Κυριακή 14 Οκτωβρίου 2018

Το ποίημα "Σειρήνες" και πώς εξελίχτηκε

   Πολύ ενδιαφέρον απέκτησε μέσα μου ένα ποίημα που έχω γράψει εδώ και πολλά χρόνια. Ονομάζεται "Σειρήνες" και το έγραψα σε μια περίοδο έντονης εσωτερικής πάλης. Έχει εντός του, όπως και πολλά άλλα έργα μου, μυθολογικά στοιχεία και αυτό με έκανε να το προσέξω ιδιαίτερα. Η αρχική του μορφή είναι η εξής:


Ιωσηφίδης Ευάγγελος
Σειρήνες

Στο άπειρο περίλυπος κοιτάς
αγόγγυστα ζητώντας την αγάπη.
Βλαστήμα την που είναι αυταπάτη
Κι αιώνια σε κάνει να πονάς.

Ζηλεύεις χαλαρούς περαστικούς
που ήμερη φυλάνε την καρδιά τους:
αναίσθητοι κοιτάνε τη δουλειά τους
και άσχετους ζητάνε συνειρμούς.

Φωνές και αναμνήσεις δε ζητάς
τις κρύες νύχτες να σε κυνηγούνε
μα αυτές σαν Ερινύες σε ζητούνε
απρόσκλητοι επισκέπτες της βραδιάς.

Μα όταν πια περάσουν οι Σειρήνες
και πίσω σου γυρίσεις για να δεις
δεμένος να ακούς θα προτιμούσες
ή ανίδεος να κωπηλατείς;

   Στην πορεία γνώρισα έναν εκπληκτικό μουσικό και τραγουδιστή, τον Κώστα Μυλώση. Τον ήξερα μέσα απ' το συγκρότημα "Δυτικές Συνοικίες", που είχε κάνει πάταγο τη δεκαετία του 2000 και ακόμα και τώρα, χρόνια μετά τη διάλυσή του, ακούγονται παντού τα γνωστότερα τραγούδια τους. Χάρη σε συγκυρίες είχα την τύχη να τον γνωρίσω από κοντά. Πήρα το θάρρος να του δώσω κάποια ποιήματά μου. Του άρεσε πολύ ένα, με τίτλο "Ανθρώπου Δίμορφη Ψυχή" και, επί τη ευκαιρία, του ζήτησα να κοιτάξει τις "Σειρήνες". 
   Μήνες μετά μου αποκάλυψε πως έβγαλε τον βασικό ρυθμό και για τα δύο ποιήματα που προορίζονταν να γίνουν τραγούδια. Ενθουσιάστηκα, διότι αρχικά είχα φοβηθεί πως οι "Σειρήνες" δεν του άρεσαν. Έκανα λάθος. Μάλιστα πάλι οι συγκυρίες το έφεραν να βρεθεί πρώτο σε διαδικασία μελοποίησης, πριν από το άλλο ποίημα. 
   Φυσικά η μελοποίηση φέρνει και κάποια προβλήματα. Ό,τι διαβάζεται δεν είναι απαραίτητα το ίδιο εύκολο και κατά την απαγγελία ή το τραγούδι. Αυτό μου επισήμανε ο Κώστας και συζητήσαμε αρκετά για να αλλάξουμε λέξεις που ήταν δύσκολες στην προφορά ή δεν ταίριαζαν για άλλους λόγους με το στυλ του. Βασικά το δυσκολότερο μέρος ήταν η λέξη "αγόγγυστα", η οποία καλό θα ήταν να αλλαχτεί με μία απλούστερη. Μετά από πολλές προτάσεις, καταλήξαμε μαζί στο "με θλίψη" αντ' αυτού. Για να τον διευκολύνω, του πρότεινα επίσης να αλλάξουμε στην τρίτη στροφή τις καταλήξεις: από "κυνηγούνε" και "ζητούνε" τις μετατρέψαμε σε "κυνηγάνε" και "ζητάνε", ώστε να ρέει καλύτερα ο στίχος. Ένα άλλο θέμα ήταν το ρεφρέν. Στην τελευταία επανάληψη πρότεινα να υπάρχει αντί του "να ακούς" το "στο κατάρτι" αλλά η ιδέα τελικά εγκαταλείφθηκε.
   Με αυτές τις αλλαγές λοιπόν ήμασταν έτοιμοι να προχωρήσουμε στη μελοποίηση. Τα φωνητικά είχαν ήδη γίνει και τα μουσικά όργανα είχαν ήδη προστεθεί, όταν το αναπάντεχο συνέβη: ο πρωθυπουργός, με αφορμή το τέλος της μνημονιακής εποχής, έβγαλε εξαγγελία απ' την Ιθάκη, προσδίδοντας συμβολισμό στο όλο θέμα και αναμοχλεύοντας ό,τι ήταν σχετικό με την Ιθάκη, την Οδύσσεια και το μυθικό ταξίδι του Οδυσσέα. Ο Κώστας με πήρε τηλέφωνο στις 22/8/2018 και μου πρότεινε -με δισταγμό στην αρχή- την ιδέα να αλλάξουμε τη λέξη "αγάπη" σε "Ιθάκη". Όπως μου είπε, αυτό δίνει έναν τόνο πιο ουδέτερο στο ποίημα, έτσι ώστε ο καθένας που το ακούει να είναι ελεύθερος να ταυτιστεί με τη δική του Ιθάκη, χωρίς να παρεμβάλλεται απαραίτητα το ερωτικό στοιχείο. 
   Η ιδέα με βρήκε απροετοίμαστο. Όχι επειδή δε μου άρεσε, κάθε άλλο. Μου άρεσε πολύ και αναρωτήθηκα πώς και δεν είχα σκεφτεί εγώ αυτή την ιδέα. Ταίριαζε γάντι: έδινε στο ποίημα ακόμα περισσότερο συμβολισμό, την έφερνε πολύ πιο κοντά στην Οδύσσεια απ' ό,τι είχα ποτέ φανταστεί. Φυσικά και δέχτηκα και ήμασταν έτοιμοι να προχωρήσουμε μ' αυτή την αλλαγή, ξέροντας πως όλο το νόημα του ποιήματος άλλαξε μέσα από μία λέξη.
   Αργότερα ο Κώστας συνειδητοποίησε πως, εφόσον η αγάπη γίνει Ιθάκη, είναι επικίνδυνο παρακάτω να ζητάμε από κάποιον να τη βλαστημήσει. Ξαφνικά η προστακτική εκείνη έγινε προβληματική, σχεδόν προσβλητική. Για να προλάβει καταστάσεις, με ρώτησε -πάλι με δισταγμό- μήπως γίνεται να προβώ σε κάποια αλλαγή. Δεν άργησα να βρω τη λύση: το "Βλαστήμα την" έγινε "Φοβάσαι μήπως", μια λύση που ικανοποίησε και τους δυο μας. Αργότερα έγινε "Αναρωτιέσαι αν" κι έτσι μπήκε πιο βαθιά στην ψυχολογία του ταξιδιώτη, ο οποίος φοβάται μήπως το όνειρό του, ο στόχος του είναι μια αυταπάτη. Ο στίχος ταίριαζε και κρατήσαμε την ιδέα ως έχει. 
   Οπότε, η νέα μορφή του ποιήματος είναι η εξής:

Ιωσηφίδης Ευάγγελος

Οι Σειρήνες

Στο άπειρο περίλυπος κοιτάς
με θλίψη αποζητώντας την Ιθάκη.
Αναρωτιέσαι αν είναι αυταπάτη
Κι αιώνια σε κάνει να πονάς.

Ζηλεύεις χαλαρούς περαστικούς
που ήμερη φυλάνε την καρδιά τους:
αναίσθητοι κοιτάνε τη δουλειά τους
και άσχετους ζητάνε συνειρμούς.

Φωνές και αναμνήσεις δε ζητάς
τις κρύες νύχτες να σε κυνηγάνε
μα αυτές σαν Ερινύες σε ζητάνε
απρόσκλητοι επισκέπτες της βραδιάς.

Μα όταν πια περάσουν οι Σειρήνες
και πίσω σου γυρίσεις για να δεις
δεμένος να ακούς θα προτιμούσες
ή ανίδεος να κωπηλατείς;

Στο τραγούδι μπορείτε να μεταφερθείτε από τον παρακάτω σύνδεσμο:

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου