Η ερώτηση του τίτλου είναι ρητορική. Προφανώς υπάρχουν γονείς που θεωρούν καλή ιδέα να βάλουν στη θέση του οδηγού το τετράχρονο παιδάκι τους, αποδεικνύοντας πως ούτε οι ίδιοι δεν κάνουν για οδηγοί. Έχουν πάρει τις έννοιες "κανόνες ασφαλείας", "προσεκτική οδήγηση" και "γονική συμπεριφορά" και τις έχουν πετάξει απ' το παράθυρο του 18ου ορόφου. Αυτή η συμπεριφορά παρ' όλ' αυτά είναι ξένη και φαίνεται γελοία σε οποιονδήποτε γονέα έχει τη στοιχειώδη λογική και αίσθηση κινδύνου. Τι κάνει τέτοιες συμπεριφορές απαράδεκτες; Προφανώς η ανωριμότητα του παιδιού να αναλάβει ευθύνες οδηγού, μιας και δεν έχει ούτε τη σωματική διάπλαση ούτε τις δεξιότητες ούτε την κριτική ικανότητα.
Ας περάσουμε τώρα σ' ένα λιγότερο προφανές αλλά πολύ πιο συχνό παράδειγμα: θα έδινες το τάμπλετ σου στο ανήλικο (κάτω των 12 ετών) παιδί σου; Η ερώτηση εδώ δεν είναι ρητορική και οι απαντήσεις ποικίλλουν. "Όχι αν δεν ξέρω τι παίζει", "Ναι αλλά με όρους", "Ναι αλλά θα το προσέχω". Η αλήθεια είναι πως οι γονείς λίγο ή πολύ ξέρουν πως το τάμπλετ (ή οποιαδήποτε ηλεκτρονική συσκευή) δεν ενδείκνυται για ψυχαγωγία των παιδιών σε ευαίσθητες ηλικίες. Αν νοιάζονται για το παιδί τους μπορούν να καταλάβουν πως η παθητική δεκτικότητα πίσω από μια οθόνη δεν προσφέρει τίποτα ουσιαστικό σ' έναν βρεφικό ή νηπιακό εγκέφαλο αλλά αντίθετα προκαλεί σοβαρές βλάβες. Τότε γιατί το δίνουν;
Διότι βολεύει. Το παιδί περνά πολλές ώρες ήσυχο μπροστά από μια οθόνη. Ο γονέας, που άνθρωπος είναι κι αυτός, δεν μπορεί να έχει πάντα την προσοχή του στο παιδί. Οι παλαιότεροι τα άφηναν αρκετά πιο ελεύθερα αλλά σήμερα οι κίνδυνοι (διερχόμενα αυτοκίνητα, απαγωγείς) κάνουν την ελευθερία σ' ένα αστικό περιβάλλον θανάσιμο κίνδυνο για ένα παιδί. Οπότε ο γονέας είτε θα έχει συνεχώς την προσοχή του στραμμένη στο παιδί, κάτι που είναι εξοντωτικό και δεν του δίνει καθόλου προσωπικό χρόνο, είτε θα τραβήξει την προσοχή του με κάτι. Τα ηλεκτρονικά παιχνίδια ανέκαθεν ήταν ελκυστικά, σε βαθμό που γίνονται εθιστικά. Οι ενδεικτικές απαντήσεις της παραπάνω παραγράφου δεν είναι και πολύ ρεαλιστικές, αν και φαίνονται: το παιδί ασχολείται με το τάμπλετ για ώρες, ώρες που ο γονέας δεν ασχολείται μαζί του. Είναι οι ώρες ησυχίας για τον γονέα, που ξέρει πού είναι και τι κάνει -ειρωνεία- το παιδί του. Οπότε σίγουρα δε θα έχει στραμμένη την προσοχή του εκεί. Έτσι χτίζεται με τον καιρό μια σχέση εμπιστοσύνης του παιδιού προς τη συσκευή.
Ας δούμε λίγο τον απλό τρόπο σκέψης ενός μωρού ή νηπίου: "μου το έδωσε η μαμά μου, άρα είναι ασφαλές". Αυτή είναι η πιο περίπλοκη σκέψη για ένα παιδάκι μέχρι 5 ετών. Ίσως κάποια παιδάκια να αναπτύσσουν νωρίς την καχυποψία αλλά αυτό δεν είναι συνηθισμένο και ειδικά προς κάτι που τους δίνει η μητέρα τους. Οπότε ό,τι κι αν υπάρχει μέσα στο τάμπλετ θεωρείται ασφαλές απ' το παιδικό μυαλό. Θα έπρεπε; Φυσικά και όχι. Αλλά δεν μπορούμε να εξηγήσουμε περιπτώσεις και υποπεριπτώσεις σ' ένα νήπιο. Οι γονείς οφείλουν να γνωρίζουν τους κινδύνους και να δρουν αναλόγως. Οφείλουν να παραδεχτούν πως τα παιχνίδια και οι διαφημίσεις σ' ένα τάμπλετ έχουν φτιαχτεί από ανθρώπους πολύ πιο πονηρούς και πολύ πιο επαγγελματίες (σ' αυτόν τον τομέα) από τους ίδιους. Αφήνουν δηλαδή τα παιδιά τους να αντιμετωπίσουν μόνα τους κάθε επιτήδειο κατασκευαστή παιχνιδιών και διαφημίσεων που μπορεί να τύχει να περάσει απ' την οθόνη τους.
Πρόσφατα βγήκε στις ειδήσεις η φριχτή είδηση πως μια γιαπωνέζικη κούκλα, ο Μόμο, εμφανίζεται στις οθόνες των τάμπλετ και τρομάζει με απάνθρωπο τρόπο τον χρήστη. Τον αναγκάζει να κάνει παράλογα πράγματα και τον τιμωρεί με τρομακτικές εικόνες αν δεν το κάνει. Λίγο παλιότερα είχε βγει το Blue Whale, που επίσης ανάγκαζε τα θύματά του να προβούν σε παρανοϊκές πράξεις. Θα αναρωτηθεί κανείς: "Τι τέρατα υπάρχουν στον κόσμο, που έβγαλαν τέτοια "παιχνίδια" για παιδιά;" Μα το θέμα δεν είναι πόσοι διεστραμμένοι υπάρχουν στον κόσμο ούτε θα κάτσουμε να τους μετρήσουμε! Το θέμα είναι να μην μπουν στο μυαλό των παιδιών. Απ' τη στιγμή που δίνει κανείς στο παιδί απ' την πιο τρυφερή ηλικία κάτι που έχει ίντερνετ και βασίζεται σε αλγορίθμους, είναι πιθανόν αργά ή γρήγορα να μπλέξει με κάτι άσχημο, ανεπιθύμητο ή ακόμα και τερατώδες. Ειδικά αν το έχει συνδέσει με ασφάλεια, μιας και του το έδωσαν οι γονείς του.
Αυτά είναι τα πιο τρανταχτά παραδείγματα αλλά υπάρχουν κι άλλα, λιγότερο εμφανή. Έχουν γίνει επιστημονικές έρευνες για την επίδραση των συσκευών στην ψυχοσύνθεση και την εγκεφαλική λειτουργία των παιδιών αλλά δε ζητάω απ' τον γονέα να ψάχνει διατριβές επιστημόνων. Μονάχα να βασιστεί στη λογική του: εγώ ως ενήλικας βλέπω πόσο εθιστική είναι η χρήση τηλεφώνου και τάμπλετ πάνω σ' εμένα τον ίδιο. Το scrolling, η θέαση διαδοχικών βίντεο με προσφιλές περιεχόμενο και η αφιέρωση πολλών ωρών σε παιχνίδια είναι αποδεικτικά στοιχεία πως ακόμα κι ενήλικες πέφτουν θύματα του εθισμού τέτοιων έξυπνων συσκευών. Σκεφτείτε τώρα τι άμυνες έχει ένα νήπιο ή ένα βρέφος απέναντι σε τέτοιες συσκευές.
Η πρώτη αντίδραση ενός γονέα όταν συνειδητοποιήσει τα παραπάνω είναι να αφορίσει, να καταραστεί και να πετάξει απ' το παράθυρο τέτοιες συσκευές. Αυτή όμως είναι η αρχή της τεχνοφοβίας, κάτι που επίσης βλάπτει. Δεν είναι λύση να διώξουμε την τεχνολογία σαν κάτι σατανικό μακριά απ' τα σπίτια μας. Το παιδί μεγαλώνοντας θα δει δίπλα του, στο θρανίο, στον προαύλιο του σχολείου ή στο πάρκο τέτοιες συσκευές. Η σωστή μέθοδος είναι η προετοιμασία για έναν τέτοιο κόσμο. Χωρίς τερατολογίες, χωρίς να του εμφυσηθεί κοσμικός τρόμος. Να του γίνουν συστάσεις να προσέχει, να ξέρει πώς λειτουργούν τέτοιες συσκευές και να μπορεί να νιώσει πως πίσω από κάθε οθόνη κρύβονται χιλιάδες επαγγελματίες του μάρκετινγκ που κάνουν παρέλαση μπροστά στα μάτια του. Αυτά χρειάζονται τον ανάλογο βαθμό ωριμότητας.
Οπότε ας επιστρέψουμε στην αρχή του άρθρου. Όπως οποιοσδήποτε γονέας δε θα έδινε το αυτοκίνητο στο παιδί του πριν εκείνο να είναι ώριμο κι έτοιμο για τις ευθύνες της οδήγησης, έτσι δεν πρέπει να του δίνει το τάμπλετ πριν αποκτήσει κριτική ικανότητα. Υπάρχουν απαγορευμένες ηλικίες για καθετί και κίνδυνοι που δε θα αντιμετωπίσει το παιδί μαζί με τους γονείς του αλλά μόνο του. Το ότι βολεύει κάτι τον γονέα δεν είναι δικαιολογία για να εκθέσει το παιδί σε κάτιεπικίνδυνο για την υγεία του.
Ας περάσουμε τώρα σ' ένα λιγότερο προφανές αλλά πολύ πιο συχνό παράδειγμα: θα έδινες το τάμπλετ σου στο ανήλικο (κάτω των 12 ετών) παιδί σου; Η ερώτηση εδώ δεν είναι ρητορική και οι απαντήσεις ποικίλλουν. "Όχι αν δεν ξέρω τι παίζει", "Ναι αλλά με όρους", "Ναι αλλά θα το προσέχω". Η αλήθεια είναι πως οι γονείς λίγο ή πολύ ξέρουν πως το τάμπλετ (ή οποιαδήποτε ηλεκτρονική συσκευή) δεν ενδείκνυται για ψυχαγωγία των παιδιών σε ευαίσθητες ηλικίες. Αν νοιάζονται για το παιδί τους μπορούν να καταλάβουν πως η παθητική δεκτικότητα πίσω από μια οθόνη δεν προσφέρει τίποτα ουσιαστικό σ' έναν βρεφικό ή νηπιακό εγκέφαλο αλλά αντίθετα προκαλεί σοβαρές βλάβες. Τότε γιατί το δίνουν;
Διότι βολεύει. Το παιδί περνά πολλές ώρες ήσυχο μπροστά από μια οθόνη. Ο γονέας, που άνθρωπος είναι κι αυτός, δεν μπορεί να έχει πάντα την προσοχή του στο παιδί. Οι παλαιότεροι τα άφηναν αρκετά πιο ελεύθερα αλλά σήμερα οι κίνδυνοι (διερχόμενα αυτοκίνητα, απαγωγείς) κάνουν την ελευθερία σ' ένα αστικό περιβάλλον θανάσιμο κίνδυνο για ένα παιδί. Οπότε ο γονέας είτε θα έχει συνεχώς την προσοχή του στραμμένη στο παιδί, κάτι που είναι εξοντωτικό και δεν του δίνει καθόλου προσωπικό χρόνο, είτε θα τραβήξει την προσοχή του με κάτι. Τα ηλεκτρονικά παιχνίδια ανέκαθεν ήταν ελκυστικά, σε βαθμό που γίνονται εθιστικά. Οι ενδεικτικές απαντήσεις της παραπάνω παραγράφου δεν είναι και πολύ ρεαλιστικές, αν και φαίνονται: το παιδί ασχολείται με το τάμπλετ για ώρες, ώρες που ο γονέας δεν ασχολείται μαζί του. Είναι οι ώρες ησυχίας για τον γονέα, που ξέρει πού είναι και τι κάνει -ειρωνεία- το παιδί του. Οπότε σίγουρα δε θα έχει στραμμένη την προσοχή του εκεί. Έτσι χτίζεται με τον καιρό μια σχέση εμπιστοσύνης του παιδιού προς τη συσκευή.
Ας δούμε λίγο τον απλό τρόπο σκέψης ενός μωρού ή νηπίου: "μου το έδωσε η μαμά μου, άρα είναι ασφαλές". Αυτή είναι η πιο περίπλοκη σκέψη για ένα παιδάκι μέχρι 5 ετών. Ίσως κάποια παιδάκια να αναπτύσσουν νωρίς την καχυποψία αλλά αυτό δεν είναι συνηθισμένο και ειδικά προς κάτι που τους δίνει η μητέρα τους. Οπότε ό,τι κι αν υπάρχει μέσα στο τάμπλετ θεωρείται ασφαλές απ' το παιδικό μυαλό. Θα έπρεπε; Φυσικά και όχι. Αλλά δεν μπορούμε να εξηγήσουμε περιπτώσεις και υποπεριπτώσεις σ' ένα νήπιο. Οι γονείς οφείλουν να γνωρίζουν τους κινδύνους και να δρουν αναλόγως. Οφείλουν να παραδεχτούν πως τα παιχνίδια και οι διαφημίσεις σ' ένα τάμπλετ έχουν φτιαχτεί από ανθρώπους πολύ πιο πονηρούς και πολύ πιο επαγγελματίες (σ' αυτόν τον τομέα) από τους ίδιους. Αφήνουν δηλαδή τα παιδιά τους να αντιμετωπίσουν μόνα τους κάθε επιτήδειο κατασκευαστή παιχνιδιών και διαφημίσεων που μπορεί να τύχει να περάσει απ' την οθόνη τους.
Πρόσφατα βγήκε στις ειδήσεις η φριχτή είδηση πως μια γιαπωνέζικη κούκλα, ο Μόμο, εμφανίζεται στις οθόνες των τάμπλετ και τρομάζει με απάνθρωπο τρόπο τον χρήστη. Τον αναγκάζει να κάνει παράλογα πράγματα και τον τιμωρεί με τρομακτικές εικόνες αν δεν το κάνει. Λίγο παλιότερα είχε βγει το Blue Whale, που επίσης ανάγκαζε τα θύματά του να προβούν σε παρανοϊκές πράξεις. Θα αναρωτηθεί κανείς: "Τι τέρατα υπάρχουν στον κόσμο, που έβγαλαν τέτοια "παιχνίδια" για παιδιά;" Μα το θέμα δεν είναι πόσοι διεστραμμένοι υπάρχουν στον κόσμο ούτε θα κάτσουμε να τους μετρήσουμε! Το θέμα είναι να μην μπουν στο μυαλό των παιδιών. Απ' τη στιγμή που δίνει κανείς στο παιδί απ' την πιο τρυφερή ηλικία κάτι που έχει ίντερνετ και βασίζεται σε αλγορίθμους, είναι πιθανόν αργά ή γρήγορα να μπλέξει με κάτι άσχημο, ανεπιθύμητο ή ακόμα και τερατώδες. Ειδικά αν το έχει συνδέσει με ασφάλεια, μιας και του το έδωσαν οι γονείς του.
Αυτά είναι τα πιο τρανταχτά παραδείγματα αλλά υπάρχουν κι άλλα, λιγότερο εμφανή. Έχουν γίνει επιστημονικές έρευνες για την επίδραση των συσκευών στην ψυχοσύνθεση και την εγκεφαλική λειτουργία των παιδιών αλλά δε ζητάω απ' τον γονέα να ψάχνει διατριβές επιστημόνων. Μονάχα να βασιστεί στη λογική του: εγώ ως ενήλικας βλέπω πόσο εθιστική είναι η χρήση τηλεφώνου και τάμπλετ πάνω σ' εμένα τον ίδιο. Το scrolling, η θέαση διαδοχικών βίντεο με προσφιλές περιεχόμενο και η αφιέρωση πολλών ωρών σε παιχνίδια είναι αποδεικτικά στοιχεία πως ακόμα κι ενήλικες πέφτουν θύματα του εθισμού τέτοιων έξυπνων συσκευών. Σκεφτείτε τώρα τι άμυνες έχει ένα νήπιο ή ένα βρέφος απέναντι σε τέτοιες συσκευές.
Η πρώτη αντίδραση ενός γονέα όταν συνειδητοποιήσει τα παραπάνω είναι να αφορίσει, να καταραστεί και να πετάξει απ' το παράθυρο τέτοιες συσκευές. Αυτή όμως είναι η αρχή της τεχνοφοβίας, κάτι που επίσης βλάπτει. Δεν είναι λύση να διώξουμε την τεχνολογία σαν κάτι σατανικό μακριά απ' τα σπίτια μας. Το παιδί μεγαλώνοντας θα δει δίπλα του, στο θρανίο, στον προαύλιο του σχολείου ή στο πάρκο τέτοιες συσκευές. Η σωστή μέθοδος είναι η προετοιμασία για έναν τέτοιο κόσμο. Χωρίς τερατολογίες, χωρίς να του εμφυσηθεί κοσμικός τρόμος. Να του γίνουν συστάσεις να προσέχει, να ξέρει πώς λειτουργούν τέτοιες συσκευές και να μπορεί να νιώσει πως πίσω από κάθε οθόνη κρύβονται χιλιάδες επαγγελματίες του μάρκετινγκ που κάνουν παρέλαση μπροστά στα μάτια του. Αυτά χρειάζονται τον ανάλογο βαθμό ωριμότητας.
Οπότε ας επιστρέψουμε στην αρχή του άρθρου. Όπως οποιοσδήποτε γονέας δε θα έδινε το αυτοκίνητο στο παιδί του πριν εκείνο να είναι ώριμο κι έτοιμο για τις ευθύνες της οδήγησης, έτσι δεν πρέπει να του δίνει το τάμπλετ πριν αποκτήσει κριτική ικανότητα. Υπάρχουν απαγορευμένες ηλικίες για καθετί και κίνδυνοι που δε θα αντιμετωπίσει το παιδί μαζί με τους γονείς του αλλά μόνο του. Το ότι βολεύει κάτι τον γονέα δεν είναι δικαιολογία για να εκθέσει το παιδί σε κάτιεπικίνδυνο για την υγεία του.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου