Δημιουργία και Αθανασία

   Πολλές φορές αναρωτιέμαι τι είναι αυτό που κάνει την γονεϊκή αγάπη τόσο δυνατή. Για ποιο λόγο ένας ή δυο άνθρωποι, οι οποίοι μέχρι κάποια στιγμή έβαζαν τον εαυτό τους ως προτεραιότητα, ξαφνικά τεκνοποιούν και το κέντρο βάρους της προσοχής μετατίθεται στο παιδί. Δεν είναι αυτονόητο. Δηλαδή μπορεί η φύση να μας έχει προικίσει με μητρικό/πατρικό ένστικτο αλλά μου φαίνεται ιδιαίτερα περίεργο το να εξαφανίζεται ο εγωκεντρισμός (με την καλή έννοια) από τη μια στιγμή στην άλλη. Έτσι έκανα μια υπόθεση: υπάρχει η περίπτωση να δημιουργείται μαζί με ένα παιδί κι ένας προσωπικός, "εγωιστικός" λόγος που μας ωθεί να κάνουμε τα πάντα γι' αυτό.

   Για να μην παρεξηγηθώ, οφείλω να αναφέρω πως δεν εννοώ κάτι κακό με τη λέξη εγωισμός. Ούτε εννοώ πως ο γονέας κάνει παιδιά για να θρέψει τον εγωισμό του ή για ωφελιμιστικούς λόγους μόνον. Ο εγωισμός όμως είναι μια έννοια που έχει παρεξηγηθεί αλλά ουσιαστικά σημαίνει, με απλά λόγια, την αγάπη για τον εαυτό μας, τη φροντίδα που του δείχνουμε και τις αποφάσεις που παίρνουμε προς όφελος του εαυτού μας. Όσον αφορά την τεκνοποίηση, ο εγωισμός έγκειται στο ότι το παιδί είναι ένας τρόπος να ζήσει ο γονέας μέσω αυτού ό,τι δεν έζησε ο ίδιος. Δηλαδή ένας άνθρωπος που δεν σπούδασε αλλά έχει περί πολλού τις σπουδές πασχίζει να στείλει το παιδί του στο πανεπιστήμιο. Νιώθει μια εκπλήρωση στόχων αν το παιδί του καταφέρει ό,τι δεν κατάφερε εκείνος. Ή ένας γονέας που τα παιδιά του ταξιδεύουν πολύ, πετυχαίνουν στη δουλειά τους, γίνονται ευρέως αποδεκτοί από την κοινωνία που ζούνε. κτλ. Είναι τόσα πολλά τα επιτεύγματα που μπορούν να κάνουν περήφανο έναν γονέα, ώστε κάποιος θα μπορούσε να νιώθει ένα νέο φούσκωμα περηφάνιας κάθε μέρα. Σίγουρα επειδή νοιάζεται για το παιδί του και το μέλλον του, μάλλον επειδή νιώθει να ζει κι ο ίδιος μέσα από το παιδί, ίσως επειδή το παιδί του υπόσχεται την αθανασία. 

   Κατά τη γνώμη μου σε αυτή την τελευταία σκέψη, η οποία έρχεται υποσυνείδητα, κρύβεται και ο εγωισμός πίσω από την δημιουργία οικογένειας. Ένας άνθρωπος που δεν κάνει οικογένεια κάποια μέρα πεθαίνει και ξεχνιέται, χάνεται. Ενώ εκείνος που έχει "κρατάει" την περιουσία του κι όλα τα κεκτημένα του μέσω των παιδιών του. Μένουν κάποιες φωτογραφίες του στο σπίτι, μαζί με πολλές αναμνήσεις. Ενώ έχει φύγει ακόμα συζητάνε για εκείνον. Κι αυτό είναι μια μεγάλη παρηγοριά. Να ξέρει κάποιος πως, αφού πεθάνει, θα υπάρχουν άνθρωποι που θα τον σκέφτονται, θα τον αναφέρουν,  θα χαρούν με τα αγαθά που τους πρόσφερε... Ναι, είναι εγωισμός αυτό. Ένα μέσον για να γίνει κάποιος αθάνατος, κατά μία έννοια. Ποιος όμως μπορεί να κατηγορήσει όποιον σκέφτεται έτσι;

   Όταν αναφέρομαι όμως στη δημιουργία, δεν εσωκλείω μόνο την τεκνοποίηση. Για μένα η δημιουργία είναι κάτι πολύ ευρύτερο, πολύ μεγαλύτερο από αυτό. Απλά η τεκνοποίηση είναι ένας τρόπος σχεδόν για τον καθένα να "κερδίσει" την αθανασία. Δε χρειάζεται να είναι ταλαντούχος, χαρισματικός ή πιο μπροστά από την εποχή του. Είναι ο πιο απλός τρόπος για να επεκτείνει κανείς τα στενά όρια της διάρκειας ζωής του. Όμως η δημιουργία μπορεί να αναφέρεται και σε άλλα, περισσότερο φιλόδοξα και πιο δύσκολα στην εφαρμογή, πράγματα. 

   Πρώτον, στις εφευρέσεις και ανακαλύψεις. Δεν έχουν κερδίσει την αθανασία μέσω της υστεροφημίας ονόματα όπως Νικολά Τέσλα, Άλμπερτ Άινσταιν, Βενιαμίν Φραγκλίνος, Χριστόφορος Κολόμβος, Φερδινάνδος Μαγγελάνος, Αρχιμήδης κτλ.; Και είμαι σίγουρος πως αν ήταν γνωστό το όνομα αυτού που ανακάλυψε τη φωτιά ή αυτού που εφεύρεσε τον τροχό, τότε θα ήταν οι δυο πιο διάσημοι άνθρωποι της Ιστορίας! Αλλά πόσοι άνθρωποι μπορούν να περηφανευτούν ότι θα έχουν κερδίσει την υστεροφημία μετά θάνατον; Πόσοι άνθρωποι θα γραφτούν στην Ιστορία; Από όσους είναι εν ζωή ένα απειροελάχιστο ποσοστό θα καταφέρει να μην ξεχαστεί μέσω των επιτευγμάτων του. Κι αυτό ισχύει σε οποιαδήποτε χρονική στιγμή. Αναλογιστείτε μόνο πόσοι άνθρωποι που έζησαν πριν ή μετά τους προαναφερθέντες απλά ξεχάστηκαν. Αυτό και μόνο κάνει την υστεροφημία αξιοζήλευτη και τους καρπούς της δημιουργικότητας νοστιμότατους. 

   Δεύτερον, στα γραπτά κείμενα. Verba volant, scripta manent. Τα λόγια πετούν, τα γραπτά μένουν. Βέβαια αν θεωρήσουμε πως ο Όμηρος όντως τραγούδησε ή απήγγειλε τα Έπη του, τότε το παραπάνω ρητό καταρρέει. Αλλά δίχως αμφιβολία ένα γραπτό κάνει κάποιον αθάνατο. Για τους μελετητές της επιγραφικής αυτό είναι αυτονόητο. Υπάρχουν δηλαδή άνθρωποι που "έγιναν αθάνατοι" απλά και μόνο σκαλίζοντας το όνομά τους στην κούπα που έπιναν κρασί! Φανταστείτε τώρα τι απήχηση έχει ένα γραπτό που έχει κάνει τον γύρο του κόσμου κι έχει μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες. Έχει κερδίσει την διαφορετικότητα, τον τόπο και τον χρόνο, τρεις καθοριστικούς παράγοντες για την αποδοχή και την αναγνωρισιμότητα. Ποιος ξεχνάει τον Αισχύλο, τον Ευριπίδη, τον Σοφοκλή, τον Πλάτωνα, τον Θερβάντες, τον Έντγκαρ Άλαν Πόε και πόσους ακόμα πασίγνωστους παραγωγούς γραπτού λόγου; Πόσο γνωστοί θα μείνουν οι συγγραφείς της γενιάς μας, όπως George Martin, Joanne Rowling κτλ.; Αν όντως υπάρχει η ανάγκη να παραμείνουμε αθάνατοι κι αν όντως αυτή ικανοποιείται από ένα παγκοσμίως γνωστό έργο, τότε αυτοί οι άνθρωποι προχώρησαν όσο κανείς στο δρόμο για την αθανασία. 

   Υπάρχουν κι άλλοι τρόποι βέβαια να κερδίσει κάποιος την αθανασία, έστω και με τον αντίθετο τρόπο της δημιουργίας, την καταστροφή. Παραδείγματος χάρη, ο Αδόλφος Χίτλερ, ο Τζένγκις Χαν ή ο Μέγας Αλέξανδρος κέρδισαν την υστεροφημία (άρα και την αθανασία κατά μία έννοια) μέσω των κατακτήσεών τους και των πολέμων που διεξήγαγαν. Επίσης, ο Ηρόστρατος που, σύμφωνα με τον Στράβωνα, πυρπόλησε και κατέστρεψε τον ναό της Αρτέμιδος στην Έφεσο με σκοπό να απαθανατιστεί το όνομά του! Και είμαι σίγουρος πως, αν κάποιος είχε αναλάβει την ευθύνη για την τελική πυρπόληση της Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας, θα είχε κερδίσει μια θέση στην Ιστορία για το όνομά του...

   Επίσης, όσο οξύμωρο κι αν ακούγεται αυτό, κάποιος μπορεί να κερδίσει την αθανασία μέσω του θανάτου του! Τρανό παράδειγμα ο Λεωνίδας με τους τριακόσιους του. Αλλά κι άλλοι, μικρότεροι από εκείνον, κέρδισαν να μείνουν γνωστοί απλώς με το να χαράξουν τα προσωπικά στοιχεία τους σε μια πέτρα, κάτω από την οποία θάφτηκαν. Και πάλι οι επιγραφολόγοι, που γνωρίζουν τη μανία των αρχαίων Ελλήνων με την υστεροφημία και την δημιουργία επώνυμων ταφικών μνημείων, μπορούν να καταλάβουν την ανάγκη τους αυτή. Αλλά αυτό ισχύει και για οποιοδήποτε νεκροταφείο, εφόσον δεν είναι ομαδικό ή ανώνυμο. Ο καθένας μπορεί να κερδίσει "ένα κομμάτι αθανασίας" μέσω του τάφου του. Ένας άλλος τρόπος που κάποιος, απελπισμένα βέβαια, προσπαθεί να κερδίσει την αθανασία μέσω του θανάτου του είναι όποιος αυτοκτονεί. Μεγάλο παράδειγμα ο ποιητής Κώστας Καρυωτάκης, για την αυτοκτονία του οποίου τόσα γράφτηκαν κι ακόμα γράφονται. Οποιοσδήποτε αυτοκτονεί δίνει ο ίδιος ένα τέλος στη ζωή του αλλά, εφόσον έχει τα μέσα, εκφράζει με κάποιον τρόπο όσα ήθελε να πει, ώστε οι προθέσεις και οι λόγοι που τον οδήγησαν στην πράξη αυτή να μην χαθούν. Ακόμα και η ίδια η πράξη, λόγω της ακρότητάς της, μπορεί να του εξασφαλίσει μια αναγνωρισιμότητα...

   Τελικά όλα έχουν το σκοπό τους. Παλιά αναρωτιόμουν ποια είναι η πηγή της δημιουργικότητας, της ανάγκης δηλαδή για δημιουργία, η οποία είναι πανίσχυρη. Συμπεραίνω πως δημιουργούμε για να "επεκτείνουμε" τη διάρκεια ζωής μας μέσω των επιτευγμάτων μας. Ίσως να έχει σχέση με αυτό πως αναφερόμαστε στα επιτεύγματά μας, ανακαλύψεις, εφευρέσεις, λογοτεχνικά μας έργα σαν να είναι παιδιά μας. Υπάρχει κάποια σχέση. Θέλουμε να πετύχουν, ελπίζουμε να έχουν καλή μεταχείριση, να μην κακοπέσουν κτλ. Άρα η δημιουργία είναι ένας δρόμος που μπορεί να οδηγήσει στην υστεροφημία και συνεπώς στην "αθανασία", με την έννοια της αιώνιας μνήμης. Ίσως γι' αυτό λένε πως όποιος σταματά να δημιουργεί έχει ξεκινήσει τον δρόμο για τη λήθη...