέχρι και διάφορα παιχνίδια προσπαθούν να τραβήξουν την προσοχή μας σε ανύποπτο χρόνο.
Οφείλουμε να πολεμήσουμε αυτή τη μάστιγα. Είναι μια διαρκής μάχη ανάμεσα στην πνευματική μας διαύγεια και στα ερεθίσματα που προσπαθούν να μας αποσυγκεντρώσουν. Πρώτα πρέπει να βάλουμε προτεραιότητες: ό,τι δεν είναι αναγκαίο δεν πρέπει να έχει ειδοποιήσεις. Το άτομο πρέπει να μπαίνει σε εφαρμογές και παιχνίδια οπότε θέλει, όχι όποτε η εφαρμογή διατάζει...
Τι είναι σημαντικό; Το τηλεφώνημα; Το μήνυμα; Μόνο αυτά ας έχουν ήχο, ενώ τα υπόλοιπα ας μείνουν στην αφάνεια μέχρι ο χρήστης να τα επιθυμήσει. Πρέπει να μάθει να λέει όχι. Αν έχει μια σημαντική εργασία, μελέτη ή δημιουργική έμπνευση ας πει όχι στο τηλεφώνημα. Ας πει όχι στο μήνυμα που προσκαλεί για καφέ. Ας βάλει στο αθόρυβο το τηλέφωνο για όση ώρα εργάζεται. Όλα στην ώρα τους.
Ορισμένες φορές έχουμε την εντύπωση πως άλλοι ελέγχουν τη ζωή μας. Έχουμε δίκιο: αν αφήσουμε τα πράγματα ή τους άλλους να μας διατάζουν, τότε όντως δεν έχουμε τον έλεγχο. Είναι όμως στο χέρι μας να το αλλάξουμε αυτό. Μάλλον είναι υποχρέωση μας. Δεν υπάρχουν δικαιολογίες. Αν παρατήσω το διάβασμα για να μιλήσω στο τηλέφωνο, εγώ φταίω που το επέτρεψα. Αν αφήσω τη δημιουργία και τον πολύτιμο προσωπικό μου χρόνο επειδή η εφαρμογή μου ζήτησε να την ανοίξω, τότε είμαι άξιος της μοίρας μου. Είμαι ο μοναδικός υπαίτιος για την ολιγωρία και την αποτυχία μου. Αν θέλω διάλειμμα, ας το διαλέξω εγώ.
Οπότε την επόμενη φορά που η ειδοποίηση του messenger εμφανίζεται στην άκρη της οθόνης τη στιγμή που διαβάζετε άρθρο, όταν έρχεται ειδοποίηση στο facebook την ώρα που ασχολείστε με μια δημοσίευση, όταν ένα μήνυμα σας διακόπτει απ' το διάβασμα, δράστε ενσυνείδητα. Ρωτήστε τον εαυτό σας: "Τι έχει περισσότερη σημασία;", "τι είναι σε προτεραιότητα;", "τι είναι πιο σημαντικό;" και μετά επιλέξτε. Έτσι θα γίνετε κυρίαρχοι της ζωής σας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου