Μια από τις πιο συνηθισμένες ταμπέλες που βάζει κανείς στον εαυτό του ή στους άλλους είναι αυτή του πατριώτη. Βάσει αυτής, ο λεγόμενος πατριώτης αποκτά κύρος και συμπάθεια απ' τους υπόλοιπους, ενώ ο μη πατριώτης κερδίζει την απαξίωση των υπολοίπων. Πρόκειται για έναν αγώνα, στο μυαλό των περισσοτέρων, για απόδειξη και ανάδειξη. Τι σημαίνει όμως να είναι κανείς πατριώτης;
Πατριωτισμός και ανάγκη για πατριωτισμό υπάρχει παντού. Η χώρα μας δεν αποτελεί εξαίρεση. Ο πιο συνηθισμένος ορισμός του πατριώτη είναι "αυτός που αγαπάει την πατρίδα του". Επειδή όμως και η έννοια "πατρίδα" είναι κάτι αφηρημένο και συγκεχυμένο, τα πράγματα πολύ συχνά παίρνουν περίεργες τροχιές ή εκτροχιάζονται εντελώς. Συνηθισμένες μέθοδοι απόδειξης του πατριωτισμού είναι διαχρονικά η ανύψωση της ελληνικής σημαίας σε περίοπτο σημείο της οικίας τις ημέρες εθνικών εορτών και η αγάπη προς τον εθνικό ύμνο, ο οποίος παίζεται παντού τέτοιες μέρες. Η ελληνική σημαία από κάποιους πιο ένθερμους και ζηλότυπους πατριώτες είναι υψωμένη κάθε μέρα στο σπίτι.
Στην εποχή της τεχνολογίας και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, ο πατριωτισμός δηλώνεται με την ανάρτηση προσφιλών άρθρων, βίντεο και τραγουδιών και παράλληλα αποκήρυξη οποιουδήποτε στοιχείου, ανθρώπου ή συνήθειας που τείνει προς τον λεγόμενο ανθελληνισμό -όπως τον καταλαβαίνει έκαστος. Γενικά ο όρος "ανθελληνισμός" και "ανθέλληνας" έχει καταντήσει μια πολύ συνηθισμένη ρετσινιά για οποιονδήποτε δε συμφωνεί με τις απόψεις και τα ιδεώδη του εν λόγω πατριώτη. Σύνηθες φαινόμενο της εποχής μας είναι επίσης η κοινοποίηση γλωσσικών και ιστορικών μύθων, που καθόλου δε βοηθάνε στην ιστορική αλήθεια αλλά κάνουν πιο προσφιλή στους σκληροπυρηνικούς εθνικιστικούς κύκλους την εικόνα του προσώπου που κοινοποιεί.
Τα πράγματα χάνουν κάθε όριο όταν ορισμένα άτομα που δεν έχουν ιδέα τι σημαίνει αγάπη προσπαθούν να αποδείξουν την αγάπη και τη φιλοπατρία τους με όποιον τρόπο μπορούν και καταλαβαίνουν. Συγκεκριμένα, πρόκειται για μια μέθοδο του αποκλεισμού: αφού μισώ και αποκηρύσσω μετά βδελυγμίας τις υπόλοιπες εθνότητες, φυλές και ανθρώπους, προφανώς αποδεικνύεται πως αγαπώ την πατρίδα μου. Είναι πολύ εύκολο να παρασυρθεί κανείς σ' αυτή την παγίδα: οι εκδηλώσεις μίσους έχουν ταυτιστεί σε πολλές συνειδήσεις με τη φιλοπατρία, σε βαθμό που η ζημιά έχει γίνει. Ο εθνικισμός και ο ρατσισμός προσπαθούν να καπηλευτούν το όνομα και τις χάρες της φιλοπατρίας και να το καταφέρνουν μια χαρά.
Έπειτα, υπάρχει η έννοια του εθνικού φρονήματος. Το εθνικό φρόνημα με λίγα λόγια είναι το αίσθημα περηφάνιας για την πατρίδα αλλά και το αίσθημα ανωτερότητας του δικού μας έθνους σε σχέση με τα υπόλοιπα. Η υγιής και αθώα μορφή του έρχεται από την ευγενή άμιλλα, από την ανάδειξη καλλιτεχνών, αθλητών, λογοτεχνών, επιστημόνων και πολιτικών που αξίζουν να μείνουν στην Ιστορία και αφήνουν μια γλυκιά εικόνα του έθνους στο παγκόσμιο στερέωμα της ανθρωπότητας. Η στρεβλή μορφή του εθνικού φρονήματος είναι οι τάσεις επεκτατισμού, αλυτρωτισμών και εθνοκάθαρσης που γίνεται -όχι μόνο στο έθνος μας, δυστυχώς η τάση είναι παγκόσμια- σε βάρος της ανθρώπινης ζωής. Ο επίδοξος πατριώτης λοιπόν, για την ανάγκη ανάδειξης του εθνικού φρονήματος -όπως ο ίδιος το καταλαβαίνει- σκοπεύει και προτίθεται να θυσιάσει πολλές χιλιάδες ελληνικές ζωές προκειμένου να κερδίσει μια μάχη, έναν πόλεμο, μία θέση στον ήλιο.
Θα αναρωτηθεί κανείς: μα ο πόλεμος μπορεί να μας χτυπήσει την πόρτα. Δεν πρέπει να υπερασπιστούμε τα πάτρια εδάφη; Βεβαίως, όταν απειλείται να καταστραφεί το έθνος. Το πρόβλημα είναι πως η "καταστροφή" αυτή ερμηνεύεται όπως θέλει ο εκάστοτε άνθρωπος: για άλλους είναι καταστροφή το να επιτρέψουμε μια συμμαχία με άλλες βαλκανικές ή ευρωπαϊκές χώρες. Θεωρούν πως μια τέτοιου είδους συμφιλίωση αλλοιώνει τον πολιτισμό μας. Θα προτιμούσαν να βάψουν τα χέρια τους με αίμα παρά να επιτρέψουν άλλους πολιτισμούς να έρθουν σε επαφή με τον δικό μας. Και πάλι εδώ έρχεται η στρεβλή ιδέα πως το έθνος που συνεργάζεται αλλοιώνεται και πως η εχθρική στάση απέναντι σε άλλα έθνη είναι κάτι καλό και επιθυμητό.
Μέχρι στιγμής, οι περισσότεροι αυτοαποκαλούμενοι πατριώτες παρουσιάζουν μια εικόνα μισαλλοδοξίας, έντονης έριδας προς οτιδήποτε δεν είναι ίδιο με τις ιδέες τους και, το βασικότερο όλων, δεν έχουν καμία πρόθεση να συνεργαστούν με οποιονδήποτε για την ανάπτυξη και την οικοδόμηση του κοινού καλού. Προβαίνουν σε γιγαντιαίων διαστάσεων χαρακτηρισμούς, μειωτικές εκφράσεις προς τους πολιτικούς αντιπάλους και γενικώς αναλώνονται σε μια φαύλη νοοτροπία, γεμάτη εχθρική διάθεση και τάσεις αλληλοσπαραγμού. Ειδικά στην εικόνα της χώρας προς τα έξω, για παράδειγμα στην πορεία των αθλητικών ομάδων, των καλλιτεχνών και των δημοσίων προσώπων -ακόμα και στο ευρωκοινοβούλιο, όπου καθόλου φειδωλά δεν είναι αυτά τα φαινόμενα- δεν υπάρχει καμία ιδέα ομόνοιας, συναδελφοσύνης και αλληλεγγύης. Ο καθένας κοιτά να προβάλει τον εαυτό του και την παράταξή του, λασπολογώντας τους "αντιπάλους" και ξεχνώντας πως πρόκειται για μία κοινή προσπάθεια. Η παροιμία σχετικά με την κατσίκα του γείτονα σε όλο της το μεγαλείο.
Χάρη σε αυτές τις μονοδιάστατες ιδέες μπορούμε να εξάγουμε συμπεράσματα για τον υγιή πατριωτισμό. Η άποψή μου είναι η εξής: ο πραγματικός πατριώτης δε χρειάζεται να έχει μια παράλογη και τεράστια ιδέα για την πατρίδα του. Αντίθετα, χρειάζεται λογική και σύνεση. Οφείλει να σκέφτεται πως η πατρίδα του είναι μια ακόμα χώρα, όπως οι υπόλοιπες. Έτσι θα ξεφύγει απ' τις υπερβολές και τους παραλογισμούς, θα αποκτήσει μια ρεαλιστική εικόνα γι' αυτήν και θα μπορεί να παρατηρεί και να προτείνει λύσεις για τις αδυναμίες της. Θα αποφεύγει να κερδοσκοπεί σε βάρος της πατρίδας του. Επιπλέον, εφόσον δεν έχει φουσκωμένα τα μυαλά του με προσωπικές φιλοδοξίες και κενοδοξίες, θα καταφέρει να συμφιλιωθεί με άτομα που έχουν διαφορετικές πολιτικές απόψεις και θα θάψει, για χάρη του κοινού καλού, το τσεκούρι του πολέμου. Εν τέλει, ο πραγματικός πατριώτης δε χρειάζεται να φαίνεται ούτε να αναδεικνύεται. Δε χάθηκαν πουθενά οι πατριώτες. Απλώς κάνουν σιωπηρά τη δουλειά τους, ζουν τη ζωή τους με συνείδηση και χωρίς υπερβολές, βρισιές και έριδες, έχοντας κατανοήσει πως το να μην πετάξουν τα σκουπίδια τους στην αυλή του γείτονα είναι πολύ πιο πατριωτικό από το να βρίσουν δημοσίως με τις χειρότερες λέξεις τους "αντιπάλους" τους.
Πατριωτισμός και ανάγκη για πατριωτισμό υπάρχει παντού. Η χώρα μας δεν αποτελεί εξαίρεση. Ο πιο συνηθισμένος ορισμός του πατριώτη είναι "αυτός που αγαπάει την πατρίδα του". Επειδή όμως και η έννοια "πατρίδα" είναι κάτι αφηρημένο και συγκεχυμένο, τα πράγματα πολύ συχνά παίρνουν περίεργες τροχιές ή εκτροχιάζονται εντελώς. Συνηθισμένες μέθοδοι απόδειξης του πατριωτισμού είναι διαχρονικά η ανύψωση της ελληνικής σημαίας σε περίοπτο σημείο της οικίας τις ημέρες εθνικών εορτών και η αγάπη προς τον εθνικό ύμνο, ο οποίος παίζεται παντού τέτοιες μέρες. Η ελληνική σημαία από κάποιους πιο ένθερμους και ζηλότυπους πατριώτες είναι υψωμένη κάθε μέρα στο σπίτι.
Στην εποχή της τεχνολογίας και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, ο πατριωτισμός δηλώνεται με την ανάρτηση προσφιλών άρθρων, βίντεο και τραγουδιών και παράλληλα αποκήρυξη οποιουδήποτε στοιχείου, ανθρώπου ή συνήθειας που τείνει προς τον λεγόμενο ανθελληνισμό -όπως τον καταλαβαίνει έκαστος. Γενικά ο όρος "ανθελληνισμός" και "ανθέλληνας" έχει καταντήσει μια πολύ συνηθισμένη ρετσινιά για οποιονδήποτε δε συμφωνεί με τις απόψεις και τα ιδεώδη του εν λόγω πατριώτη. Σύνηθες φαινόμενο της εποχής μας είναι επίσης η κοινοποίηση γλωσσικών και ιστορικών μύθων, που καθόλου δε βοηθάνε στην ιστορική αλήθεια αλλά κάνουν πιο προσφιλή στους σκληροπυρηνικούς εθνικιστικούς κύκλους την εικόνα του προσώπου που κοινοποιεί.
Τα πράγματα χάνουν κάθε όριο όταν ορισμένα άτομα που δεν έχουν ιδέα τι σημαίνει αγάπη προσπαθούν να αποδείξουν την αγάπη και τη φιλοπατρία τους με όποιον τρόπο μπορούν και καταλαβαίνουν. Συγκεκριμένα, πρόκειται για μια μέθοδο του αποκλεισμού: αφού μισώ και αποκηρύσσω μετά βδελυγμίας τις υπόλοιπες εθνότητες, φυλές και ανθρώπους, προφανώς αποδεικνύεται πως αγαπώ την πατρίδα μου. Είναι πολύ εύκολο να παρασυρθεί κανείς σ' αυτή την παγίδα: οι εκδηλώσεις μίσους έχουν ταυτιστεί σε πολλές συνειδήσεις με τη φιλοπατρία, σε βαθμό που η ζημιά έχει γίνει. Ο εθνικισμός και ο ρατσισμός προσπαθούν να καπηλευτούν το όνομα και τις χάρες της φιλοπατρίας και να το καταφέρνουν μια χαρά.
Έπειτα, υπάρχει η έννοια του εθνικού φρονήματος. Το εθνικό φρόνημα με λίγα λόγια είναι το αίσθημα περηφάνιας για την πατρίδα αλλά και το αίσθημα ανωτερότητας του δικού μας έθνους σε σχέση με τα υπόλοιπα. Η υγιής και αθώα μορφή του έρχεται από την ευγενή άμιλλα, από την ανάδειξη καλλιτεχνών, αθλητών, λογοτεχνών, επιστημόνων και πολιτικών που αξίζουν να μείνουν στην Ιστορία και αφήνουν μια γλυκιά εικόνα του έθνους στο παγκόσμιο στερέωμα της ανθρωπότητας. Η στρεβλή μορφή του εθνικού φρονήματος είναι οι τάσεις επεκτατισμού, αλυτρωτισμών και εθνοκάθαρσης που γίνεται -όχι μόνο στο έθνος μας, δυστυχώς η τάση είναι παγκόσμια- σε βάρος της ανθρώπινης ζωής. Ο επίδοξος πατριώτης λοιπόν, για την ανάγκη ανάδειξης του εθνικού φρονήματος -όπως ο ίδιος το καταλαβαίνει- σκοπεύει και προτίθεται να θυσιάσει πολλές χιλιάδες ελληνικές ζωές προκειμένου να κερδίσει μια μάχη, έναν πόλεμο, μία θέση στον ήλιο.
Θα αναρωτηθεί κανείς: μα ο πόλεμος μπορεί να μας χτυπήσει την πόρτα. Δεν πρέπει να υπερασπιστούμε τα πάτρια εδάφη; Βεβαίως, όταν απειλείται να καταστραφεί το έθνος. Το πρόβλημα είναι πως η "καταστροφή" αυτή ερμηνεύεται όπως θέλει ο εκάστοτε άνθρωπος: για άλλους είναι καταστροφή το να επιτρέψουμε μια συμμαχία με άλλες βαλκανικές ή ευρωπαϊκές χώρες. Θεωρούν πως μια τέτοιου είδους συμφιλίωση αλλοιώνει τον πολιτισμό μας. Θα προτιμούσαν να βάψουν τα χέρια τους με αίμα παρά να επιτρέψουν άλλους πολιτισμούς να έρθουν σε επαφή με τον δικό μας. Και πάλι εδώ έρχεται η στρεβλή ιδέα πως το έθνος που συνεργάζεται αλλοιώνεται και πως η εχθρική στάση απέναντι σε άλλα έθνη είναι κάτι καλό και επιθυμητό.
Μέχρι στιγμής, οι περισσότεροι αυτοαποκαλούμενοι πατριώτες παρουσιάζουν μια εικόνα μισαλλοδοξίας, έντονης έριδας προς οτιδήποτε δεν είναι ίδιο με τις ιδέες τους και, το βασικότερο όλων, δεν έχουν καμία πρόθεση να συνεργαστούν με οποιονδήποτε για την ανάπτυξη και την οικοδόμηση του κοινού καλού. Προβαίνουν σε γιγαντιαίων διαστάσεων χαρακτηρισμούς, μειωτικές εκφράσεις προς τους πολιτικούς αντιπάλους και γενικώς αναλώνονται σε μια φαύλη νοοτροπία, γεμάτη εχθρική διάθεση και τάσεις αλληλοσπαραγμού. Ειδικά στην εικόνα της χώρας προς τα έξω, για παράδειγμα στην πορεία των αθλητικών ομάδων, των καλλιτεχνών και των δημοσίων προσώπων -ακόμα και στο ευρωκοινοβούλιο, όπου καθόλου φειδωλά δεν είναι αυτά τα φαινόμενα- δεν υπάρχει καμία ιδέα ομόνοιας, συναδελφοσύνης και αλληλεγγύης. Ο καθένας κοιτά να προβάλει τον εαυτό του και την παράταξή του, λασπολογώντας τους "αντιπάλους" και ξεχνώντας πως πρόκειται για μία κοινή προσπάθεια. Η παροιμία σχετικά με την κατσίκα του γείτονα σε όλο της το μεγαλείο.
Χάρη σε αυτές τις μονοδιάστατες ιδέες μπορούμε να εξάγουμε συμπεράσματα για τον υγιή πατριωτισμό. Η άποψή μου είναι η εξής: ο πραγματικός πατριώτης δε χρειάζεται να έχει μια παράλογη και τεράστια ιδέα για την πατρίδα του. Αντίθετα, χρειάζεται λογική και σύνεση. Οφείλει να σκέφτεται πως η πατρίδα του είναι μια ακόμα χώρα, όπως οι υπόλοιπες. Έτσι θα ξεφύγει απ' τις υπερβολές και τους παραλογισμούς, θα αποκτήσει μια ρεαλιστική εικόνα γι' αυτήν και θα μπορεί να παρατηρεί και να προτείνει λύσεις για τις αδυναμίες της. Θα αποφεύγει να κερδοσκοπεί σε βάρος της πατρίδας του. Επιπλέον, εφόσον δεν έχει φουσκωμένα τα μυαλά του με προσωπικές φιλοδοξίες και κενοδοξίες, θα καταφέρει να συμφιλιωθεί με άτομα που έχουν διαφορετικές πολιτικές απόψεις και θα θάψει, για χάρη του κοινού καλού, το τσεκούρι του πολέμου. Εν τέλει, ο πραγματικός πατριώτης δε χρειάζεται να φαίνεται ούτε να αναδεικνύεται. Δε χάθηκαν πουθενά οι πατριώτες. Απλώς κάνουν σιωπηρά τη δουλειά τους, ζουν τη ζωή τους με συνείδηση και χωρίς υπερβολές, βρισιές και έριδες, έχοντας κατανοήσει πως το να μην πετάξουν τα σκουπίδια τους στην αυλή του γείτονα είναι πολύ πιο πατριωτικό από το να βρίσουν δημοσίως με τις χειρότερες λέξεις τους "αντιπάλους" τους.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου