Έχω μια απορία. Μια απορία που ταλανίζει τη σκέψη μου καιρό. Κι αφορά μια μερίδα ανθρώπων (οι οποίοι συνήθως καταλήγουν καθηγητές) που ονομάζονται φιλόλογοι. Και δεν θα είχα τέτοιες αναζητήσεις αν δεν ακούγονταν τόσα γι' αυτούς! Λίγοι χαρακτηρίζουν "μαθηματικό" κάποιον ορθολογιστή, λίγοι "βιολόγο" ή "χημικό" αυτόν που ψειρίζει μέχρι αηδίας τα υπό εξέταση θέματα. Πολλοί όμως (πάρα πολλοί φοβάμαι) χαρακτηρίζουν ειρωνικά "φιλόλογο" ή ακόμα χειρότερα "φελλόλογο" ή "φαλλόλογο" τον δύστυχο που ανοίγει λίγο παραπάνω το στόμα του για να διατυπώσει την ταπεινή του άποψη!
Ένας φιλόλογος, με την στενή την έννοια, είναι ο καθηγητής που ασχολείται με την έκθεση, την ιστορία, τη λογοτεχνία και τις αρχαίες γλώσσες (αρχαία ελληνικά, λατινικά, ινδοευρωπαϊκές γλώσσες κτλ) . Ευρύτερα είναι οποιοσδήποτε φιλοσοφεί και σκέφτεται τον λόγο καθώς και αφού τον εκφράσει ή διαβάσει. Δεν είναι απαραίτητο δηλαδή να είσαι καθηγητής φιλολογίας αλλά να αγαπάς τη γλώσσα σου και να σου αρέσει να την εξετάζεις. Αυτό έχει ως κακό αποτέλεσμα συχνότατα μακροσκελείς λόγους για εντυπωσιασμό, πλούσιο (αφόρητα πλούσιο) λεξιλόγιο και π@π@ρολογίες! Και θα αναρωτηθώ (εγώ κι όποιος θέλει ας ακολουθήσει): είναι καλό και σωστό αυτό? Να χρησιμοποιούμε δηλαδή τη γλώσσα ως εργαλείο προβολής μας στην κοινωνία ή ως μάσκα των σκέψεών μας?
Η απάντηση είναι ναι. Και όχι. Γιατί ναι? Επειδή όποιος το σκεφτεί θα συμπεράνει ότι ΟΛΟΙ μας είμαστε λίγο ή πολύ φιλόλογοι. Θέλουμε να περνάμε τα μηνύματά μας μέσω του λόγου, θέλουμε να ακουστούν καλύτερα και σωστότερα από των άλλων, να μας προσέξουν για την καλλιέργειά μας, πραγματική ή μη. Είναι φυσικό κι απαραίτητο. Κι όποιος δε συμφωνεί ας σκεφτεί έναν άλλον τρόπο να περάσει τα πιστεύω του στην παρέα του, στις σχέσεις του και το πώς αλλιώς θα επιχειρηματολογήσει. Καλές κι οι πράξεις αλλά η γλώσσα είναι το μεγαλύτερο όπλο του σκεπτόμενου (κι όχι Χόμο Χάμπιλις) σύγχρονου ανθρώπου. Γι' αυτό ναι, όλοι μας είμαστε λίγο πολύ φιλόλογοι, ασχέτως αν πληρωνόμαστε ή όχι γι' αυτό!
Η άλλη όψη του νομίσματος τώρα. Γιατί όχι? Επειδή πολύ απλά η γλώσσα πλανεύει. Πλανεύει εμάς που την μιλάμε και αυτούς που μας ακούνε. Αυτούς είναι πολύ λογικό. Από τότε που ανακαλύφτηκε η πολύ βολική, γοητευτική και ανθρώπινη ανάγκη του ψέματος η γλώσσα εκατονταπλασίασε τη δύναμή της! Πάψαμε να διαβάζουμε το σώμα του άλλου, τις κινήσεις, τις εκφράσεις και τις χειρονομίες του. Μπορεί να μας αραδιάζει ψέματα τα οποία θα τον ρίξουν στα μάτια μας αυτόματα (που πα ρε παραμυθά!) ή θα πιστέψουμε προς στιγμήν και , καλώς ή κακώς, θα μάθουμε ίσως αρκετό καιρό μετά και θα μας πληγώσουν. Μπορεί επίσης (επειδή οι γλωσσικές έννοιες είναι υποκειμενικές, δηλαδή αλλιώς τις αντιλαμβάνεται ο καθείς κι ας τις λέμε όλοι ομοίως) να πληγώνουμε, αναστατώνουμε τους άλλους χωρίς να το νιώθουμε. Η κακή και αλόγιστη χρήση της γλώσσας βλάπτει τους άλλους. Ή όπως πολύ σοφά λέει ο λαός: η γλώσσα κόκαλα δεν έχει και κόκαλα τσακίζει! Γιατί όμως, φίλε αρθρογράφε λες ότι βλάπτει κι εμάς τους ίδιους? Γιατί αγαπητοί μου η γλώσσα πλα-νεύ-ει. Όχι μόνο τους ακροατές μας αλλά κι εμάς τους ίδιους! Νομίζοντας ότι είμαστε σοφοί μιλάμε, και πάνω στον ειρμό των σκέψεων βγάζουμε τα κουσούρια μας και τα αραδιάζουμε σε κοινή θέα. Κι εγώ κι εσείς και όλοι. Και μιλάω για κουσούρια ιδεολογικά, ψυχολογικά κτλ. Πόσοι από εμάς δεν είπαμε ακραίες απόψεις νομίζοντας ότι οι άλλοι συμφωνούν? Πόσοι δεν εκτεθήκαμε ενώπιον πολλών βγάζοντας συμπεράσματα οφθαλμοφανή (για εμάς, απαράδεκτα για άλλους!), που είχαν ως αποτέλεσμα να μας αντιπαθήσουν? Πλανιόμαστε από τη ροή του λόγου, πλανιόμαστε κι από την ισχύ του! Νιώθουμε δυνατοί χρησιμοποιώντας αυτό το όπλο και εκθέτουμε άθελά μας τα αδύνατά μας σημεία!
Δηλαδή τι να κάνουμε? Να μιλάμε ή όχι? Να διστάζουμε να κινδυνολογούμε αραδιάζοντας τις ιστορίες μας ή να σωπαίνουμε και να προστατευόμαστε πίσω από το οχυρό της σιωπής μας? Η σοφή μου απάντηση είναι: να βουτάμε τη γλώσσα στο μυαλό πριν την βάλουμε σε λειτουργία. Κοινώς, σκέψου βρε μαλάκα τι λες και πού το λες πριν το πεις, για να μην τρέχεις αργότερα!!! Είσαι με μια παρέα που σε βλέπει διστακτικά? Ζήσε με την πεπατημένη, μίλα λίγο και ουσιαστικά, χωρίς να εκτίθεσαι! Είσαι με μια παρέα που σε βλέπει άνετα? Μίλα και νιώσε χαρούμενος με την απήχηση που έχεις και το γέλιο, θαυμασμό ή εκτίμηση που φέρνουν τα λογάκια σου! Και ειδικά σε περιπτώσεις που διακυβεύονται πολλά πρόσεχε: μην εκθέτεις τα νώτα σου σε top situations, αν είσαι π.χ. με τους γονείς της κοπέλας/φίλου σου που μόλις τους γνώρισες, ή απέναντι στον δικαστή που σε κοιτάει με μισό μάτι: άσε τη γλώσσα σου και τις ιδέες σου να σε βοηθήσουν αντί να σε χαντακώσουν και δημιούργησε το κλίμα που εσύ επιθυμείς: συμπάθεια, ευμένεια, άνεση. Κοινώς, μύρισε την ατμόσφαιρα, άδραξε την ευκαιρία και φέρσου ανάλογα. Κανείς δεν θα σε προετοιμάσει εξαιρετικά γι' αυτό, έτσι λοιπόν ο ίδιος/ίδια κάνε τα κουμάντα σου.
Συνοπτικά, είμαστε "φιλόλογοι" είτε ακούμε είτε γράφουμε είτε διαβάζουμε είτε μιλάμε. Καθετί από αυτά έχει αντίκτυπο, θετικό, αρνητικό ή ουδέτερο, πάνω μας. Μπορούμε να είμαστε ειλικρινείς, ευγενικοί, υποκριτές, ψεύτες, προκλητικοί, γλοιώδεις, εντυπωσιακοί μόνο και μόνο μιλώντας και βάζοντας σε λειτουργία τα κριτικά μέσα των ακροατών μας! Τι σκοτούρα κι αυτή η γλώσσα! Ας λειτουργούσαμε όπως τα σκυλάκια, γαβγίζοντας και κουνώντας την ουρά καλύτερα... Αλλά αφού σκυλάκια δεν είμαστε ούτε γατούλες (κι ας μοιάζουμε στα ζωάκια αυτά πότε πότε) ας το σκεφτούμε καλύτερα. Ας αφήσουμε τις "φιλολογίες" (με την κακή έννοια) κι ας μελετήσουμε αυτές με την καλή έννοια. Καλλιεργήστε τη γλώσσα σας, αγοράκια και κοριτσάκια μου, γιατί με αυτήν μπορείτε να αλλάξετε τη ζωή σας, και τους ανθρώπους γύρω σας, κι εμένα και τον κόσμο ολόκληρο!
Ένας φιλόλογος, με την στενή την έννοια, είναι ο καθηγητής που ασχολείται με την έκθεση, την ιστορία, τη λογοτεχνία και τις αρχαίες γλώσσες (αρχαία ελληνικά, λατινικά, ινδοευρωπαϊκές γλώσσες κτλ) . Ευρύτερα είναι οποιοσδήποτε φιλοσοφεί και σκέφτεται τον λόγο καθώς και αφού τον εκφράσει ή διαβάσει. Δεν είναι απαραίτητο δηλαδή να είσαι καθηγητής φιλολογίας αλλά να αγαπάς τη γλώσσα σου και να σου αρέσει να την εξετάζεις. Αυτό έχει ως κακό αποτέλεσμα συχνότατα μακροσκελείς λόγους για εντυπωσιασμό, πλούσιο (αφόρητα πλούσιο) λεξιλόγιο και π@π@ρολογίες! Και θα αναρωτηθώ (εγώ κι όποιος θέλει ας ακολουθήσει): είναι καλό και σωστό αυτό? Να χρησιμοποιούμε δηλαδή τη γλώσσα ως εργαλείο προβολής μας στην κοινωνία ή ως μάσκα των σκέψεών μας?
Η απάντηση είναι ναι. Και όχι. Γιατί ναι? Επειδή όποιος το σκεφτεί θα συμπεράνει ότι ΟΛΟΙ μας είμαστε λίγο ή πολύ φιλόλογοι. Θέλουμε να περνάμε τα μηνύματά μας μέσω του λόγου, θέλουμε να ακουστούν καλύτερα και σωστότερα από των άλλων, να μας προσέξουν για την καλλιέργειά μας, πραγματική ή μη. Είναι φυσικό κι απαραίτητο. Κι όποιος δε συμφωνεί ας σκεφτεί έναν άλλον τρόπο να περάσει τα πιστεύω του στην παρέα του, στις σχέσεις του και το πώς αλλιώς θα επιχειρηματολογήσει. Καλές κι οι πράξεις αλλά η γλώσσα είναι το μεγαλύτερο όπλο του σκεπτόμενου (κι όχι Χόμο Χάμπιλις) σύγχρονου ανθρώπου. Γι' αυτό ναι, όλοι μας είμαστε λίγο πολύ φιλόλογοι, ασχέτως αν πληρωνόμαστε ή όχι γι' αυτό!
Η άλλη όψη του νομίσματος τώρα. Γιατί όχι? Επειδή πολύ απλά η γλώσσα πλανεύει. Πλανεύει εμάς που την μιλάμε και αυτούς που μας ακούνε. Αυτούς είναι πολύ λογικό. Από τότε που ανακαλύφτηκε η πολύ βολική, γοητευτική και ανθρώπινη ανάγκη του ψέματος η γλώσσα εκατονταπλασίασε τη δύναμή της! Πάψαμε να διαβάζουμε το σώμα του άλλου, τις κινήσεις, τις εκφράσεις και τις χειρονομίες του. Μπορεί να μας αραδιάζει ψέματα τα οποία θα τον ρίξουν στα μάτια μας αυτόματα (που πα ρε παραμυθά!) ή θα πιστέψουμε προς στιγμήν και , καλώς ή κακώς, θα μάθουμε ίσως αρκετό καιρό μετά και θα μας πληγώσουν. Μπορεί επίσης (επειδή οι γλωσσικές έννοιες είναι υποκειμενικές, δηλαδή αλλιώς τις αντιλαμβάνεται ο καθείς κι ας τις λέμε όλοι ομοίως) να πληγώνουμε, αναστατώνουμε τους άλλους χωρίς να το νιώθουμε. Η κακή και αλόγιστη χρήση της γλώσσας βλάπτει τους άλλους. Ή όπως πολύ σοφά λέει ο λαός: η γλώσσα κόκαλα δεν έχει και κόκαλα τσακίζει! Γιατί όμως, φίλε αρθρογράφε λες ότι βλάπτει κι εμάς τους ίδιους? Γιατί αγαπητοί μου η γλώσσα πλα-νεύ-ει. Όχι μόνο τους ακροατές μας αλλά κι εμάς τους ίδιους! Νομίζοντας ότι είμαστε σοφοί μιλάμε, και πάνω στον ειρμό των σκέψεων βγάζουμε τα κουσούρια μας και τα αραδιάζουμε σε κοινή θέα. Κι εγώ κι εσείς και όλοι. Και μιλάω για κουσούρια ιδεολογικά, ψυχολογικά κτλ. Πόσοι από εμάς δεν είπαμε ακραίες απόψεις νομίζοντας ότι οι άλλοι συμφωνούν? Πόσοι δεν εκτεθήκαμε ενώπιον πολλών βγάζοντας συμπεράσματα οφθαλμοφανή (για εμάς, απαράδεκτα για άλλους!), που είχαν ως αποτέλεσμα να μας αντιπαθήσουν? Πλανιόμαστε από τη ροή του λόγου, πλανιόμαστε κι από την ισχύ του! Νιώθουμε δυνατοί χρησιμοποιώντας αυτό το όπλο και εκθέτουμε άθελά μας τα αδύνατά μας σημεία!
Δηλαδή τι να κάνουμε? Να μιλάμε ή όχι? Να διστάζουμε να κινδυνολογούμε αραδιάζοντας τις ιστορίες μας ή να σωπαίνουμε και να προστατευόμαστε πίσω από το οχυρό της σιωπής μας? Η σοφή μου απάντηση είναι: να βουτάμε τη γλώσσα στο μυαλό πριν την βάλουμε σε λειτουργία. Κοινώς, σκέψου βρε μαλάκα τι λες και πού το λες πριν το πεις, για να μην τρέχεις αργότερα!!! Είσαι με μια παρέα που σε βλέπει διστακτικά? Ζήσε με την πεπατημένη, μίλα λίγο και ουσιαστικά, χωρίς να εκτίθεσαι! Είσαι με μια παρέα που σε βλέπει άνετα? Μίλα και νιώσε χαρούμενος με την απήχηση που έχεις και το γέλιο, θαυμασμό ή εκτίμηση που φέρνουν τα λογάκια σου! Και ειδικά σε περιπτώσεις που διακυβεύονται πολλά πρόσεχε: μην εκθέτεις τα νώτα σου σε top situations, αν είσαι π.χ. με τους γονείς της κοπέλας/φίλου σου που μόλις τους γνώρισες, ή απέναντι στον δικαστή που σε κοιτάει με μισό μάτι: άσε τη γλώσσα σου και τις ιδέες σου να σε βοηθήσουν αντί να σε χαντακώσουν και δημιούργησε το κλίμα που εσύ επιθυμείς: συμπάθεια, ευμένεια, άνεση. Κοινώς, μύρισε την ατμόσφαιρα, άδραξε την ευκαιρία και φέρσου ανάλογα. Κανείς δεν θα σε προετοιμάσει εξαιρετικά γι' αυτό, έτσι λοιπόν ο ίδιος/ίδια κάνε τα κουμάντα σου.
Συνοπτικά, είμαστε "φιλόλογοι" είτε ακούμε είτε γράφουμε είτε διαβάζουμε είτε μιλάμε. Καθετί από αυτά έχει αντίκτυπο, θετικό, αρνητικό ή ουδέτερο, πάνω μας. Μπορούμε να είμαστε ειλικρινείς, ευγενικοί, υποκριτές, ψεύτες, προκλητικοί, γλοιώδεις, εντυπωσιακοί μόνο και μόνο μιλώντας και βάζοντας σε λειτουργία τα κριτικά μέσα των ακροατών μας! Τι σκοτούρα κι αυτή η γλώσσα! Ας λειτουργούσαμε όπως τα σκυλάκια, γαβγίζοντας και κουνώντας την ουρά καλύτερα... Αλλά αφού σκυλάκια δεν είμαστε ούτε γατούλες (κι ας μοιάζουμε στα ζωάκια αυτά πότε πότε) ας το σκεφτούμε καλύτερα. Ας αφήσουμε τις "φιλολογίες" (με την κακή έννοια) κι ας μελετήσουμε αυτές με την καλή έννοια. Καλλιεργήστε τη γλώσσα σας, αγοράκια και κοριτσάκια μου, γιατί με αυτήν μπορείτε να αλλάξετε τη ζωή σας, και τους ανθρώπους γύρω σας, κι εμένα και τον κόσμο ολόκληρο!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου