Διαχρονικές Φιγούρες (Δεισιδαιμονίες)

     Έχει ειπωθεί πολλές φορές πως ο άνθρωπος φοβάται το άγνωστο, και οτιδήποτε γενικότερα δεν μπορεί να εξηγήσει. Κι αν στις μέρες μας υπάρχει λογική στα πάντα (ας υποθέσουμε τουλάχιστον ότι υπάρχει) σε παλαιότερες εποχές δεν υπήρχε κάτι τέτοιο. Η μεγάλη και αμόρφωτη μάζα του λαού ήταν κάτι σαν κοπάδι, οδηγούμενο από τους λίγους μορφωμένους, που πολλές φορές εκμεταλλεύονταν τις καταστάσεις και την αμάθεια. Αλλά αυτό είναι άλλη ιστορία: αυτό που με ενδιαφέρει τώρα είναι το γιατί δημιουργήθηκαν θρύλοι γύρω από κάποια πλάσματα, τα οποία μόνο αληθινά δεν είναι.
     Τέτοιου είδους θρύλοι δημιουργούνταν από τους παραπάνω επιτήδειους για κερδοσκοπικούς λόγους ή μεταδίδονταν και μεγαλοποιούνταν από ανυπόστατες φήμες. Για παράδειγμα ας αναφέρω τον θρύλο περί λυκανθρώπων. Στο μεσαίωνα λοιπόν ο κοσμάκης είχε μαύρα μεσάνυχτα από ιατρική. Ειδικά κάποιες ασθένειες, όπως η λύσσα, δεν μπορούσαν να εξηγηθούν λογικά. Οι άνθρωποι έβλεπαν την αιτία (δάγκωμα από σκύλο ή λύκο) και το αποτέλεσμα (έναν άνθρωπο σε μανία, με ανεξέλεγκτη δύναμη και ανίκανο να ελέγξει τις πράξεις του). Κι έτσι, αφού γνώση περί ασθένειας δεν υπήρχε, εξαπλώθηκε η φήμη των λυκανθρώπων, τεράτων δηλαδή που ζουν δαγκώνοντας αθώους και κάνοντάς κι αυτούς μανιασμένα τέρατα που βγάζουν αφρούς απ' το στόμα, σπάνε και τις δυνατότερες αλυσίδες κτλ. Αντί για συμπτώματα οι άνθρωποι προτίμησαν τέρατα.
      Έπειτα, η φήμη περί βρυκολάκων, η οποία δημιουργήθηκε επίσης λόγω αγνοίας. Υπάρχει μια ασθένεια, ο λεγόμενος αλμπινισμός (γιατρός δεν είμαι αλλά θα τα πω όπως τα ξέρω!) όπου η ουσία μελανίνη, που προστατεύει την επιδερμίδα μας από την ηλιακή ακτινοβολία και δίνει τον χρωματισμό του δέρματος (οι μαύροι παράγουν σε μεγαλύτερες ποσότητες αυτή την ουσία) λείπει σχεδόν εντελώς από το σώμα. Ο αλμπίνος δηλαδή είναι εμφανισιακά χλωμός, με κοκκινισμένα μάτια και φυσικό είναι, εφόσον οι ηλιακές ακτίνες τον απειλούν σοβαρά, να φοράει μακριές κάπες και καμπαρντίνες και να βγαίνει κυρίως τη νύχτα. Έτσι αντιλαμβάνομαι την σύγχρονη περιγραφή της ασθένειας. Φανταστείτε όμως τι τρόμο προκαλούσε μια τέτοια αλλόκοτη και μυστήρια μορφή τον Μεσαίωνα!!! Φυσικά τέτοιοι άνθρωποι ήταν μοναχικοί, περιθωριακοί και πολλά άλλα,.και γύρω από αυτούς δημιουργήθηκαν θρύλοι ότι πίνουν αίμα, κυκλοφορούν τις νύχτες ως τέρατα και σχετίζονται με τις νυχτερίδες βαμπίρ. Δεν μπορώ να πω, είναι εξαιρετική μυθοπλασία, δεδομένου ότι μέχρι και σήμερα άνθρωποι πιστεύουν σ' αυτά αλλά και λίγη λογική δεν βλάπτει. Οι άνθρωποι συνηθίζουμε να τερατοποιούμε ό,τι δεν καταλαβαίνουμε, από θορύβους στην κουζίνα τις νύχτες μέχρι την διαφορετικότητα συμπολιτών μας!
      Μια άλλη φιγούρα, η οποία προκαλεί συχνά τρόμο (και σε μένα τουλάχιστον προκαλούσε παλιότερα) είναι οι αρλεκίνοι (κλόουν). Δεν αναρωτιέστε γιατί, εφόσον σκοπό έχουν να προσφέρουν γέλιο; Ή, γιατί είναι έτσι σχεδιασμένοι και όχι με λιγότερα αλλοπρόσαλλο τρόπο; Θα αποδώσω την αιτία και πάλι (μιας και μου έγινε συνήθεια) στην άγνοια του Μεσαίωνα. Τότε γίνονταν επιδρομές από κουρσάρους τις νύχτες σε χωριά και πόλεις, ανθρώπους ανελέητους, η φήμη των οποίων δημιούργησε τον εξής μύθο: ότι είναι πλάσματα σταλμένα από την κόλαση για να βασανίσουν τους ανθρώπους! Τόσα ήξεραν, τόσα έλεγαν οι τότε, δε θα τους πάω κόντρα. Ο αρχηγός τέτοιων κολασμένων στρατιών ονομαζόταν Hellequin, παράφραση του οποίου είναι αρλεκίνος. Η λέξη αυτή άλλαξε σημασία με τους αιώνες μετά από μια κωμική θεατρική παράσταση σε ιταλικό θέατρο περί αρλεκίνων και πλέον σημαίνει: γελωτοποιός. Η μορφή όμως ποτέ δεν άλλαξε. Παρέμεινε πάντα διαβολική και κακόβουλη (υπάρχει εκδοχή που παρουσιάζει τους αρλεκίνους δέσμιους των 7 θανάσιμων αμαρτημάτων) και, ενώ πλέον είναι προορισμένη για το γέλιο, πολλές φορές προκαλεί ακριβώς το αντίθετο αποτέλεσμα!
      Για να κλείσω θα επαναλάβω: η άγνοια φέρνει καλπάζουσα φαντασία και ο φόβος για το άγνωστο είναι μυθοπλάστης! Ανέφερα ελάχιστα παραδείγματα από τόσες μορφές φανταστικές που όμως "ζουν" μέχρι και σήμερα!